39°59′30″ şm. e. 46°55′54″ ş. u.HGYO

Ağdam Çörək Muzeyi: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Garabekir (müzakirə | töhfələr)
2.367 redaktə
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 29: Sətir 29:
'''Çörək muzeyi''' — [[Azərbaycan]]ın [[Ağdam]] şəhərində [[çörək]] və çörək məmulatları, əkinçilik alətləri və onların tarixi haqqında muzey.<ref>{{cite web|last1=Gault|first1=Matt|title=Qarabag are exiled from their home but could shock the Champions League|url=https://www.theguardian.com/football/these-football-times/2014/aug/06/qarabag-agdam-champions-league-azerbaijan-red-bull-salzburg|publisher=www.theguardian.com|accessdate=5 noyabr 2017}}</ref><ref>{{cite book|last1=Bonnett|first1=Alastair|title=Off the Map: Lost Space, Feral Places and Invisible Cities and What They Tell Us About the World|date=2014|publisher=Aurum Press|pages=360|accessdate=5 noyabr 2017}}</ref> [[25 noyabr]] [[1983-cü il]]də muzey ilk ziyarətçilərini qəbul etmişdi.<ref name="muzey"/> Muzeydə 2800-ə yaxın eksponat var idi.<ref name=sunbul/> Muzey [[Azərbaycan SSR]] dövləti tərəfindən yerli mədəniyyət abidəsi kimi qorunurdu.<ref name="muzey"/> Muzeyə bitişik ərazidə təndirxanası olan "Sünbül" kafesi ziyarətçilərə xidmət göstərirdi.<ref name=sunbul/> Kompleksə [[karvansaray]] da daxil idi.<ref name="muzey"/>
'''Çörək muzeyi''' — [[Azərbaycan]]ın [[Ağdam]] şəhərində [[çörək]] və çörək məmulatları, əkinçilik alətləri və onların tarixi haqqında muzey.<ref>{{cite web|last1=Gault|first1=Matt|title=Qarabag are exiled from their home but could shock the Champions League|url=https://www.theguardian.com/football/these-football-times/2014/aug/06/qarabag-agdam-champions-league-azerbaijan-red-bull-salzburg|publisher=www.theguardian.com|accessdate=5 noyabr 2017}}</ref><ref>{{cite book|last1=Bonnett|first1=Alastair|title=Off the Map: Lost Space, Feral Places and Invisible Cities and What They Tell Us About the World|date=2014|publisher=Aurum Press|pages=360|accessdate=5 noyabr 2017}}</ref> [[25 noyabr]] [[1983-cü il]]də muzey ilk ziyarətçilərini qəbul etmişdi.<ref name="muzey"/> Muzeydə 2800-ə yaxın eksponat var idi.<ref name=sunbul/> Muzey [[Azərbaycan SSR]] dövləti tərəfindən yerli mədəniyyət abidəsi kimi qorunurdu.<ref name="muzey"/> Muzeyə bitişik ərazidə təndirxanası olan "Sünbül" kafesi ziyarətçilərə xidmət göstərirdi.<ref name=sunbul/> Kompleksə [[karvansaray]] da daxil idi.<ref name="muzey"/>


[[Qarabağ müharibəsi]] zamanı [[Ermənistan Silahlı Qüvvələri]]nin hücumları nəticəsində muzeyə iki dəfə [[mərmi]] düşmüşdü.<ref name="muzey"/> Birinci mərmi üçüncü sərgi zalına düşsə də, partlamamışdı.<ref name="muzey"/> İkinci mərmi isə 1992-ci ilin avqust ayının 12-də, saat 16:40 radələrində [[Əsgəran rayonu]]nun [[Xanabad]] və [[Naxçıvanik]] kəndi istiqamətindən atılan zaman muzeyə düşərək, muzeyi tamamilə məhv etmişdir.<ref name="muzey"/> Yanğını söndürməyə cəhd göstərilsə də, muzeyi xilas etmək olmadı və nəticədə muzeydə olan 1500-dək eksponat yanaraq məhv oldu.<ref name="muzey"/>
[[Qarabağ müharibəsi]] zamanı – 1992-ci ilin avqust ayının 12-də, saat 16:40 radələrində [[Əsgəran rayonu]]nun [[Xanabad]] və [[Naxçıvanik]] kəndi istiqamətindən atılan mərmi ilə muzeyi tamamilə məhv edilmişdir.<ref name="muzey"/>

== Tarixi ==
== Tarixi ==
[[Şəkil:Sünbül kafesi.jpeg|thumb|left|"Sünbül" kafesi]]
[[Şəkil:Sünbül kafesi.jpeg|thumb|left|"Sünbül" kafesi]]


