Krım əfsanələri
Krım əfsanələri Krım tatarlarına məxsus folklor ədəbiyyatında yer alan əfsanələr toplusuna verilən addır. Krım əfsanələrinə maraq 19-cu əsrin sonlarından etibarən oyanmışdır.[1] Əfsanələr turizmi təşviq etmək məqsədilə nəşr edilirdi.[2] Krım xalq ədəbiyyatı nümunələrinin toplanması və nəşri üzrə fəaliyyətlər daha çox qeyri-peşəkarlar tərəfindən həyata keçirilirdi. Buna görə də əksər vaxtlarda toplanmış materialların təsnifat prinsipləri və əfsanələrin milli mənşəyi naməlum olaraq qalır.[3]
Tarix[redaktə | mənbəni redaktə et]
Sırf Krım tatarlarına aid olan əfsanələrin nəşrinə əsas etibarilə 1937-ci ildən start verilmişdir.[4] Digər bir qism əfsanalərin isə Yunan[5] və Yəhudi Krım Türk xalqı olan Kəraimlərə[6][7] aid olduğu deyilir. Əfsanələrin əksəriyyəti öz orijinal dillərində toplanmış və nəşr olunmaq üçün rus dilinə tərcümə edilmişdir. Əfsanə mətnlərinin məzmunu bəzi hallarda tərcüməçilərin və ya onları toplayanların şəxsi və aid olduqları mədəniyyətin təsirlərinə məruz qalmışdır.[8]
Əfsanələrin toplanmasına ən elmi yanaşma 1920–1930-cu illərdə hakimiyyətə yenicə gəlmiş və milli azlıqların mədəni inkişafına dəstək verməyə başlayan Kommunist Partiyasının elmi ekspedisiyaları dəstəkləməyə başlamasından sonra müşahidə edilmişdir.[9] Lakin Stalinin repressiyalarından və Krım tatarlarının deportasiyasından sonra folklor da o dövr hakimiyyətin ideoloji mahiyyətinə uyğun olan dəyişikliklər və təhriflərə məruz qalmışdır.[10]
Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı (SSRİ) dağıldıqdan sonra Krım əfsanələrinin nəşrinə yenidən başlanılmışdır.[11] Lakin bu dəfə əfsanələr kommersiya məqsədilə buraxılırdı. Ticari məqsədli nəşrlərdən başqa, tatar cəmiyyəti də əfsanə toplularını nəşr etməyə başlamışlar.
Əlaqəli məqalələr[redaktə | mənbəni redaktə et]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Kondaraki, V. (1883). Legendi Krima, Moscow: Tipografiya Checherina.
- ↑ Marx, N. (1914). Legendi Krima, Moscow: Skoropechatnya A. A. Levenson; Marx, N. (1917). Legendi Krima, Odessa: Odesskie novosti.
- ↑ Zherdieva, A. (2012). Principles of publishing of Crimean legends. Kultura narodov prichernomorya, № 220, 148–156.
- ↑ Birzgal, Jan. (1937). Qrьm tatar masallar ve legendalar. Simferopol: Qrım ASSR;Marx, N. (1914). Legendi Krima, Moscow: Skoropechatnya A. A. Levenson.
- ↑ Kondaraki, V. (1883). Legendi Krima, Moscow:Tipografiya Checherina.
- ↑ Polkanov, V. (1995). Legendi i predaniya karaev (krimskih karaimov-turkov), Simferopol.
- ↑ Vul, R., Shlyaposhnikov, S. (1959). Krimskie legendi, Simferopol: Krimizdat.
- ↑ Zherdieva, A. (2013). Crimean legends as phenomenon of world culture, Saarbrücken: LAP LAMBERTAcademic Publishing
- ↑ Birzgal, Jan. (1937). Qrьm tatar masallar ve legendalar. Simferopol: Qrım ASSR.
- ↑ Temnenko, G. (2002). "Crimean legend and some characteristics of modern cultural consciousness." Etnografiya Krima XIX – XX vekov i sovremennie etnokulturnie processi.
- ↑ Barskaya, Tatyana. (1999). Legendi i predaniya Krima. Yalta: Krimpress.