Albert Eksteyn

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Albert Eynşteyn ilə səhv salmayın.
Albert Eksteyn
alm. Albert Eckstein‎
Doğum tarixi 9 fevral 1891(1891-02-09)[2]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 18 iyun 1950(1950-06-18)[2] (59 yaşında)
Vəfat yeri
Elm sahəsi pediatriya[1]
Elmi dərəcəsi
İş yerləri

Albert Eksteyn (alm. Albert Eckstein‎; 9 fevral 1891[2], Ulm, Vürtemberq krallığı[d][2] – 18 iyun 1950[2], Hamburq[2]) — alman pediatrı və akademiki.

Erkən həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Albert Eksteyn Almaniya imperiyasında yəhudi fabrik sahibi bir ailənin ikinci övladı olaraq dünyaya gəlmişdi. Atasının əleyhinə olmasına baxmayaraqo, Frayburq Universitetində tibb təhsili alır. Daha sonra Birinci Dünya müharibəsində orduda xidmətinə görə Birinci dərəcəli Dəmir Xaç ordeni ilə təltif edilir.[3] Daha sonra tibb təhsilini Leypsiq və Münhen Lüdviq-Maksimilian Universitetlərində davam etdirib.[4]

1925-ci ildə Düsseldorf Universitetinin uşaq klinikasına rəhbərlik edən müəllim və baş həkim kimi Artur Şlossmannla birlikdə işləmişdir. Eksteyn Frayburq-im-Braysqauda Şlossmanın qızı Erna ilə tanış olur və evlənirlər. 1926-cı ildə sıravi professor rütbəsi aldıqdan, sonra qayınatasının varisi olur.

Türkiyə illəri[redaktə | mənbəni redaktə et]

1935-ci ildə Nürnberq qanunları ilə başlayan antisemitizmə görə o, Türkiyənin dəvəti ilə Almaniyanı tərk edərək ailəsi ilə birlikdə Ankarada məskunlaşmağa qərar verir. Eksteyn 1935-ci ildə Ankaraya gələndə o vaxtkı səhiyyə naziri Refik Saydam tərəfindən qəbul edilir. Amma nazir onun öncə Anadolunun hər qarışını gəzməsini istəyirdi. Problemləri yerindəcə görməyini və Türkiyə üçün "uşaq sağlamlığı və xəstəlikləri" siyasətini inkişaf etdirməsini gözləyirdi. Bu səfərlərdən sonra prof. Eksteyn Numune Xəstəxanasında çalışaraq; qısa müddətdə yaradılan tibb fakültəsində "uşaq sağlamlığı və xəstəlikləri" kafedrasını qurdu.[5]

Eksteyn vəzifəsini məsuliyyətlə icra edirdi. Bu tədqiqatlar Türkiyə əhalisinin əhəmiyyətli bir hissəsi üçün sağlamlıq və əhalinin statistikası üçün ilk cəhd idi.