[[Ağdam]]da Çörək muzeyinin yaradılması fikri [[1983]]-cü ildə [[Almaniya]]nın [[Ulm]] şəhərində yerləşən [[Çörək muzeyi (Ulm)|Çörək muzeyi]] haqqında "İzvestiya" qəzetində dərc olunmuş maraqlı məqalədən sonra rayon partiya komitəsinin birinci katibi işləmiş [[Sadıq Murtuzayev]]ə məxsusdur.<ref>{{cite web|last1=Laçın|first1=Sultan|title=“O vaxt mənə zarafatla “Qarabağın mədəniyyət naziri“ deyirdilər...“|url=http://hafta.az/index2.php?m=yazi&id=100179|publisher=hafta.az|accessdate=4 noyabr 2017}}</ref><ref name="muzey">{{cite web|title=Dünyada ikinci hesab edilən Ağdam Çörək Muzeyi|url=http://karabakh.tv/dunyada-ikinci-hesab-edil%C9%99n-agdam-cor%C9%99k-muzeyi/|publisher=karabakh.tv|accessdate=4 noyabr 2017}}</ref> Bərpa işləri yerli mütəxəssislər tərəfindən icra olunmuş, habelə dəyirman binasının həndəvəri təmir edilmiş, fasadında məşhur daş [[mozaika]] yaradılmışdı.<ref name=ash/> Mozaikanın ideya müəllifi Sadıq Murtuzayevə aid idi.<ref name=ash/> Mozayka Ağdamdan olan rəssam-dizayner Zakir Rüstəmov tərəfindən hazırlanıb.<ref name="fasad">{{cite web|title=Ağdam Çörək Muzeyindəki panno|url=http://medianews.az/2014/08/25/agdam-corek-muzeyindeki-panno|publisher=medianews.az|accessdate=5 noyabr 2017}}</ref> [[Panno]] xüsusi rəngli daşlardan istifadə edərək yığılmışdı.<ref name="fasad"/>
[[Ağdam]]da Çörək muzeyinin yaradılması fikri [[1983]]-cü ildə [[Almaniya]]nın [[Ulm]] şəhərində yerləşən [[Çörək muzeyi (Ulm)|Çörək muzeyi]] haqqında "İzvestiya" qəzetində dərc olunmuş maraqlı məqalədən sonra rayon partiya komitəsinin birinci katibi işləmiş [[Sadıq Murtuzayev]]ə məxsusdur.<ref>{{cite web|last1=Laçın|first1=Sultan|title=“O vaxt mənə zarafatla “Qarabağın mədəniyyət naziri“ deyirdilər...“|url=http://hafta.az/index2.php?m=yazi&id=100179|publisher=hafta.az|accessdate=4 noyabr 2017}}</ref><ref name="muzey">{{cite web|title=Dünyada ikinci hesab edilən Ağdam Çörək Muzeyi|url=http://karabakh.tv/dunyada-ikinci-hesab-edil%C9%99n-agdam-cor%C9%99k-muzeyi/|publisher=karabakh.tv|accessdate=4 noyabr 2017}}</ref> Bərpa işləri yerli mütəxəssislər tərəfindən icra olunmuş, habelə dəyirman binasının həndəvəri təmir edilmiş, fasadında məşhur daş [[mozaika]] yaradılmışdı.<ref name=ash/> Mozaikanın ideya müəllifi Sadıq Murtuzayevə aid idi.<ref name=ash/> Mozaika Ağdamdan olan rəssam-dizayner Zakir Rüstəmov tərəfindən hazırlanıb.<ref name="fasad">{{cite web|title=Ağdam Çörək Muzeyindəki panno|url=http://medianews.az/2014/08/25/agdam-corek-muzeyindeki-panno|publisher=medianews.az|accessdate=5 noyabr 2017}}</ref> [[Panno]] xüsusi rəngli daşlardan istifadə edərək yığılmışdı.<ref name="fasad"/>


