Məhəmməd Hacıyev (Sovet İttifaqı Qəhrəmanı)
Məhəmməd İmadutdinoviç Hacıyev | |
---|---|
rus. Магомет Имадутдинович Гаджиев | |
Şəxsi məlumatlar | |
Doğum tarixi | 20 dekabr 1907 |
Vəfat tarixi | 12 may 1942 (34 yaşında) |
Vəfat yeri | |
Vətəndaşlığı | |
Təhsili |
|
Hərbi fəaliyyəti | |
Mənsubiyyəti | SSRİ |
Qoşun növü |
Dəniz qüvvələri sualtı donanma |
Xidmət illəri | 1925—1942 |
Rütbəsi | ikinci dərəcəli kapitan |
Döyüşlər |
Rusiyada vətəndaş müharibəsi İkinci Dünya müharibəsində Şərq cəbhəsi |
Təltifləri |
|
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Məhəmməd İmadutdinoviç Hacıyev (20 dekabr 1907, Qunib, Dağıstan vilayəti — 12 may 1942, Barens dənizi) — Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, 2-ci dərəcəli kapitan, Şimal Donanmasının sualtı briqadasının birinci bölməsinin komandiri. "Sovet İttifaqı Qəhrəmanı" adına layiq görülən ilk dağıstanlı.
Həyatı
[redaktə | vikimətni redaktə et]Məhəmməd İmadutdinoviç Hacıyev 7 dekabr (20) 1907-ci ildə Dağıstanın Qunib rayonunun[1][2] Meqeb Darqin kəndində kəndli ailəsində anadan olmuşdur. Atası İmadutdin avar,[3][4] (digər versiyaya görə dargi),[5],[6][7] papaq ustası idi. Anası Xurbiçə[8] Qumuqdan olan lak idi.[9] Bu səbəbdən MəhəmmədHacıyevin milliyyəti varlar, dargilər və laklar tərəfindən mübahisəyə çevrilib.[9][10] Rəsmi olaraq Avar qeyd edilib.[3][4]
Uşaqlığı Qumuxda keçib.[9] 1920-ci ilin aprelindən 1922-ci ilin mayına qədər Qırmızı Orduda xidmət edib. Telefon operatoru olaraq Şimali Qafqazdakı döyüşlərdə iştirak edib. Sonra meyvə emalı zavodunda çalışdı.
1925-ci ildə Dağıstan Pedaqoji Texnikumunun iki kursunu bitirib.
1925-ci ildən donanmada, 1930-cu ildə dəniz qüvvələrində xidmət edib.
1931-ci ildə Hacıyev Mixail Frunze Hərbi Dəniz Məktəbini bitirib. Qara Dəniz donanmasına göndərildi və A-2 sualtı gəmisində döyüş hissəsinin komandiri təyin edildi. 1932-ci ilin mayında A-4 sualtı qayığının komandir köməkçisi təyin edildi. 1933-cü ildə L-6 sualtı gəmisinin komandiri, avqustda isə M-9 sualtı gəmisinin komandiri təyin edildi. 1934-cü ildə HacıyevM-9 sualtı gəmisindən Uzaq Şərqə köçürüldü. 1936-cı ildə "Ş-117" sualtı qayığının komandiri təyin edildi.
1939-cu ildə Hacıyev Kliment Voroşilov adına Hərbi Dəniz Akademiyasını bitirdi və 1939-cu ilin sentyabrından Şimal Donanmasına göndərildi. 1940-cı ilin oktyabrında Şimal Donanmasının sualtı briqadasının 1-ci Diviziyasının komandiri təyin edildi.
Hacıyev Böyük Vətən müharibəsini ilə Şimal Donanmasında tanış olub. 1941-ci il iyulun 30-da 2-ci dərəcəli kapitan rütbəsinə layiq görüldü. Hacıyevin diviziyası müharibə başlayandan bəri 12 hərbi yürüş edir. Sovet məlumatlarına görə, 1942-ci ilin yazına qədər Hacıyevin şəxsi iştirakı ilə düşmənin 10 nəqliyyat vasitəsi batırılıb.[11][12][13] Sualtı gəmilərə "K" gəmiləri ilə təchiz edilmiş artilleriyadan düşmən nəqliyyat vasitələrinin batmasını tətbiq etdi (100 mm çaplı 2 B-24PL silahı və 45 mm 2 silah). Bundan başqa, Hacıyev, ekipajın dənizdə daha bir qələbə qazandığına işarə olaraq, sualtı qayıqların şərəfinə top atəşfəşanlığını təşkil etdi. 4 dekabr 1941-ci ildə, G-3 divizion komandiri ilə K-3 konvoyuna edilən hücumdan sonra, sualtı gəmilər tərəfindən hücuma məruz qaldı. Hacıyevin əmri ilə "K-3" üzə çıxdı və üç düşmən patrulçusuna qarşı artilleriya döyüşü etdi. İkisi batdı, üçüncüsünə zərər verdi və 6 dekabrda hərbi yürüşdən qayıdanda ilk dəfə top atəşfəşanlığı verdi.
