Bozqurd işarəsi
Bozqurd işarəsi türk millətçi və pantürk əl simvoludur. Yalnız Ülkü Ocaqları deyil, bir çox türk millətçiləri və türk millətçi qrupları tərəfindən istifadə olunur.
Mənşəyi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bozqurd jesti islamdan əvvəlki köklərə malikdir, Buddist mədəniyyətindən türk xalqlarına aid edilmişdir. Tarixi araşdırmalar göstərir ki, ondan Qərbə köç edən Hunlar, Qıpçaqlar və Peçeneqlər kimi müxtəlif Türk xalqları öz nəsillərini təmsil etmək üçün bu işarədən istifadə ediblər. Bu simvola X əsr İran şairi Firdovsinin bozqurd işarəsi hazırlayan Türk qadınlarının miniatürlərinin daxil olduğu “Şahnamə”sində də rast gəlinir. Çində bozqurd işarəsini düzəldən türk xanının VI əsrə aid heykəli var. Mağarada tapılıb və İslamdan əvvəlki Göktürklər dövrünə aiddir. Dünyəvi xarakter daşımasına baxmayaraq, Alparslan Türkeş onu türk-islam sintezinə uyğunlaşdırmaq üçün onu daim islamlaşdırmağa çalışıb.[1]
Türk mifologiyasında[redaktə | mənbəni redaktə et]
Türk xalqlarının mifologiyasında qurd Asena bütün türk və monqol tayfalarının ortaq mənşə hekayəsinin bir hissəsidir. Göktürklərin mavi bayraqlarında bir canavar var. Müharibəni, döyüş ruhunu, azadlığı, sürəti, təbiəti təmsil edir. Onların inancına görə türk millətinin başına bir iş gələndə, təhlükə yarananda Qurd peyda olur və onlara yol göstərir. Çadırların qarşısına qızılı qurd başlı dirəklər qoyulmuşdu. Döyüşçü ruhları canavar simasını aldı. VI əsrə aid daş abidədə canavar südünü əmizdirən oğlan təsvir edilmişdir. Türk xalq mədəniyyətində cibinizdə canavar dişi gəzdirməyin sizi bəd nəzərlərdən qoruyacağına inanılır. Yakut sənədlərində onların canavarlarına Bosko deyilir. Qırğızlar üçün çöldə gəzərkən canavar görmək xeyirlidir. Yuxuda canavar görmək də xeyirli əlamətdir. Hamilə qadını bəd nəzərdən qorumaq üçün yastığın altına qurd dişləri və ya dəri qoyardılar. Qoyun sürüsünə dalmaq və ya tövləyə girmək canavar üçün bir nemət sayılırdı. Başqırd şayiələrinə görə, canavar ata-babasının qabağına düşüb, yol göstərib. Buna görə də onları başqırdlar adlandırırdılar, yəni “başında canavar” deməkdir.[2]
İstifadə[redaktə | mənbəni redaktə et]
Daha çox MHP və Bozqurdlar tərəfindən istifadə edilsə də, əslində türk millətçiləri və bütün siyasi görüşlərdən olan qruplar tərəfindən istifadə edilir. CHP lideri Kamal Kılıçdaroğlu bir dəfə aprelin 16-da Kayseridə mitinqə gedərkən tərəfdarlarını boz qurd işarəsi ilə qarşılamışdı. Rəcəb Tayyib Ərdoğan buna "CHP liderinin etdiyi boz qurd işarəsi yaddaşımdan silinə bilməz" deyərək reaksiya verdi. Kılıçdaroğlu isə “Biz də millətçiyik, biz də millətçiyik” cavabını verib.[3]
İYİ Partiyanın lideri Meral Akşener də tez-tez simvolu bir çox hallarda edir.[4][5]
Rəcəb Tayyib Ərdoğan Mersində keçirilən mitinqdə bu jesti tez bir zamanda Rabia işarəsi ilə dəyişməzdən əvvəl edib.[6]
Türkiyədə daha çox ərəb mühacirlərinə qarşı işləyən neonasist qrupu olan Ataman Qardaşlığının üzvləri nasist işarəsi ilə yanaşı boz qurd işarəsini də verirlər.[7]
Tənqid[redaktə | mənbəni redaktə et]
Milliyyətçiliyi İslama zidd hesab edən islamçılar tərəfindən tez-tez tənqid olunur. AKP-li siyasətçi İbrahim Korkmaz da "qaqauz xristianlarının da istifadə etdiyi" üçün simvolun "islamın ruhuna zidd" olduğunu bildirərək tənqid edilib.[8][9][10]
Çoxları bunu faşist simvolu adlandırır və Hitler salamı ilə müqayisə edirlər.[11]
Mənbələr[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ ozanbosun. "Bozkurt işareti nedir? Ne anlama geliyor? İşte Bozkurt işaretinin tarihçesi… - Son dakika haberleri". Sözcü (türk). 2023-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-01-28.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-01-29.
- ↑ "Bozkurt işaretinin anlamı nedir? İlk kim yaptı? - Gündem Haberleri". www.posta.com.tr. 2023-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-01-28.
- ↑ "'Bozkurt' işareti yapan İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener: 'Partimizi çok zor kurduk ama kalıcı kıldık'". www.yerelingundemi.com (türk). 2023-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-01-28.
- ↑ "Meral Akşener Bozkurt İşareti yaptı! Önce kendisi yazdı sonra kendisi bozdu". Son Havadis (türk). 2022-08-31. 2023-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-01-28.
- ↑ "Erdoğan'dan Mersin'de bozkurt selamı". Takvim (türk). 2023-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-01-28.
- ↑ "Suriyeli sığınmacıların yakılarak katledilmesi tehlikenin büyüklüğüne işaret ediyor". World Socialist Web Site (türk). 2021-12-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-04.
- ↑ "'Bozkurt işareti İslam'a aykırı' diyen eski AK Partili vekil ülkücüleri kızdırdı". www.gazeteduvar.com.tr. 2023-07-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-05.
- ↑ "AKP'li vekil, "Bozkurt işaretini Hristiyan Gagavuzlar kullanıyor" demişti; Ülkü Ocakları tepki gösterdi". T24 (Turkish). 2018-03-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-05.
- ↑ "AKP'li eski vekil: Bozkurt işareti İslam'ın ruhuna aykırı". birgun.net. 2023-05-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-05.
- ↑ "Germany seeks to ban Turkish far-right symbols – DW – 10/09/2018". dw.com (ingilis). 2021-12-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-05.