25 noyabr 1983-cü ildə muzey ilk ziyarətçilərini qəbul etmişdi.<ref name="muzey"/> Çörək Muzeyinin yerləşdiyi dəyirman [[XIX əsr]]in sonlarında rayonun tanınmış nəsillərindən olan Məhəmməd Qarayev tərəfindən inşa edilmişdi.<ref name="muzey"/> Muzey [[Azərbaycan SSR]] dövləti tərəfindən yerli mədəniyyət abidəsi kimi qorunurdu.<ref name="muzey"/> Kompleksə [[karvansaray ]]da daxil idi.<ref name="muzey"/> Sovet dönəmində "Dəyirman həyəti" adlanan ərazidəki karvansaray yaşayış üçün uyğunlaşdırılaraq yerli sakinlərə verilib.<ref name="muzey"/> Dəyirman 1987-ci ildə tam işlək vəziyyətə gətirilib.<ref name="muzey"/> Muzeydə aparılan tərtibat işlərini Mədəniyyət nazirliyin bədii tərtibat idarəsinin əməkdaşı Eduard Krupkinin rəhbərlik etdiyi qrup həyata keçirib.<ref name="muzey"/> Nümayəndə heyətinə isə muzeylər idarəsinin rəisi Səriyyə İsmayılova rəhbərlik edib.<ref name="muzey"/>
25 noyabr 1983-cü ildə muzey ilk ziyarətçilərini qəbul etmişdi.<ref name="muzey"/> Çörək Muzeyinin yerləşdiyi dəyirman [[XIX əsr]]in sonlarında rayonun tanınmış nəsillərindən olan Məhəmməd Qarayev tərəfindən inşa edilmişdi.<ref name="muzey"/> Muzey [[Azərbaycan SSR]] dövləti tərəfindən yerli mədəniyyət abidəsi kimi qorunurdu.<ref name="muzey"/> Kompleksə [[karvansaray ]]da daxil idi.<ref name="muzey"/> Sovet dönəmində "Dəyirman həyəti" adlanan ərazidəki karvansaray yaşayış üçün uyğunlaşdırılaraq yerli sakinlərə verilib.<ref name="muzey"/> Dəyirman 1987-ci ildə tam işlək vəziyyətə gətirilib.<ref name="muzey"/> Muzeydə aparılan tərtibat işlərini Mədəniyyət nazirliyin bədii tərtibat idarəsinin əməkdaşı Eduard Krupkinin rəhbərlik etdiyi qrup həyata keçirib.<ref name="muzey"/> Nümayəndə heyətinə isə muzeylər idarəsinin rəisi Səriyyə İsmayılova rəhbərlik edib.<ref name="muzey"/>
Sətir 46: Sətir 45:
Muzeyin divarlarına vurulmuş "''Çörək baha olanda ölüm ucuz olar''", "''Qılınc kəsməyəni çörək kəsər''" atalar sözləri də çörəyin müqəddəsliyini, gücünü, qüdrətini bir daha ziyarətçilərin yadına salırdı.<ref>{{cite web|title=AĞDAM ÇÖRƏK MUZEYİ|url=http://tarix.info/maraqli/tarixi-meqaleler/2552-agdam-chorek-muzey.html|publisher=tarix.info|accessdate=4 noyabr 2017}}</ref>
Muzeyin divarlarına vurulmuş "''Çörək baha olanda ölüm ucuz olar''", "''Qılınc kəsməyəni çörək kəsər''" atalar sözləri də çörəyin müqəddəsliyini, gücünü, qüdrətini bir daha ziyarətçilərin yadına salırdı.<ref>{{cite web|title=AĞDAM ÇÖRƏK MUZEYİ|url=http://tarix.info/maraqli/tarixi-meqaleler/2552-agdam-chorek-muzey.html|publisher=tarix.info|accessdate=4 noyabr 2017}}</ref>


1980-cı illərdə Ağdamda keçirilən "Natəvan" qızlar nayramı, "Xarı Bülbül" beynəlxalq festivalı məhz muzeyə baxışla başlamışdı.<ref name=ash/>
1980-cı illərdə Ağdamda keçirilən "Natəvan" qızlar bayramı, "Xarı Bülbül" beynəlxalq festivalı məhz muzeyə baxışla başlamışdı.<ref name=ash/>


[[Qarabağ müharibəsi]] zamanı [[Ermənistan Silahlı Qüvvələri]]nin hücumları nəticəsində muzeyə iki dəfə [[mərmi]] düşmüşdü.<ref name="muzey"/> Birinci mərmi üçüncü sərgi zalına düşsə də, partlamamışdı.<ref name="muzey"/> İkinci mərmi isə 1992-ci ilin avqust ayının 12-də, saat 16:40 radələrində [[Əsgəran rayonu]]nun [[Xanabad]] və [[Naxçıvanik]] kəndi istiqamətindən atılan zaman muzeyə düşərək, muzeyi tamamilə məhv etmişdir.<ref name="muzey"/> Yanğını söndürməyə cəhd göstərilsə də, muzeyi xilas etmək olmadı.<ref name="muzey"/> Bunun nəticəsində muzeydə olan 1500-dək eksponat tavan taxta materialından hazırlandığından tez alışmış və bir saat ərzində muzey külə dönmüş, dəyirmanın yalnız divarları qalmışdı.<ref name="ash"/>
[[Qarabağ müharibəsi]] zamanı [[Ermənistan Silahlı Qüvvələri]]nin hücumları nəticəsində muzeyə iki dəfə [[mərmi]] düşmüşdü.<ref name="muzey"/> Birinci mərmi üçüncü sərgi zalına düşsə də, partlamamışdı.<ref name="muzey"/> İkinci mərmi isə 1992-ci ilin avqust ayının 12-də, saat 16:40 radələrində [[Əsgəran rayonu]]nun [[Xanabad]] və [[Naxçıvanik]] kəndi istiqamətindən atılan zaman muzeyə düşərək, muzeyi tamamilə məhv etmişdir.<ref name="muzey"/> Yanğını söndürməyə cəhd göstərilsə də, muzeyi xilas etmək olmadı.<ref name="muzey"/> Bunun nəticəsində muzeydə olan 1500-dək eksponat tavan taxta materialından hazırlandığından tez alışmış və bir saat ərzində muzey külə dönmüş, dəyirmanın yalnız divarları qalmışdı.<ref name="ash"/>
Sətir 55: Sətir 54:
[[Şəkil:Building in Agdam Nagorno-Karabakh.JPG|thumb|2012-ci ildə Ağdam şəhərində Çörək muzeyinin xarabalıqları]]
[[Şəkil:Building in Agdam Nagorno-Karabakh.JPG|thumb|2012-ci ildə Ağdam şəhərində Çörək muzeyinin xarabalıqları]]


