Baba Samid

Baba Samit orta əsrlərdə Azərbaycanda və Türkiyədə geniş rəğbət qazanmış şiə sufi təriqəti idi. Bəktaşi (Bektaşiyye) təriqətinin bir qolu olduğu güman edilir. Baba Samit, rəvayətə görə, hərəkatın banisi Hacı Bektaş Vəlinin oğludur. Həmçinin türbə kitabələrinə görə İmam Əli Rzanın nəslindəndir. Azərbaycanda Baba Samit hərəkatının tarixi kifayət qədər zəif araşdırılıb.

Bəktaşi hərəkatının Azərbaycanda XVI əsrə qədər geniş yayıldığı məlumdur. Səfəvi dövləti qurulduqdan sonra bu şiə ordeni hakimiyyət tərəfindən təbliğ edildi. 16-cı və 19-cu əsrlər aralığında xeyli sayda sufi təkkələri fəaliyyət göstərmişdir.

Azərbaycanda, Sabirabad yaxınlığındakı Baba Samid məqbərəsi hələ də əhali tərəfindən ehtiramla yad edilir, lakin sovet dövründən qalma diqqətsizlik nəticəsində həm təsəvvüf təriqətlərinin tədqiqi, həm də onların adət-ənənələri ilə bağlı biliklər zəifdir.

Baba Samid məqbərəsi Sabirabad rayonunun Şıxlar kəndi ərazisində magistral yolun kənarında yerləşən ibadətgahdır. Azərbaycan Tarix İnstitutunun professoru, tarix elmləri doktoru Məşadıxanım Nemətova türbənin tarixini araşdırmış və bu barədə öz fikirlərini dəfələrlə dərc etmişdir. Baba Samid türbəsinin ərəb - fars dilində 1-ci və 3-cü sətirlərinin 9 sətirində, XIX surə, 31-32-ci ayələrdə Qurandan yazılmışdır. 4-5-ci sətirlər İmam Əlinin tərifinə, qalan 4 sətirdə isə I Təhməsp türbəsinin Səfəvi şahı (padşahı) hicri 993-cü ildə Şirvan valisi Abdulla xan Ustaclı tərəfindən tapşırılmışdır. (XI-1585) “səadət mənbəyi olan seyidlərin rəhbəri (burada seyid “böyükdür”), Baba Samid bin Bektaş bin Sultan Əli ibn Həzrəti Musa Ərrizanın başı üçün tikilmişdir” kimi yazılar qeyd edilmişdir. Baba Samid Hacı Bektaşın oğludur. Onu İmam Rza (765-818) ilə əlaqələndirirlər. Hacı Bektaşın İmam Rzanın oğlu (məzhəb oğlu) olması onun rəhbərlik etdiyi cəmiyyətin şiəliklə məşğul olduğuna dəlalət edir.