Suqovuşan (Tərtər)
Kənd | |
Suqovuşan | |
---|---|
![]() | |
40°19′53″ şm. e. 46°43′46″ ş. u. | |
Ölkə |
![]() |
Rayon | Tərtər rayonu |
Tarixi və coğrafiyası | |
Mərkəzin hündürlüyü | 434 m |
Saat qurşağı | |
Əhalisi | |
Əhalisi |
|
Rəqəmsal identifikatorlar | |
Telefon kodu | +994 |
Poçt indeksi | AZ5900 |
Nəqliyyat kodu | 14 |
![]() |
Suqovuşan (2020-ci ilə qədər Madagiz adlanmışdı) — Azərbaycan Respublikasının Tərtər rayonunun Çaylı kənd inzibati ərazi dairəsində kənd.[1] Kənd 3 oktyabr 2020-ci il tarixində Qarabağda gedən döyüşlər zamanı Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən azad edilmişdir.[2]
Coğrafiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bölgə əsasən dərin yarğanlarla kəsilmiş yüksək, seyrək meşəlik çəmənliklərdən ibarətdir. Qəsəbə ərazisindən Tərtər çayı axır. Bölgədə əhəngdaşı ehtiyatları mövcuddur.
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Suqovuşan kəndi 1923-cü ildə təşkil edilmiş Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətində Ağdərə rayonu inzibati ərazisinə daxil edildi. 1943-cü ildə Suqovuşana şəhər tipli qəsəbə statusu verilmişdi.[3] 1949-cu ildə burada mebel fabriki və əhəng istehsalı sexi olan sənaye kompleksi yerləşirdi. 1953-cü ildə qəsəbədə orta məktəb açıldı.[4] 1992-ci ildə Ağdərə rayonu ləğv edilərək ərazisi qonşu Ağdam rayonu, Tərtər rayonu və Kəlbəcər rayonu arasında bölüşdürüldü. Suqovuşan kəndi də Tərtər rayonuna birləşdirilən kəndlərdən biridir.
Suqovuşan ilk dəfə 1991–1992-ci illərdə Azərbaycan Ordusu tərəfindən işğaldan azad edilib. 1994-cü ilin aprel ayında Manvel Qriqoryanın başçılığı altında Ermənistan ordusunun Eçmiədzin könüllülər dəstəsi yenidən Suqovuşanı işğal edib.
Azərbaycan kütləvi informasiya vasitələrində 2016-cı il aprelin 4-dən 5-nə keçən gecə baş verən ağır döyüşlərdən sonra Suqovuşan kəndinin Azərbaycan Ordusu tərəfindən işğaldan azad edildiyi xəbəri yayılsa da, bu barədə Azərbaycan Respublikası Müdafə Nazirliyi tərəfindən heç bir açıqlama verilməmiş, erməni tərəfi isə xəbərin dezinformasiya olduğunu bildirmişdir.
3 oktyabr 2020-ci il Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğaldan azad edilmişdir.[2] Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən tarixi adı bərpa edilərək Suqovuşan adlandırılmışdır.[5]
Əhalisi[redaktə | mənbəni redaktə et]
2016-cı ilin aprel ayına qədər bu yaşayış məntəqəsində 500 nəfərə qədər erməni yaşayırdı.
- Milli tərkibi
Siyahıyaalma ili | ||
Ermənilər | 418 (88,7 %) |
▼236 (87,1 %) |
Azərbaycanlılar | 30 (6,4 %) |
▬30 (11,1 %) |
Ruslar | 14 (3,0 %) |
▼2 (0,7 %) |
Digərləri | 9 (1,9 %) |
3 (1,1 %) |
Cəmi | 471 (100 %) | 271 (100 %) |
Tarixi abidələr[redaktə | mənbəni redaktə et]
Suqovuşan kəndi ərazisində üç tarix-memarlıq abidəsi qeydiyyata alınmışdır:
- Müqəddəs Yelisey monastırı (4035) — XII əsrə aid Alban monastırı.
- Körpü (4034)
- Kilsə (4488) — 1898-ci ildə inşa edilib
İnfrastruktur[redaktə | mənbəni redaktə et]
Kənd ərazisində Suqovuşan su anbarı və Suqovuşan-1 və Suqovuşan-2 su elektrik stansiyaları yerləşir. Kənddə 2014-cü ildə balıqartırma zavodu tikilib. Aprel döyüşləri zamanı elektrik stansiyası və balıqartırma zavoduna ziyan dəysə də, onlar sonradan yenidən bərpa ediliblər. 2022–23-cü illərdə Suqovşandan başqa ölkələrə balıq və qara kürü ixracının başlanması planlaşdırılmışdı.[8]
1992-ci ilin sentyabr ayında Qarabağda formalaşdırılan beşinci müdafiə rayonu hərbi hissəsi Qarabağ döyüşlərində bir çox təxribatçı əməliyyatlarda iştirak edib və azad edilənədək işğalçı Ermənistan ordusunun Qarabağdakı ən yaxşı hərbi hissələrindən biri hesab olunurdu. Hərbi hissənin nömrəsi 49971 idi. 5-ci müdafiə rayonu, dağatıcı alay, 49971 nömrəli hərbi hissə olaraq, 10-cu dağatıcı diviziyanın tərkibinə daxil idi. Ehtimal edilir ki, hərbi hissə Ağdərəyə yaxın ərazilərdən Madagiz yaşayış məntəqəsi hüdudlarınadək döyüş növbətçiliyinə cəlb olunurdu. Bura aprel döyüşlərində Azərbaycan ordusunun əsas hədəflərindən biri olub.[9] Bundan başqa erməni ordusunun 6-cı müdafiə rayonu kimi qeyd etdiyi 33651 nömrəli hərbi hissə də Madagizdə yerləşirdi.[10]
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. "İnzibati ərazi bölgüsü təsnifatı" (PDF) (az.). stat.gov.az. 2019. 2020-04-16 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-04-16.
- ↑ 1 2 Ayna.az. "Azərbaycan Prezidenti elan etdi: Madagiz işğaldan azad olunub" (az.). Ayna.az. 03.10.2020. İstifadə tarixi: 2020-10-03.
- ↑ Melnikov S. A., İbrahimov Ç. H. (сост.). Azərbaycan SSR inzibati ərazi bölgüsü Arxivləşdirilib 2018-11-27 at the Wayback Machine. Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı. Bakı, 1979.
- ↑ "Madagiz", Böyük Sovet Ensiklopediyası, 1949.
- ↑ Teleqraf.com. "Prezident Madagizin tarixi adını bərpa etdi" (az.). Teleqraf.com. 03.10.2020. İstifadə tarixi: 2020-10-04.
- ↑ "Этнокавказ. 1959-cu il siyahıyaalınmasına görə Mardakert rayonu əhalisinin etnik tərkibi".
- ↑ "Этнокавказ. 1970-ci il siyahıyaalınmasına görə Mardakert rayonu əhalisinin etnik tərkibi".
- ↑ Matagisdən qara kürü
- ↑ "Düşmənin Qarabağdakı canlı qəssabxanası — 49971 nömrəli hərbi hissə (FAKTLAR)". 2019-07-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-07-16.
- ↑ "Düşmənin Madagizdə yerləşən hərbi hissəsinin komandiri kimdir? — ARAŞDIRMA (FOTOLAR)". 2019-07-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-07-16.