Muzeyin 2800-ə yaxın eksponatı arasında Ağdam ərazisindəki "Çalağan təpədə" arxeoloji qazıntılar zamanı aşkar edilmiş və yaşı 3000 ildən artıq olan daşlaşmış buğda da var idi.<ref name="sunbul"/> Keçmiş [[SSRİ]]-nin paytaxt şəhərlərində bişirilən 300-dən artıq çörək numunəsi muzeydə sərgilənirdi. Muzeyin eksponat fondunun yaradılmasında akademik [[İmam Mustafayev]]in, iqtisad elmləri doktoru və professor [[Əbülfəz Qasımov]]un və bir çox ziyalıların müstəsna rolu olub.<ref name="sunbul"/><ref>{{cite web|title=Ağdam rayonu|url=http://www.armenianvandalism.az/az_aghdam.html|publisher=www.armenianvandalism.az|accessdate=4 noyabr 2017}}</ref> Həmin illərdə muzeydə Azərbaycan Respublikasının bütün bölgələrindən çörək növləri toplanmışdı.<ref name="sunbul"/> [[Gədəbəy rayonu]]ndan isə qədim tarixə malik 16 əkinçilik avadanlığı muzeyin ekponat fonduna hədiyyə edilmişdi.<ref name="sunbul"/> [[Moskva]]nın [[Zvezdnıy qorodok]] şəhərciyindən göndərilən və [[kosmos]]u dolanıb gələn çörək nümunələri böyük dəyərə malik idi.<ref name=kosmos>{{cite web|title=“Ağdam Çörək Muzeyi” – “Dəyərli yaddaş abidəsi”|url=http://www.anl.az/down/meqale/525/2011/dekabr/218225.htm|publisher=www.anl.az|accessdate=5 noyabr 2017}}</ref>
Muzeyin 2800-ə yaxın eksponatı arasında Ağdam ərazisindəki "Çalağan təpədə" arxeoloji qazıntılar zamanı aşkar edilmiş və yaşı 3000 ildən artıq olan daşlaşmış buğda da var idi.<ref name="sunbul"/> Keçmiş [[SSRİ]]-nin paytaxt şəhərlərində bişirilən 300-dən artıq çörək nümunəsi muzeydə sərgilənirdi. Muzeyin eksponat fondunun yaradılmasında akademik [[İmam Mustafayev]]in, iqtisad elmləri doktoru və professor [[Əbülfəz Qasımov]]un və bir çox ziyalıların müstəsna rolu olub.<ref name="sunbul"/><ref>{{cite web|title=Ağdam rayonu|url=http://www.armenianvandalism.az/az_aghdam.html|publisher=www.armenianvandalism.az|accessdate=4 noyabr 2017}}</ref> Həmin illərdə muzeydə Azərbaycan Respublikasının bütün bölgələrindən çörək növləri toplanmışdı.<ref name="sunbul"/> [[Gədəbəy rayonu]]ndan isə qədim tarixə malik 16 əkinçilik avadanlığı muzeyin eksponat fonduna hədiyyə edilmişdi.<ref name="sunbul"/> [[Moskva]]nın [[Zvezdnıy qorodok]] şəhərciyindən göndərilən və [[kosmos]]u dolanıb gələn çörək nümunələri böyük dəyərə malik idi.<ref name=kosmos>{{cite web|title=“Ağdam Çörək Muzeyi” – “Dəyərli yaddaş abidəsi”|url=http://www.anl.az/down/meqale/525/2011/dekabr/218225.htm|publisher=www.anl.az|accessdate=5 noyabr 2017}}</ref>


