Dərbənd Şəhər Rəisliyi
| Dərbənd Şəhər Rəisliyi | |
|---|---|
| Ölkə |
 Rusiya imperiyası |
| İnzibati mərkəz | Bakı |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Yaradılıb | 1860 |
| Ləğv edilib | 1883 |
| Əhalisi | |
| Rəsmi dili | Rəsmi:Rus dili |
Dərbənd Şəhər Rəisliyi (rusca:Дербентское градоначальство) — Rusiya imperiyasının tərkibindəki Dağıstan vilayətinin Qaytaq-Tabasaran dairəsinin tərkibində mövcud olmuş inzibati-ərazi vahidi. Dərbənd Şəhər Rəisliyi 1860-1883-cü illərdə mövcud olmuş və mərkəzi Dərbənd şəhəri olmuşdur.[1][2]
Dərbənd Şəhər Rəisliyinin əhalisinin böyük bir hissəsi azərbaycanlılardan təşkil edilmişdi.[3][a]
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Dərbənd Şəhər Rəisliyi 1860-cı ildə Rusiya imperiyası daxilində aparılan inzibati islahatların bir hissəsi olaraq təşkil edilmişdi. 1860-cı ildə Dağıstan vilayəti yaradıldı. Bu vilayətin inzibati mərkəzi 1860–1866–cı illərdə Dərbənd, 1866–1917–ci və 1919–1921–ci illərdə isə Temirxan–Şura şəhəri olmuşdur.[4] Dağıstan vilayəti özü də bir neçə hissəyə bölünmüşdü. Belə inzibati vahidlərdən biri də Qaytaq-Tabasaran dairəsi idi və Dərbənd Şəhər Rəisliyi buraya tabe idi.
1860-cı ildə yaradılmış inzibati-ərazi vahidliyinə Dərbənd şəhəri, Sabnova kəndi və Ulus Mahal (onun 12 kəndi və obası) daxil idi. Rəislik mülki administrasiya tərəfindən idarə edilirdi və Rusiya imperiyasının qanunları ilə idarə edilirdi.[5]
12 iyun 1883-cü ildə Dərbənd Şəhər Rəisliyi ləğv edildi və mərkəzi Qullar kəndi olan Ulus Mahal Kürə dairəsinə transfer edildi. dərbənd şəhərinin idarə edilməsi isə şəhər polisliyinə və polis rəisinə tabe etdirildi.
Rəislər[redaktə | mənbəni redaktə et]
Dağıstan vilayətinin başçıları Dərbənd merlərini təyin edirdilər, bəzi bölgələrdə isə merlərin özləri mülki qubernator hüquqlarına malik idilər:[5]
| Портрет | Звание при службе | ФИО | Период службы |
|---|---|---|---|
|
General-mayor | Mixail Loris-Məlikov | 1860 — 1860 mart |
|
General-mayor | Mixail Cemərcidzev | 17 аprel 1863 — 1868 |
|
General-mayor | Комаров, Александр Виссарионович | 1868 — 1877 |
| General-mayor | Avraam Mədətov | 1877 — 1883 12 iyun |
Əhali[redaktə | mənbəni redaktə et]
Etnoqraf N.İ.Voronovun “Qafqaz haqqında statistik məlumatlar toplusu”na əsasən, 1869-cu ildə şəhər idarəsində 16007 nəfər yaşayırdı ki, onlardan 13295 nəfəri Dərbənddə, 2388 nəfəri Ulus Mahalda, qalanlar 324 nəfər isə Sabnova kəndində yaşayırdı.[6]
Qeydlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1831-ci ildə Dərbənd şəhərində 4747 Azərbaycan türkü, 256 yəhudi kişi, 248 yəhudi qadın, 142 erməni və s. olmaqla ümumilikdə 5511 nəfər yaşayırdı. 1832-ci il məlumatına görə Sabnova kəndi və forştadla birlikdə Dərbənddə 4741-ü Azərbaycan türkü olmaqla, ümumilikdə 5139 nəfər yaşayırdı. 1843-cü ildə şəhərdə yaşayan 11278 nəfər əhalidən 9572-i nəfəri Azərbaycan türkü olmuşdur. Beləliklə, rus işğalından keçən 30 ildən sonra şəhər əhalisinin 84,8%-i azərbaycanlılar idi. [3]
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Салихова, 2018. səh. 2
- ↑ Козубский, 1895. səh. 18—47
- ↑ 1 2 Azizova, 2019. səh. 1024
- ↑ "Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г." 2011-09-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-07-31.
- ↑ 1 2 Осипов, 2007. səh. 236
- ↑ Воронов, 1869. səh. 82—84
Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ДАГЕСТА́НСКАЯ О́БЛАСТЬ. 8. Григорьев — Динамика - Большая российская энциклопедия. гл. ред. Ю. С. Осипов. 2007. ISBN 978-5-85270-338-5.
- Воронов, Николай Ильич. Сборник статистических сведений о Кавказе. 1. 1869. ISBN 978-5-4241-7740-8.
- Козубский, Евгений Иванович. Памятная книжка Дагестанской области. 1895.
- Салихова, Лейла Багаудиновна Махачкала. Трансформация выборной системы Дербента в XIX — начале XX веков. Махачкала. 2018.
- Mahire Azizova. 19. Yüzyılın İlk Yarısında Derbent'in Sosyo-Politik Yaşamı (KAK* nun Verilerine Dayanarak). Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi. 2019. 1017–1027.