Anadolu kəndlərini gəzməyə 1937-ci ildən başladı. İlk olaraq Yozqat, Çorum, Samsun, Amasya, Sivas, Seyhan, İçəl, Qaziantep, Niğdə, Kayseri, Konya, Afyon Karahisar, Əskişəhər mərkəzi və kəndləri ziyarət edildi. Sağlamlıq təşkilatı və muxtarların gətirdiyi uşaqları müayinə edir, sinifləndirərək statistik məlumatlar hazırlayırdı. Bu səfər zamanı o, köməkçisi ilə birlikdə ümumi əhalisi 52662 nəfər olan 60 kəndə baxış keçirib. Eksteynin köməkçisi Səlahəddin Tekand digər səfərlərə nümunə olan bu səfərin xüsusiyyətlərini belə xülasə edir: "100-dən bir qədər çox əhalisi olan kiçik, 5000-ə yaxın əhalisi olan böyük, kasıb və varlı kəndlərə; dağlarda və düzənliklərdə, münbit və bərbad yerlərdə, Qara dəniz və Aralıq dənizi sahillərində və ya yaylalarda yerləşən kəndlərə nəzər saldıq. Beləliklə, müxtəlif yaşayış şəraiti haqqında fikir əldə etdik. Hər bir kənddə kəndlilər ilə uzun və sıx təmasda olduq. Vərdişlərini soruşduq, öyrəndik. Dərdlərini dinlədik. Hər kənddə hər məhəlləni , hər evi daxildən və xaricdən araşdırdıq. Demək olar ki, hər uşaq və qadını müayinə etdik və ya danışdırdıq. Təbii ki, kişilərlə də danışırdıq. Hər yaşda olan xəstələri müayinə etdiyimiz üçün kəndlərdəki bütün xəstəliklər haqqında dolğun məlumatlar əldə etdik. Bundan əlavə, taxıl, tərəvəz, meyvə becərilməsi, heyvanlara qulluq haqqında məlumat aldıq".[5]

Beləliklə, Albert Eksteynin Anadolu kəndləri ilə bağlı topladığı məlumatlar Anadolunu sağlamlıq və sosial baxımdan qiymətləndirə biləcək çox əhəmiyyətli bir sənəd oldu. Statistikanın çıxarılması ilə o, həm də Türkiyədə "əhali və sağlamlıq araşdırmaları"nın qabaqcıllarından olur. Onun doğum və uşaq ölümü ilə bağlı verdiyi rəqəmlər tibbdə çox böyük yol göstərici olmuşdur. 100 qadına görə hesablanan rəqəmlər ziyarət edilən illərdə qadınların 1%-ni əhatə edir.

O, həmçinin bütün əsərlərini fotoşəkillərlə zənginləşdirərək böyük bir əsərə imza atmışdır.[6][7] Bütün kolleksiyası 2005-ci ildə Ankara Universiteti Mədəniyyət və İncəsənət Nəşrləri tərəfindən "Prof.Dr.Albert Eksteynlə Anadoluda on beş il (1935–1950)" adı ilə nəşr edilmişdir.

Əldə edilən nəticələrdən açıq şəkildə məmnun qalan Səhiyyə və Sosial Rifah Nazirliyi 1938-ci ilin iyul və avqust aylarında bu dəfə daxili vilayətlərin İsparta, Burdur, Antalya, Dənizli, Muğla, Aydın, İzmir, Manisa, Balıkəsir, Bursa, Kocaeli və Bolunu əhatə edən ikinci araşdırma səfərinə çıxmasını istədi. Bu dəfə onu həyat yoldaşı, pediatr Erna Eksteyn və onun baş köməkçisi Səlahəddin Tekand müşayiət etdi. Onlar ev təsərrüfatlarının sayı, kişi və qadın əhalisi, malyariya, bağırsaq infeksiyaları, su mənbələrinin növləri, qəsəbədə məktəblərin olması barədə məlumatlar topladılar. Onların Anadoluya tanışlıq səfəri zamanı malyariya, vərəm və traxoma ilə mübarizə kampaniyaları artıq başlamışdı. Eksteyn və komandası həmçinin kəndlərə səfərləri zamanı bu səfərlərin müsbət təsirlərini gördüklərini bildirdilər.

Türkiyədə uşaq ölümünün 50 faiz olduğu, adi uşaq klinikasının olmadığı bir vaxtda Ankara Universitetində uşaq poliklinikasının yaradılması üçün çalışıb. O, 5 il bu Universitetdə təsisçi direktor vəzifəsində çalışıb. Onun köməkçisi İhsan Doğramacı Türkiyədə tibb sahəsində köklü dəyişikliklər edən həkim olub.[7]

1941-ci ildə 10 türk lirəsinin 3-cü buraxılış 1-ci nəşr əskinasların üzərində Eksteynin Bolunun Bürnük kəndində yerli geyimli türk qadınlarının çəkilmiş fotoşəkilindən istifadə edilmişdir.[3][8]