12 may 1942-ci ildə Hacıyevin yerləşdiyi "K-23" sualtı gəmisi mühafizə dəstəsinə hücuma keçdi və sonra gəmiləri qoruyan üç sualtı əleyhinə gəmi ilə döyüşə girdi. Qüvvələr qeyri -bərabər olduğu ortaya çıxdı və səthdə solarium izi buraxaraq batmış vəziyyətdə qaçmağa çalışan qayıq, "Uj 1109" tərəfindən batırıldı. Məhəmməd Hacıyev deyirdi: "Hər kəsin ya qazandığı, ya da məhv olduğu bir sualtı qayıqda heç bir bərabərlik yoxdur".[14] İfadə müdrik idi: K-23-də olanlardan heç kim sağ qalmamışdı.
Döyüşləri
[redaktə | vikimətni redaktə et]Bütün hücumlarında Məhəmməd Hacıyev sualtı gəminin komandiri üçün lazım olan dəstəkləyici bütün manevrləri edirdi gəminin ən böyük komandiri idi. Hacıyevin ölümündən sonra 1-ci diviziyanın komandiri olan 3-cü dərəcəli kapitan M.P. Avqustinoviçin əmr etdiyi K-1 istisna olmaqla,onun bölməsinin bütün gəmiləri ilə dənizə getdi.
Ümumilikdə, Məhəmməd İmadutdinoviç bir ildən az müddətdə ən azı 127 gün hərbi yürüşlər keçirdi, bu da o dövr üçün çox yüksək iş gərginliyi əmsalını verir.
№ | Gəmi | Komandir | Bazadan çıxış | Yürüşün sonu | Yürüşdə keçən vaxt | Yer |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | D-3 | F. V. Konstantinov | 23.06.1941 | 04.07.1941 | 11 | Porsanqer-Ford |
2 | D-2 (sualtıqayıq) | Utkin V.P. | 07.08.1941 | 31.08.1941 | 24 | Tana-Ford və Bos-ford |
3 | K-2 | Utkin V.P. | 07.09.1941 | 19.09.1941 | 12 | Verdyeyə doğru |
4 | K-23 | Potapov L.S. | 28.10.1941 | 30.10.1941 | 2 | Kirkeyesə doğru |
5 | K-21 | A. A. Jukov | 07.11.1941 | 21.11.1941 | 14 | Xammerfest |
6 | K-3 (1940) | Malafeyev K.İ. | 21.11.1941 | 06.12.1941 | 15 | Xammerfest |
7 | K-22 | V. N. Kotelnikov | 13.01.1942 | 01.02.1942 | 19 | Konqs-Ford |
8 | К-21 | Lunin N.A. | 11.03.1942 | 14.03.1942 | 3 | Yanacağı bitmiş Ş-402 gəmisinə kömək yürüşü |
9 | К-21 | Lunin N.A. | 21.03.1942 | 03.04.1942 | 13 | Nordkap burnuna yürüş |
10 | К-2 | Utkin V.P. | 09.04.1942 | 10.04.1942 | 1 | Minaya düşmüş Ş-421 gəmisinə kömək yürüşü |
11 | К-23 | Potapov L.S. | 29.04.1942 | 12.05.1942† | 13 | Fuqleyə doğru, sonra 4-cü məntəqə |
Mükafatları
[redaktə | vikimətni redaktə et]- "Qırmızı Bayraq" ordeni
- 2 "Lenin" ordeni
- Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı 23 oktyabr 1942-ci ildə ölümündən sonra verildi.
- Medallar
Xatirəsi
[redaktə | vikimətni redaktə et]- Murmansk vilayətindəki Haciyevo şəhəri Sovet İttifaqı Qəhrəmanının şərəfinə adlandırılmışdır.
- Haciyevo və Tverdə abidələri qoyuldu.
- Mahaçqala şəhərində abidə və Meqeb kəndində büstü qoyulub.
- Onun adı Mahaçqaladakı zavoda verilib.
- Xəzər Donanmasının BT-116 "Məhəmməd Hacıyev" mina gəmisi onun adını daşıyır.