Muzey eksponatlarının ən qədimi – eramızdan əvvəl VII minilliyə aid olan daşlaşmış buğda dənləri diqqəti daha çox çəkirdi.<ref name="muzey"/> Buğdanı muzeyə akademik [[İmam Mustafayev]] təqdim etsə də, dənləri Ağdamın [[Əfətli]] kəndi ərazisindəki Çalağan təpədə aparılan qazıntılar zamanı arxeoloq [[İdeal Nərimanov]]un səyi nəticəsində tapılmışdı.<ref name="muzey"/> Sonradan yalnız daşlaşmış buğda dənləri xilas edilərək mədəniyyət şöbəsinin müdiri işləmiş [[Çimnaz Əliyeva]] tərəfindən Azərbaycan Tarix Muzeyinə əmanət verilib.<ref name="muzey"/> Muzeyə faytonçu Bəhmən kişinin də [[fayton]]u eksponat kimi təhvil verilmişdi.<ref name="ash"/> Bu həmin fayton idi ki, 1980-cı illərdə şəhərdə keçirilən rayon səviyyəli bütün şənliklərdə öndə gedərdi.<ref name="ash">{{cite web|title=Külə dönmüş Çörək Muzeyi...|url=http://modern.az/az/news/13388#gsc.tab=0|publisher=modern.az|accessdate=4 noyabr 2017}}</ref>
Muzey eksponatlarının ən qədimi – eramızdan əvvəl VII minilliyə aid olan daşlaşmış buğda dənləri diqqəti daha çox çəkirdi.<ref name="muzey"/> Buğdanı muzeyə akademik [[İmam Mustafayev]] təqdim etsə də, onlar Ağdamın [[Əfətli]] kəndi ərazisindəki Çalağan təpədə aparılan qazıntılar zamanı arxeoloq [[İdeal Nərimanov]]un səyi nəticəsində tapılmışdı.<ref name="muzey"/> Sonradan yalnız daşlaşmış buğda dənləri xilas edilərək mədəniyyət şöbəsinin müdiri işləmiş [[Çimnaz Əliyeva]] tərəfindən Azərbaycan Tarix Muzeyinə əmanət verilib.<ref name="muzey"/> Muzeyə faytonçu Bəhmən kişinin də [[fayton]]u eksponat kimi təhvil verilmişdi.<ref name="ash"/> Bu həmin fayton idi ki, 1980-cı illərdə şəhərdə keçirilən rayon səviyyəli bütün şənliklərdə öndə gedərdi.<ref name="ash">{{cite web|title=Külə dönmüş Çörək Muzeyi...|url=http://modern.az/az/news/13388#gsc.tab=0|publisher=modern.az|accessdate=4 noyabr 2017}}</ref>


Muzeydə nümayiş olunan eksponatların bir hissəsini muzeyi ziyarətə gələn əcnəbi qonaqlar bağışlamışdılar.<ref name="tofiqli"/> Belə eksponatlar arasında ən məşhuru Qalina Konayeva adlı bir qadının [[Sankt-Peterburq]] şəhərindən gətirdiyi "blokada çörəyi" idi.<ref name="tofiqli"/><ref name="sabir">{{cite book|last1=Rustamkhanli|first1=Sabir|title=My Road of Life|date=2013|publisher=AuthorHouse|pages=260-261|accessdate=5 noyabr 2017}}</ref> [[İkinci dünya müharibəsi]] zamanı Sankt-Peterburq şəhəri uzun müddət faşistlərin mühasirəsində qalmışdı.<ref name="tofiqli"/> O zaman şəhər əhalisinə adambaşı gündəlik çörək norması olaraq 125 qramlıq qara çörək verilirdi.<ref name="tofiqli"/><ref name="sabir"/> Konayeva həmin günlərin yadigarı olaraq bir çörək tikəsini saxlamışdı.<ref name="tofiqli"/><ref name="sabir"/> Televiziyada muzeylə bağlı süjet verildikdən az sonra o, Ağdama gələrək onu muzeyə təqdim etmişdi.<ref name="tofiqli">{{cite book|last1=Tofiqli|first1=Vüqar|title=Ağdam Çörək Muzeyi: dünəni, bu günü və sabahı|date=2011|accessdate=4 noyabr 2017}}</ref>
Muzeydə nümayiş olunan eksponatların bir hissəsini muzeyi ziyarətə gələn əcnəbi qonaqlar bağışlamışdılar.<ref name="tofiqli"/> Belə eksponatlar arasında ən məşhuru Qalina Konayeva adlı bir qadının [[Sankt-Peterburq]] şəhərindən gətirdiyi "blokada çörəyi" idi.<ref name="tofiqli"/><ref name="sabir">{{cite book|last1=Rustamkhanli|first1=Sabir|title=My Road of Life|date=2013|publisher=AuthorHouse|pages=260-261|accessdate=5 noyabr 2017}}</ref> [[İkinci dünya müharibəsi]] zamanı Sankt-Peterburq şəhəri uzun müddət faşistlərin mühasirəsində qalmışdı.<ref name="tofiqli"/> O zaman şəhər əhalisinə adambaşı gündəlik çörək norması olaraq 125 qramlıq qara çörək verilirdi.<ref name="tofiqli"/><ref name="sabir"/> Konayeva həmin günlərin yadigarı olaraq bir çörək tikəsini saxlamışdı.<ref name="tofiqli"/><ref name="sabir"/> Televiziyada muzeylə bağlı süjet verildikdən az sonra o, Ağdama gələrək onu muzeyə təqdim etmişdi.<ref name="tofiqli">{{cite book|last1=Tofiqli|first1=Vüqar|title=Ağdam Çörək Muzeyi: dünəni, bu günü və sabahı|date=2011|accessdate=4 noyabr 2017}}</ref>