1941-ci ildə Albert Eksteynin çəkdiyi fotonun əks olunduğu əskinas

1938-ci ilin oktyabrında Dr.Albert Eksteyn Ankarada ilk Türk Pediatriya Konqresini keçirdi və yalnız "uşaq sağlamlığı və xəstəlikləri" mövzusunda ilk iki dərsliyi nəşr etdirdi. Bu kitablar "Türkiyədə əhali siyasəti" və "Normal türk Məmə uşaqları" adlanır.

Nümunə Xəstəxanasında çalışan Dr.Eksteynin köməkçiləri ilə birlikdə yazdığı "Uşaq Sağlamlığı və Xəstəlikləri" (1941) kitabı Səhiyyə və Sosial Rifah Nazirliyi tərəfindən Anadoludakı bütün tibb həkimlərinə paylanmış və uzun illər tibb fakültələrində dərslik kimi istifadə edilmişdir.[9]

Sonrakı illəri[redaktə | mənbəni redaktə et]

İkinci Dünya müharibəsindən sonra ona Qərbi Almaniyada Frayburq, Gissen, Münhen və Vürtsburq Universitetlərində vəzifələr təklif edildi. Düsseldorf Tibb fakultəsində ona təklif olunan işdən imtina etdi və fəxri üzvlüklə təltif olundu. İki oğlu da İngiltərəyə getdikdən sonra həyat yoldaşı ilə birlikdə onlara daha yaxın olmaq üçün Almaniyaya qayıtdılar. 1950-ci ildə Hamburq Universitetinin təklifini qəbul etdikdən, bir neçə ay sonra ürək tutmasından vəfat edir.

Albert Eksteynin həyat yoldaşı dr.Erna Sklossmann-Eksteyn həm də Uşaq Sağlamlığı və Xəstəlikləri mütəxəssisi idi. Onların uşaq cərrahiyyəsi sahəsində çalışan oğlu Herbert B.Eksteyn Türkiyədə də çalışmışdır.

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Neja Akar: Bozkır Çocuklarına Bir Umut Dr. Albert Eckstein. Gürer Yayınları ve Pazarlama, Istanbul 2008, ISBN 978–605578502–4 (türkisch)
  • Katrin Bürgel, Karoline Riener: Wissenschaftsemigration im Nationalsozialismus. Der Kinderarzt A. Eckstein und die Gesundheitsfürsorge in der Türkei (= Quellen und Forschungen aus dem Heinrich-Heine-Universität|Universitätsarchiv Düsseldorf. Bd. 2). Universitätsarchiv, Düsseldorf 2005, ISBN 3-9807334-5-9
  • Erna Eckstein-Schlossmann: "Eigentlich bin ich nirgendwo zu Hause". Aufzeichnungen (= Jüdische Memoiren. Bd. 17). Hrsg. v. Lorenz Peter Johannsen. Hentrich & Hentrich, Berlin 2012 ISBN 978-3-942271-74-5[10]
  • Reiner Möckelmann: Wartesaal Ankara. Ernst Reuter. Exil und Rückkehr nach Berlin. BWV, Berlin 2013, ISBN 978-3-8305-3143-2, S. 115–121

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 Eckstein, Albert // Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
  2. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Deutsche Nationalbibliothek Record #116347961 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
  3. ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2020-06-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-06-03.
  4. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2020-06-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-06-03.
  5. ↑ 1 2 (#empty_citation)
  6. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2018-06-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-06-08.
  7. ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2018-01-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-06-08.
  8. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2020-06-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-06-08.
  9. ↑ (#empty_citation)
  10. ↑ Ehefrau des A. E. — eine Auswahl aus ihren gesamten Auszeichnungen

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Albert_Eksteyn&oldid=6625489"