Bəyazid məscidi
 | Bu məqalənin mətnini Azərbaycan dilinə uyğunlaşdırmaq lazımdır. Məqalədə cümlə quruluşlarındakı yanlışlıqları və orfoqrafik səhvləri düzəltdikdən sonra {{qaralama - az}} şablonunu silməyi unutmayın. |
 | |
|---|---|
 | |
| Ölkə |
 Türkiyə |
| Şəhər | İstanbul |
| Memar | Yaqub şah bin Sultan şah |
| Tikilmə tarixi | 1501—1506 |
| Üslubu | Osmanlı memarlığı |
| Vəziyyəti | stabil |
  Bəyazid məscidi |
|
 Bəyazid məscidi Vikianbarda |
|
Bəyazid məscidi (türk. Bayezid Camii) — Osmanlı klasik dövr memarlığının erken dövr əsərləri arasında bir tikili.[1]
İstanbulun Bəyazid Sultan II səmtində II Bəyazid tərəfindən tikilmişdir. Memarının kim olduğu dəqiq olaraq bilinmir; Memar Hayreddin, Memar Kəmaləddin ya Yakubşah bin Sultanşah tərəfindan tikildiyinə dair məlumatlar vardır.[2] İstanbulda orijinallığını qoruyan ən qədim səlatin məscid olaraq qəbul edilir.[1] II Bəyazidin məzarı məscidin ərazisində yerləşir.
Mündəricat
Tarixi[redaktə | əsas redaktə]
Bizans dövründə Theodosius Forumu olaraq adlandırılan şəhrin en böyük meydanı olan meydanında Sultan Bəyazid tərəfindən tikdirildi. İstanbulun fəthindən sonra şəhərdə qurulan ikinci büyük məscid idi. Şəhərdəki ilk slatin məscid olan Fatih Məscidii orijinallığını itirdiyindən İstanbulda orijinallığını qoruyan ən qədim səlatin məscid olaraq qəbul edilir. Cümlə qapısında Şeyx Həmdullahın yazdığı kitabəyə görə 1501-1506-cı illər arasında 5 ildə tikilmişdir. Övliya Çələbinin yazdığına görə görə məscidinin açılış günü ilk namazı sultanın özü qıldırmışdı.
İstanbulda 1509-cu ildə meydana gələn "Kiçik Qiyamt" deyə anılan zəlzələdənn zərər gördü və zəlzələdənn sonra qismən onarılan məscidin onarımını daha sonrakı illərdə tamamlayıb gücləndirən Memar Sinan oldu. Onun 1573-cü ildə məscidin içində bir kəmər inşa edərk tikilini gücləndirdiyi bilinir.[1]
1683-cü ildə baş verən bir yanğında minarələri zərər gördü. 1743-cü ildə isə minarələrindən birisinə illdırım vurması sonucu külahı yandı.
Memarlıq[redaktə | əsas redaktə]
Dört sütun üstündə oturulmuş 16,78 m. çapında bir ana qübbəsi quzey və güneydə iki yarım qübbə ilə dəstəklənir və ana qübbəsində iyirmi, yarım qübbələrdə yeddi pəncərə yerləşir.[3]
Məscidin 24 qübbəli revaklarla çevrilmiş kare biçimində bir oğlu avlusu yerləşməkdədir. Avlunun içi mərmər döşəməlidir, ortasında şadırvan yerləşir və əslində üsdü açıq olan Şadırvan, IV Murad dövründə ətrafına tikilən Səkiz sütun üzərinə oturtulmuş bir qübbə ilə örtülmüşdür.[1]. Avlu döşəməsi və şadırvanın sütunları Bizansdan qalma malzemənin yenidən işlənməsiylə əldə edilmişdir.[2] Avlu mərmərləri arasında geniş qırmızı farfor daşlı lövhələr var.
Şərq və qərbində bəşər qübbə ilə örtülü iki tabhanəsi (kanat) olan məscidi və tabhanəli (kanatlı) yapı oğlu qəbul edilir.[1] Başdan tabhane olaraq tasarlanmış bu bölümlər ilə məscid arasında divar sonradan sökülmüş, tabhanələr namaz bölməsinə daxil edilmişdir.[4]
Birər Şərəfəli iki daş minarəsi olan məscidin minarələri məscidə deyil, məscidin yanındaki iki tabhanələrə bitişikdir. Buna görə də arada 79 m. məssafə vardır.[2] Daşlar Kufi yazılarla bəzədilmiş minarələrdən sağ tərəfdə olanı özgün süsləmələrini böyük ölçüdə ancaq diğəri bəzəmələrini itirərək daha sadə qalmışdır və rənglidi.[4] Buna görə sağdaki Minarə "Səlçuqlardan Osmanlıya keçmənin İstanbuldakı tək nümunəsi" kimi qəbul edilir.[5]
Harimin sağ tərəfində Hünkar mahfili yer alır. 10 sütun üzərində duran mahfilə çöldən nərdivan qapı ilə girilir[3] və məscidin mehrab tərəfində sağda oğlu Yavuz Sultan Səlim tərəfindən tikdirilmiş II Bəyazidin türbəsi yerləşir. Yenə Yavuz Sultan Səlimin tikdirdiyi soldakı türbədə qızı Səlçuq Hatunun məzarı var. Qoca Mustafa Rəşid Paşanın məzarı da burada yerləşir.
Vakıflar Müdürlüyü tərəfindən başlanan təmir işləri hələ davam etməkdədir. Təmirlə əlaqədar məscid ziyarətçilərə bağlıdır.
Xarici keçidlər[redaktə | əsas redaktə]
İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Cevat Akkanat, İstanbul’da Bayezid Camii ve Külliyesi, Diyanet Dergisi, Sayı: 239, Kasım 2010
- ↑ 2,0 2,1 2,2 İstanbul.net sitesi Bayezid Camii sayfası, Erişim tarihi:11.04.2011
- ↑ 3,0 3,1 Fatih Din Görevlileri Derneği Web Sitesi, Erişim tarihi:11.04.2011
- ↑ 4,0 4,1 İstanbul Büyükşehir Belediyesi Web Sitesi
- ↑ Can Alpgüvenç, Bayezid Camii Minarelerindeki Kûfî Panolar, Tefekkür Dergisi, Sayı:39, Ekim 2010