17:43, 16 noyabr 2017 tarixinə olan versiya

Şablon:Laboratoriya

Çörək muzeyi
2010-cu ildə Ağdam şəhərində Çörək muzeyinin xarabalıqları
2010-cu ildə Ağdam şəhərində Çörək muzeyinin xarabalıqları
Xəritə
Əsası qoyulub 25 noyabr 1983 — 12 avqust 1992
Açılış tarixi 25 noyabr 1983
Ölkə
Yerləşir Ağdam, Azərbaycan
Kolleksiyası 2800[1]
Direktor Allahverdi Əsədov (1982-1984)
Ofelya Zeynalova (1984-1987)
Niyazi Quliyev (1987-1988)
Hafiz Əliyev (1988-1992)
39°59′30″ şm. e. 46°55′54″ ş. u.HGYO
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Çörək muzeyi — Azərbaycanın Ağdam şəhərində çörək və çörək məmulatları, əkinçilik alətləri və onların tarixi haqqında muzey.[2][3] 25 noyabr 1983-cü ildə muzey ilk ziyarətçilərini qəbul etmişdi.[4] Muzeydə 2800-ə yaxın eksponat var idi.[1] Muzey Azərbaycan SSR dövləti tərəfindən yerli mədəniyyət abidəsi kimi qorunurdu.[4] Muzeyə bitişik ərazidə təndirxanası olan "Sünbül" kafesi ziyarətçilərə xidmət göstərirdi.[1] Kompleksə karvansaray da daxil idi.[4]

Qarabağ müharibəsi zamanı – 1992-ci ilin avqust ayının 12-də, saat 16:40 radələrində Əsgəran rayonunun Xanabad və Naxçıvanik kəndi istiqamətindən atılan mərmi ilə muzeyi tamamilə məhv edilmişdir.[4]

Tarixi

"Sünbül" kafesi

Ağdamda Çörək muzeyinin yaradılması fikri 1983-cü ildə Almaniyanın Ulm şəhərində yerləşən Çörək muzeyi haqqında "İzvestiya" qəzetində dərc olunmuş maraqlı məqalədən sonra rayon partiya komitəsinin birinci katibi işləmiş Sadıq Murtuzayevə məxsusdur.[5][4] Bərpa işləri yerli mütəxəssislər tərəfindən icra olunmuş, habelə dəyirman binasının həndəvəri təmir edilmiş, fasadında məşhur daş mozaika yaradılmışdı.[6] Mozaikanın ideya müəllifi Sadıq Murtuzayevə aid idi.[6] Mozaika Ağdamdan olan rəssam-dizayner Zakir Rüstəmov tərəfindən hazırlanıb.[7] Panno xüsusi rəngli daşlardan istifadə edərək yığılmışdı.[7]

25 noyabr 1983-cü ildə muzey ilk ziyarətçilərini qəbul etmişdi.[4] Çörək Muzeyinin yerləşdiyi dəyirman XIX əsrin sonlarında rayonun tanınmış nəsillərindən olan Məhəmməd Qarayev tərəfindən inşa edilmişdi.[4] Muzey Azərbaycan SSR dövləti tərəfindən yerli mədəniyyət abidəsi kimi qorunurdu.[4] Kompleksə karvansaray da daxil idi.[4] Sovet dönəmində "Dəyirman həyəti" adlanan ərazidəki karvansaray yaşayış üçün uyğunlaşdırılaraq yerli sakinlərə verilib.[4] Dəyirman 1987-ci ildə tam işlək vəziyyətə gətirilib.[4] Muzeydə aparılan tərtibat işlərini Mədəniyyət nazirliyin bədii tərtibat idarəsinin əməkdaşı Eduard Krupkinin rəhbərlik etdiyi qrup həyata keçirib.[4] Nümayəndə heyətinə isə muzeylər idarəsinin rəisi Səriyyə İsmayılova rəhbərlik edib.[4]

Muzey üç əsas bölmədən ibarət idi.[4] Muzeyə bitişik ərazidə təndirxanası olan "Sünbül" kafesi ziyarətçilərə xidmət göstərirdi.[1] Muzeyin girişi birbaşa yay zalına açılırdı.[4] Bir hissəsi örtülü olan zalın ortasında kiçik fəvvarə vardı.[4] Buradan həm "Sünbül" kafesinə, həm mətbəxə, həm də iki kiçik yemək otağına keçmək mümkün idi.[4] Zala girən kimi sola dönməklə sərgi salonuna daxil olurdu.[4] Muzeyin ikinci girişi də vardı, oradan yol müdiriyyətin otağına aparırdı.[4] Sərgi salonu hündür olduğundan onun müəyyən hissəsi alt-üst mərtəbələrə ayrılmışdı.[4] Giriş qapısının solundan qalxmaqla antresol hissədə 20 kvadratmetrlik inzibati otaq, foye var idi.[4] Həmin yerin yuxarısından muzeyin çardağına giriş də vardı.[4] Çardaqda muzeyin əlavə eksponatları saxlanırdı.[4]

