Gender sosiologiyası
Gender sosiologiyası — cəmiyyətdə baş verən genişmiqyaslı sosial-iqtisadi və siyasi dəyişikliklər ailə strukturunda və ictimai münasibətlər sistemində kişi və qadın arasındakı münasibətlərin dəyişilməsinə gətirib çıxarır[1][2]. Gender münasibətlərinin araşdırılması bir sıra sosial və humanitar, həmçinin sosialogiyanın ayrılmaz tərkib hissəsi olmuşdur. Azərbaycanda genderologiyanın bütünlükdə institutsionalizasiyası prosesi gedir.
Cins və gender[redaktə | mənbəni redaktə et]
Sosiologiyada gender anlayışı əsaslardan biridir. Sosiologiyada cinsi araşdırmanı, yəni sosial münasibətlər və proseslər kontekstində fərqləndirmək üçün elmi dövriyyəyə daxil olan "cins" (latıncadan gender — «cins») anlayışından istifadə etmək adətdir, seksoloq Con Mani (1921-2006) sosial tədqiqatlar zamanı marginal qrupların (transvestitlər, transseksuallar) müasir cəmiyyətdəki rolları. Cinsiyyət sosial cinsdir[3].
Struktur sosiologiya nöqteyi-nəzərindən və Emil Durkhaym ənənəsinə tam uyğun olaraq cinsiyyət özü sosial bir fenomendir, bu səbəbdən "cins" termininin istifadəsi pleonazmdır. Ancaq istifadəsi, geniş bir müzakirəyə gəldikdə, cinsiyyət məsələsinə sosioloji yanaşmadan bəhs etdiyimizi vurğulamaq üçündür.
"Cinsiyyət" anlayışı (latınca sexus, "seks", "yarı", "bölünmə") daha geniş şəkildə istifadə edilə bilər və anatomik fərqlər və əlamətləri əhatə edir. "Cinsiyyət" anlayışı ümumiyyətlə sosiologiyanın özü və ya sosial psixologiya sahəsində istifadə olunur.
Boris Bim-Bad və Sergey Qavrova görə
Bu gün qadınların və kişilərin oynadığı cinsiyyət rollarının tərkibində müşahidə olunan dəyişikliklərin əsasən sosial-mədəni şərtlənməsinə baxmayaraq, bu dəyişikliklərin ehtimalı da sosiobioloji olaraq müəyyən edilir, çünki bir kişi yalnız kişi hormonlarına deyil, həm də qadın hormonlarına və qadında kişi hormonu var[4]
Gender sosiologiyasının tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Tomas Laker, yalnız kişi cinsinin mövcud olduğuna inanırdı və qadın onun az inkişaf etmiş forması sayılırdı.
Qalen, kişi və qadın bədənlərinin oxşar olduğunu söylədi. Yalnız bəzilərinin orqanları xaricində, bəzilərinin içində. İntereksuallıq — kişi və qadın cinslərinin birləşməsidir, yəni cinsiyyət orqanlarının və bədənin funksiyalarının müxtəlif mutasiyalarıdır, buna həm germa, həm də psevdo-hermafroditlər kimi fenomen də daxil ola bilər.
1968-ci ildə cinsiyyət anlayışı Robert Stoller tərəfindən təqdim edildi. Beləliklə, Stoller sələflərindən fərqli olaraq cinsi əlaqəni bioloji cins və cinsi sosial seks kimi ayırd etdi.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Титаренко Л. Г. Социология гендерная // Энциклопедия социологии.
- ↑ Титаренко Л. Г. Гендерная социология: учебно-методический комплекс. Мн.: БГУ. 2003.
- ↑ Дугин А. Г. «Социология пола (Структурная социология)» Arxivləşdirilib 2010-12-28 at the Wayback Machine // «Структурная социология» Arxivləşdirilib 2021-09-30 at the Wayback Machine М., 2010.
- ↑ Модернизация института семьи: макросоциологический, экономический и антрополого-педагогический анализ. Монография. М.: Интеллектуальная книга, Новый хронограф. 2010. 89. ISBN 978-5-94881-139-0.
Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]
- // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
- Бурдье П. Мужское господство / Бурдье П. Социальное пространство. Поля и практики. М., СПб, 2005 г. ISBN 5-89329-761-X.
- Дугин А. Г. «Социология пола (Структурная социология)» // «Структурная социология» М., 2010.
- Мужская гендерная общность: закономерности и специфика развития. Монография / под ред. Г. Г. Силасте, И. Ю. Зая. М., 2013. 194 с. ISBN 978-5-91146-832-3
Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
- X-gender Gender tədqiqatları üzrə populyar elmi mənbə. Cinsiyyətin sosial aspektləri, cinsiyyət psixologiyası və fiziologiyası
- Gender Museum Qadın Tarixi Muzeyi, Qadın və Cinsi Hərəkat Tarixi
