Kamuran Əli Bədirxan
| Kamuran Əli Bədirxan | |
|---|---|
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 21 avqust 1895[1] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 6 dekabr 1978[1] (83 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
Kamuran Əli Bədirxan (kürd. Kamiran Alî Bedirxan ,کامران عالی بەدرخان )[2][3] (21 avqust 1895[1], Konstantinopol[1] – 6 dekabr 1978[1], Paris[1]) — kürd siyasətçi, hüquqşünas və yazıçı.
Siyasi karyerası
[redaktə | mənbəni redaktə et]1918-ci ildə ailəsindən başqaları kimi Kürdüstan Yüksəlişi Cəmiyyətinə üzv olmuşdur. 1919-cu ildə Kamuran və qardaşı Cəladət Bədirxan İraqa səfərində Britaniya zabiti Kovbertin Noel müşayiət edirdi. Noel Kürdüstanın rəsmi bir millətinin yaradılması ehtimalını qiymətləndirirdi.[4]
Bədirxan Atatürkün istiqlal hərəkatının əleyhdarı idi və İstanbulda Britaniya hökuməti tərəfindən 1919-cu ildə ona Sivasda planlaşdırılan konqresə getmək, Mustafa Kamal Atatürkü həbs etmək əmri verilmişdir. O, qardaşı, Harput qubernatoru və Britaniya zabiti Edvard Noel də daxil olmaqla bir neçə adamla yola düşmüş, lakin layihə uğursuz olmuşdur.
Kamuran kamalizmin əleyhdarı idi və 1923-cü ildə Türkiyə Cümhuriyyəti elan olunanda artıq ölkəni tərk edərək Almaniyaya getmişdi.[5] O, Münhendə qohumları ilə yaşamış, burada Lüdviq Maksimilian Universitetində hüquq təhsili almış və sonra təhsilini Leypsiq Universitetində davam etdirmiş və onu da bitirmişdir.[6] 1927-ci ildə Suriyaya yerləşmiş və Beyrutda vəkil işləmişdir.[6] O, həmçinin "Xoybun" təşkilatına qoşulmuş və qardaşına kürdcə "Havar" jurnalının nəşrində kömək etmişdir. 1930-cu illərdə illərdə Berlində qalmış və iranlı Karl Hadank ilə tanış olmuşdur. O, 1942-ci ildən 1946-cı ilə qədər Beyrutda fəaliyyət göstərən "Radio Levant"da kürd dilində radio proqramı aparırdı.[7] 1944-cü ildə Kamuran biznesin inkişafına diqqət yetirən Trava şəbəkəsinin yaradılmasına töhfə vermişdir.[8] 1943–1946-cı illər arasında Kamuran Beyrutda kürd və fransız dillərində "Roja Nû" jurnalını da nəşr etdirmişdir. Sonrakı illərdə Almaniya və Fransada yaşamışdır. 1946-cı ildə Suriya müstəqil olduqdan sonra Levant Radiosunda işini itirdi və yerli siyasətə təsir etmək üçün bir yol tapa bilmədi.[7] Buna görə də o, Parisə köçmüşdür. O, burada 1948-ci ildə Şərqi Dilləri və Sivilizasiyaları üzrə Milli İnstitutunda (INALCO) mühazirəçi olmuşdur.[9]
1960-cı ildən Mustafa Bərzaninin rəhbərlik etdiyi İraq kürdlərinin Avropa sözçüsü oldu. Kürdlərlə İsrail arasında mühüm əlaqələr qurmuşdur.[10] İsrail kürdləri İraqı hərbi cəhətdən zəiflətmək və İraq ordusunu Şimali İraqda bağlamaq üçün uyğun vasitə kimi görürdü. 1962-ci ildə Qərbi Berlində Ehsan Nuri ilə tanış olmuşdur.[11]
Kamuran 1978-ci ildə vəfat etmişdir. O, ölümündən sonra Paris Kürd İnstitutunun həmtəsisçisi təyin edilmişdir. Əsərləri institutda saxlanılır.[12]
Seçilmiş əsərləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Dilê qurên min. Ji giyanê bavê min, 1923 Damascus
- Snow of Light, 1935 Berlin
- Xwendina Kurdî, 1935, Damaskus
- Der Adler von Kurdistan, 1937, Berlin
- Memorandum on the situation of the Kurdes, 1948 Paris
- Le Kurde sans Peine's textbook, 1953 Paris
- Langue kurde, 2 volumes, 1953 Paris
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 Deutsche Nationalbibliothek Record #128576715 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
- ↑ "Prince Dr Kamuran Ali Bedirxan". www.saradistribution.com. İstifadə tarixi: 21 December 2019.
- ↑ "کامەران بەدرخان و ڕۆژنامەی" (kürd). İstifadə tarixi: 21 December 2019.
- ↑ "Jeladet Bedir Xan (1893-1951) | Kurdish Academy of Language". www.kurdishacademy.org (ingilis). İstifadə tarixi: 2017-09-06.
- ↑ Ersoy, Ahmet; Górny, Maciej; Kechriotis, Vangelis. Modernism: Representations of National Culture (ingilis). Central European University Press. 2010. ISBN 9789637326646.
- ↑ 1 2 Henning, Barbara (2018), p.370
- ↑ 1 2 Henning, Barbara (2018), p.583
- ↑ Henning, Barbara (2018), p.586
- ↑ "Knowledge, ideology and power. Deconstructing Kurdish Studies". 2008-01-02. 2008-01-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-07.
- ↑ "From Damascus Street to Kurdistan | Alliance for Kurdish Rights". İstifadə tarixi: 2017-09-06.
- ↑ Nouri, Ihsan. Mon destin de Kurde (fransız). Éditions Orient-réalités. 2019. 213. ISBN 978-2-940325-01-6.
- ↑ Henning, Barbara. Narratives of the History of the Ottoman-Kurdish Bedirhani Family in Imperial and Post-Imperial Contexts: Continuities and Changes (ingilis). University of Bamberg Press. 2018-04-03. 375. ISBN 978-3-86309-551-2.