Çörək muzeyinin foyesində xanəndə Arif Babayev və digər ziyarətçilər

Birinci sərgi zalının sahəsi 80 kv/m, ikincininki 30 kv/m idi.[4] Birinci zalda gündə 8-10 ton buğda üyütmək gücü olan mexaniki dəyirman yerləşirdi.[4] Burada həmçinin 1930-cu illərində istifadə edilən "Triyer" taxıl təmizləyici qurğusu sərgilənirdi.[4] İkinci sərgi zalı da maraqlı eksponatlarla zəngin idi. Burada əmək alətləri – xış, vəl, çin, oraq, II əsrə aid əl dəyirmanı (kirkirə), "çarçar" adlı taxıldöyən nümayiş olunurdu.[4] Dəyirmanın sağ tərəfindəki taxta pilləkənlə ikinci mərtəbəyə qalxmaq olurdu.[4] Burada undan hazırlanan məhsullar, o cümlədən, Gəncə, Naxçıvan, Qarabağ, Gürcüstan, Ermənistan, Dağıstan, Səmərqənddə bişirilən çörək növləri sərgilənirdi.[8] Bundan əlavə, aşağı zalda qədim küp və mətbəx əşyaları sərgilənirdi.[4] Ondan sonrakı zal sırf taxılçılıq və əkinçiliklə bağlı məsələlərə həsr edilmişdi.[4] Burada müxtəlif taxıl növləri, buğdadan hazırlanmış eksponatlar, müharibə dövrundə uşaqlara verilən çörək kartoçkaları, eləcə də, buğda dənələrindən düzəldilmiş Azərbaycan xəritəsi nümayiş olunurdu.[4]

Muzeyin divarlarına vurulmuş "Çörək baha olanda ölüm ucuz olar", "Qılınc kəsməyəni çörək kəsər" atalar sözləri də çörəyin müqəddəsliyini, gücünü, qüdrətini bir daha ziyarətçilərin yadına salırdı.[9]

1980-cı illərdə Ağdamda keçirilən "Natəvan" qızlar bayramı, "Xarı Bülbül" beynəlxalq festivalı məhz muzeyə baxışla başlamışdı.[6]

Qarabağ müharibəsi zamanı Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin hücumları nəticəsində muzeyə iki dəfə mərmi düşmüşdü.[4] Birinci mərmi üçüncü sərgi zalına düşsə də, partlamamışdı.[4] İkinci mərmi isə 1992-ci ilin avqust ayının 12-də, saat 16:40 radələrində Əsgəran rayonunun Xanabad və Naxçıvanik kəndi istiqamətindən atılan zaman muzeyə düşərək, muzeyi tamamilə məhv etmişdir.[4] Yanğını söndürməyə cəhd göstərilsə də, muzeyi xilas etmək olmadı.[4] Bunun nəticəsində muzeydə olan 1500-dək eksponat tavan taxta materialından hazırlandığından tez alışmış və bir saat ərzində muzey külə dönmüş, dəyirmanın yalnız divarları qalmışdı.[6]

2004-cü ildə Söz Azadlığını Müdafiə Fondunun (SAMF) kollektivi Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Əbülfəs Qarayevə Ağdam Çörək Muzeyinin bərpasına aid müraciət ünvanlayıb.[10]

Eksponatlar

2012-ci ildə Ağdam şəhərində Çörək muzeyinin xarabalıqları

Muzeyin 2800-ə yaxın eksponatı arasında Ağdam ərazisindəki "Çalağan təpədə" arxeoloji qazıntılar zamanı aşkar edilmiş və yaşı 3000 ildən artıq olan daşlaşmış buğda da var idi.[1] Keçmiş SSRİ-nin paytaxt şəhərlərində bişirilən 300-dən artıq çörək nümunəsi muzeydə sərgilənirdi. Muzeyin eksponat fondunun yaradılmasında akademik İmam Mustafayevin, iqtisad elmləri doktoru və professor Əbülfəz Qasımovun və bir çox ziyalıların müstəsna rolu olub.[1][11] Həmin illərdə muzeydə Azərbaycan Respublikasının bütün bölgələrindən çörək növləri toplanmışdı.[1] Gədəbəy rayonundan isə qədim tarixə malik 16 əkinçilik avadanlığı muzeyin eksponat fonduna hədiyyə edilmişdi.[1] Moskvanın Zvezdnıy qorodok şəhərciyindən göndərilən və kosmosu dolanıb gələn çörək nümunələri böyük dəyərə malik idi.[12]

Muzey eksponatlarının ən qədimi – eramızdan əvvəl VII minilliyə aid olan daşlaşmış buğda dənləri diqqəti daha çox çəkirdi.[4] Buğdanı muzeyə akademik İmam Mustafayev təqdim etsə də, onlar Ağdamın Əfətli kəndi ərazisindəki Çalağan təpədə aparılan qazıntılar zamanı arxeoloq İdeal Nərimanovun səyi nəticəsində tapılmışdı.[4] Sonradan yalnız daşlaşmış buğda dənləri xilas edilərək mədəniyyət şöbəsinin müdiri işləmiş Çimnaz Əliyeva tərəfindən Azərbaycan Tarix Muzeyinə əmanət verilib.[4] Muzeyə faytonçu Bəhmən kişinin də faytonu eksponat kimi təhvil verilmişdi.[6] Bu həmin fayton idi ki, 1980-cı illərdə şəhərdə keçirilən rayon səviyyəli bütün şənliklərdə öndə gedərdi.[6]

