Böyük yaşıl sədd
| Böyük yaşıl sədd | |
|---|---|
| ing. Great Green Wall, fr. Grande Muraille Verte | |
 | |
| Yerləşməsi | |
| 17° şm. e. 10° ş. u. | |
| Ölkələr | |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
«Böyük yaşıl sədd» (ing. Great Green Wall, fr. Grande Muraille Verte) — Afrika İttifaqının Saxaranın cənubunda səhralaşma ilə mübarizə layihəsi. Layihənin mahiyyəti Saharanın genişlənməsini ehtiva edə bilən meşəli bitki zolağı yaratmaqdır. Bu zolağın Seneqaldan Cibutiyə qədər (yəni Atlantik okeanından Qırmızı dənizə qədər) uzanacağı, eninin təxminən 15 km, uzunluğunun isə 7775 km olacağı planlaşdırılır. 2012-ci ildə layihədə 11 Afrika dövləti[1], 2019-cu ildə isə artıq 21 dövlət iştirak edib[2]. Layihə həyata keçirilərsə, o zaman onun nəticələri kosmosdan aydın görünəcək.
Layihənin tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Böyük yaşıl sədd layihəsinin prototipi 1983-cü ildə Burkina-Faso prezidenti olduğu müddətdə ölkəsində torpaqların səhralaşması[3] ilə mübarizə aparan “afrikalı Çe Qevara” Tomas Sankaranın (1949-1987) fəaliyyəti hesab edilə bilər. Onu hakimiyyəti illərində Sahara qumlarının cənuba yayılmasının qarşısını almaq üçün 10 milyon ağac əkilir.
2005-ci ilin iyulunda Afrika İttifaqı Böyük yaşıl sədd layihəsini dəstəkləyir. Bu qərarın qəbul edilməsində Afrika İttifaqının sədri Olusequn Obasanconun mövqeyi böyük rol oynayır.
Böyük yaşıl sədd layihəsi Nobel mükafatı laureatı Vanqari Maatai tərəfindən qurulan Yaşıl Kəmər hərəkatı ilə oxşarlıqlar daşıyır.
Bu bitki örtüyünün yaradılmasında məqsəd torpaqları eroziya və səhralaşmadan qorumaqdır. Seneqal Böyük yaşıl səddin qurullması üzrə işləri koordinasiya edir[4]. Layihənin icrası nəticəsində yerli gəlirlərin əhəmiyyətli dərəcədə artacağına ümid edilir[5]. 2010-cu ilin iyununda 182 ştatı birləşdirən Qlobal Ətraf Mühit Fondu bu layihə üçün 119 milyon dollar ayrıldığını elan edir[6].
Meşə qurşağı Afrikanın Atlantik sahilindəki Dakarı Qırmızı dənizdəki Cibuti şəhəri ilə birləşdirməlidir. O aşağıdakı ölkələrin ərazisindən keçəcək: Seneqal, Mavritaniya, Mali, Burkina-Faso, Niger, Nigeriya, Çad, Sudan, Eritreya, Efiopiya, Cibuti və Somali[7].
2019-cu ilə qədər səhralaşmaya qarşı mübarizə layihəsi cəmi 15% tamamlandı, lakin artıq görülən işlər divarın həqiqətən də öz vəzifəsinin öhdəsindən gəldiyinə əmin olmağa imkan verir. Nigeriyada təxminən 5 milyon hektar, Seneqalda təxminən 12 milyon hektar pozulmuş torpaq bərpa olmuş, Efiopiyada isə 15 milyon hektar sahədə quraqlığa davamlı ağaclar əkilmişdir.
Layihənin məqsədi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Layihənin son məqsədi 2030-cu ilə qədər 100 milyon hektar deqradasiyaya uğramış ərazini bərpa etmək, atmosferdən ən azı 250 milyon ton CO2 udmaq və Afrikanın kənd yerlərində 10 milyon iş yeri qurmaqdır.
İstifadə olunan bitki növləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Layihənin həyata keçirilməsi üçün mütəxəssislər tərəfindən 37 növ seçilmişdir (2010-cu ilin ortalarına görə). Onların əksəriyyəti ildə 100-400 millimetr yağıntı düşən quraq iqlimlərdə normal inkişaf edə bilən yerli ağaclardır.
Layihənin həyata keçirilməsi üçün istifadə edilməsi planlaşdırılan növlərin təxmini siyahısı:
- Acacia ehrenbergiana Hayne
- Acacia gerrardii Benth.
- Acacia laeta R.Br. ex Benth.
- Acacia mellifera (M.Vahl) Benth.
- Acacia nilotica — Ərəbistan akasiyası
- Acacia senegal (L.) Willd. — Seneqal akasiyası
- Acacia seyal Delile
- Acacia tortilis (Forssk.) Hayne
- Balanites aegyptiaca (L.) Delile
- Boscia angustifolia A.Rich.
- Boscia salicifolia Oliv.
- Boscia senegalensis Lam.
- Cadaba farinosa Forssk.
- Cadaba glandulosa Forssk.
- Calotropis procera (Ait.) W.T.Aiton
- Capparis decidua (Forssk.) Edgew.
- Capparis oblongifolia Forssk.
- Combretum aculeatum Vent.
- Commiphora africana (A.Rich.) Engl.
- Commiphora quadricincta Schweinf.
- Cordia sinensis Lam.
- Ficus cordata subsp. salicifolia (Vahl) C.C.Berg
- Ficus ingens (Miq.) Miq.
- Grewia damine Gaertn.
- Grewia tenax (Forssk.) Fiori
- Grewia villosa Willd.
- Leptadenia pyrotechnica (Forssk.) Decne.
- Maerua aethiopica (Fenzl) Oliv.
- Maerua angolensis DC.
- Maerua crassifolia Forssk.
- Rhus oxyacantha Schousb. ex Cav.
- Salvadora persica L.
- Tamarix aphylla (L.) H.Karst.
- Tamarix senegalensis DC.
- Şablon:Bt-latrus
- Ziziphus nummularia (Burm.f.) Wight & Arn.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "Push for 'Great Green Wall of Africa' to halt Sahara". news.bbc.co.uk (ingilis). 2010-06-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-11-17.
- ↑ "В Африке появилась «Великая зелёная стена»" (rus). Гордон. 2019-04-06. 2019-06-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-13.
- ↑ "Africa-wide «Great Green Wall» to Halt Sahara's Spread?". news.nationalgeographic.com (ingilis). 2015-05-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-11-17.
- ↑ "Senegal seeks UN backing for 'Great Green Wall' across Africa". www.un.org (ingilis). 2015-10-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-11-17.
- ↑ "The Great Green Wall Initiative of the Sahara and the Sahel". www.oss-online.org (ingilis). 2015-05-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-11-17.
- ↑ "The Great Green Wall to Be Built in Africa". earth911.com (ingilis). 2013-02-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-11-17.
- ↑ Laureline Savoie. "PLAN B: Une Grande Muraille verte pour arrêter le désert". lemonde.fr (fransız). 2020-06-22. 2020-06-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-22..
Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]
- "The Great Green Wall". www.grandemurailleverte.org (fransız). İstifadə tarixi: 2021-11-17.
- Марина Попова. "«Великая зеленая стена» в Африке окупится за 10 лет". nplus1.ru (rus). İstifadə tarixi: 2021-11-17.