- SSRİ Hərbi Dəniz Qüvvələrinə iki "Məhəmməd Hacıyev" gəmisi daxil idi: dəniz mina gəmisi (1953–1958) və 310 layihəsinin üzən sualtı bazası (1956–1993).[15]
- Onun adı Murmansk, Severomorsk, Polyarnıy, Öskemen, Xasavyurt və Mahaçqala şəhərlərində küçələrə verilib.
- Adı Dağıstan kəndlərindəki: Çinar,[16] Gecux,[17] Ullu-Tərəkəmə küçələrə onun adı verilib.[18]
- Üzən sualtı baza onun adını daşıyır.[19]
- Moskva, Kaspiysk, İzberbaş və digər şəhərlərdəki məktəblərə onun adı verilib.
İstinadlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]- ↑ Б. Г. Алиев. Борьба народов Дагестана против иноземных завоевателей: источники, предания, легенды, героико-исторические песни. Махачкала: ru:ДНЦ РАН. 2002.
- ↑ Нурмагомедов, Гапиз. "У национальности нет вариантов". Настоящее время. 2010-10-01. 2013-05-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-06-13.
Например, в Гунибском районе есть даргинское селение Мегеб.
- ↑ 1 2 Наградной лист к званию Героя Советского Союза Arxivləşdirilib 2021-10-02 at the Wayback Machine.
- ↑ 1 2 Наградной лист к ордену "Красное знамя" Arxivləşdirilib 2021-10-02 at the Wayback Machine.
- ↑ Г. И Какагасанов. Народы Кавказа в Великой Отечественной войне: 1941-1945 гг. Ин-т ИАЭ ДНЦ РАН. 2005. 142.
- ↑ Г. Л. Вайс. Россияне. М.: Советская Россия. 1967.
- ↑ Дон. . 9 (4). 1965.
- ↑ Булач Гаджиев. Поляки в Дагестане. Махачкала: Эпоха. 2005. 7.
- ↑ 1 2 3 Трунов Д., Нижний Л. Орлиный край: книга о Дагестане. 1755. Детская литература. 1965. 97.
- ↑ Дагестан в русской литературе: Советский период. Дагестанское книжное издательство. 1960. 180.
- ↑ Золототрубов, Александр Михайлович. Флотоводец: роман-хроника. М.: Воениздат. 1991. 199.
- ↑ Зайцев А. Д., Рощин И. И., Соловьёв В. Н. Зачислен навечно: Биографический справочник : В 2-х книгах Кн. 1, Абросимов — Ляпота. М.: ru:Политиздат. 1990. 127.
- ↑ Приморская краевая партийная организация в период Великой Отечественной войны, 1941-1945 гг.: сборник документов и материалов. 2. ru:Хабаровск: Дальневосточное книжное издательство. 1966. 264.
- ↑ Создавший образ Александра Маринеско[ölü keçid].
- ↑ Каспийская флотилия Arxivləşdirilib 2008-03-04 at the Wayback Machine.
- ↑ Чинар (село) Arxivləşdirilib 2014-10-09 at the Wayback Machine.
- ↑ Геджух (село) Arxivləşdirilib 2014-10-09 at the Wayback Machine.
- ↑ "Улицы Уллутеркеме". 2015-09-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-03.
- ↑ Плавучая база подводных лодок "Магомед Гаджиев" Arxivləşdirilib 2013-07-23 at the Wayback Machine.
Ədəbiyyat
[redaktə | vikimətni redaktə et]- Гаджиев, Булач Имадутдинович Магомет Гаджиев. — М.: Герои Отечества, 2004. — 280 с
Xarici keçidlər
[redaktə | vikimətni redaktə et]- Dəniz arzusunda olan oğlan
- Письма — воплощение любви Məhəmməd Hacıyevin cəbhədən həyat yoldaşına və qızına göndərdiyi məktublar
- 20 dekabrda doğulanlar
- 1907-ci ildə doğulanlar
- 12 mayda vəfat edənlər
- 1942-ci ildə vəfat edənlər
- 34 yaşında vəfat edənlər
- M.V.Frunze adına Ali Hərbi Dənizçilik Məktəbinin məzunları
- Sovet İttifaqı Qəhrəmanları
- "Lenin" ordeni ilə təltif edilənlər
- "Qırmızı bayraq" ordeni ilə təltif edilənlər
- "Fəhlə-Kəndli Qırmızı Ordusunun XX illiyi" yubiley medalı ilə təltif edilənlər
- Əlifba sırasına görə hərbi xadimlər
- Böyük Vətən müharibəsində həlak olanlar