Muzeydə nümayiş olunan eksponatların bir hissəsini muzeyi ziyarətə gələn əcnəbi qonaqlar bağışlamışdılar.[13] Belə eksponatlar arasında ən məşhuru Qalina Konayeva adlı bir qadının Sankt-Peterburq şəhərindən gətirdiyi "blokada çörəyi" idi.[13][8] İkinci dünya müharibəsi zamanı Sankt-Peterburq şəhəri uzun müddət faşistlərin mühasirəsində qalmışdı.[13] O zaman şəhər əhalisinə adambaşı gündəlik çörək norması olaraq 125 qramlıq qara çörək verilirdi.[13][8] Konayeva həmin günlərin yadigarı olaraq bir çörək tikəsini saxlamışdı.[13][8] Televiziyada muzeylə bağlı süjet verildikdən az sonra o, Ağdama gələrək onu muzeyə təqdim etmişdi.[13]

Muzeyin heyəti

Muzeyin ilk direktoru telejurnalist Allahverdi Əsədov olub.[1] 1984-cü il sentyabrın 1-də muzeyin direktoru AzTV-də şöbə redaktoru işləmiş Niyazi Quliyev oldu.[6] Niyazi Quliyev muzeyə az müddət ərzində rəhbərlik etdi və səhhəti ilə əlaqədar o vəzifəsini tərk ertməli oldu.[6] Ondan sonra "Bilik" Cəmiyyətinin rayon şöbəsinin müdiri işlmiş Ofelya Zeynalova muzeyə rəhbər təyin edildi.[6] Ofelya Zeynalovadan sonra isə muzeyə Hafiz Əliyev təsdiq olundu.[4] Yeddi nəfərlik ştat cədvəlində iki elmi işçi, üç bələdçi, bir dəyirmançı vəzifəsi var idi.[1] Dəyirmançı ştatının məqsədi gələn qonaqlara hazır məhsul təqdim edə bilmək üçün dəyirmanı işlək vəziyyətdə saxlamaq idi.[4]

Mədəniyyətdə

Çörək muzeyinə 2013-cü ildə Azərbaycanın AzDimension oyun şirkəti kompyuterdə oynanılan İşğal altında: Ağdam birinci üzdən şuter oyununda rast gəlmək olar.[14]

İstinadlar

  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 "Bərəkətli Çörək muzeyləri". anl.az. İstifadə tarixi: 4 noyabr 2017.
  2. ↑ Gault, Matt. "Qarabag are exiled from their home but could shock the Champions League". www.theguardian.com. İstifadə tarixi: 5 noyabr 2017.
  3. ↑ Bonnett, Alastair. Off the Map: Lost Space, Feral Places and Invisible Cities and What They Tell Us About the World. Aurum Press. 2014. 360. (#accessdate_missing_url)
  4. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 "Dünyada ikinci hesab edilən Ağdam Çörək Muzeyi". karabakh.tv. İstifadə tarixi: 4 noyabr 2017.
  5. ↑ Laçın, Sultan. ""O vaxt mənə zarafatla "Qarabağın mədəniyyət naziri" deyirdilər..."". hafta.az. İstifadə tarixi: 4 noyabr 2017.
  6. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 "Külə dönmüş Çörək Muzeyi..." modern.az. İstifadə tarixi: 4 noyabr 2017.
  7. ↑ 1 2 "Ağdam Çörək Muzeyindəki panno". medianews.az. İstifadə tarixi: 5 noyabr 2017.
  8. ↑ 1 2 3 4 Rustamkhanli, Sabir. My Road of Life. AuthorHouse. 2013. 260–261. (#accessdate_missing_url)
  9. ↑ "AĞDAM ÇÖRƏK MUZEYİ". tarix.info. İstifadə tarixi: 4 noyabr 2017.
  10. ↑ "Ağdam Çörək Muzeyinin bərpası təklif olunur". apa.az. İstifadə tarixi: 5 noyabr 2017.
  11. ↑ "Ağdam rayonu". www.armenianvandalism.az. İstifadə tarixi: 4 noyabr 2017.
  12. ↑ ""Ağdam Çörək Muzeyi" – "Dəyərli yaddaş abidəsi"". www.anl.az. İstifadə tarixi: 5 noyabr 2017.
  13. ↑ 1 2 3 4 5 6 Tofiqli, Vüqar. Ağdam Çörək Muzeyi: dünəni, bu günü və sabahı. 2011. (#accessdate_missing_url)
  14. ↑ Gojiashvili, Nino. "Azerbaijan: Video Game Revisits Nagorno-Karabakh War". www.eurasianet.org. www.eurasianet.org. 15 avqust 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 avqust 2016.

Ədəbiyyat

  • Vüqar Tofiqli. Agdam Çörək Muzeyi:Dünəni, bugünü və sabahı. — Баку: Adiloglu, 2011. — ISBN 9789952251302.
  • Р. Абдуллаев. Музей хлеба: [Агдам] // Гудок. — 28 января 1986.
  • Геннадий Остапенко. Чурек и Юха // журнал : Вокруг Света. — Февраль 1990. — № 2.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Ağdam_Çörək_Muzeyi&oldid=4138144"