Qərbi türk dilləri

Qərbi türk dilləri və ya qərbi hun dilləri — türk dillərinin qolu. Nikolay Baskakov bu taksonu şərqi türk qolundan fərqli olaraq fərqləndirir.

Statusu

Türk dillərinin şərq və qərb qruplarına bölünməsi sırf geneoloji xarakter daşımır, bəzi tədqiqatçılar bundan istifadə etmirlər. Nikolay Baskakov bir sıra dillərin təfsirlərinin qeyri-müəyyənliyi ilə yanaşı, türk dillərinin qərb və şərq qollarına bölünməsinin tayfaların birləşməsi və yenidən qruplaşmasının nəticəsi olduğunu göstərir.

Qərbi türk dillərinə morfoloji, leksik və fonetik aspektlərdə baxılır. Qarluqlarda və xüsusilə qırğız-qıpçaq dilləri və Şimali Altay dilində qərbi türk dillərini şərqi türk dilləri ilə birləşdirən xüsusiyyətlər daha yaxşı qorunub saxlanılmışdır. Qərbi türk dilləri fars və ərəb dillərindən götürülmüş alınma sözlərin payı əhəmiyyətli olduğu halda, şərqi türk dillərində monqol, tunqus-mancur dillərindən götürülmüş alınma sözlər əksəriyyəti təşkil edir. Şərqi türk dillərində intervokal səslənməyə daha çox rast gəlinir.

Qərbi türk və şərqi türk dilləri də mədəni baxımdan bir-birinə qarşıdır. Qərbi türk dillərində əsasən müsəlmanlar, az sayda da pravoslavlar və yəhudilər danışsalar da, şərqi türk dillərində şamanistlər, paqanlar, pravoslavları, buddistlər və burxanistlər danışır.

Əlavə ədəbiyyat

• Баскаков Н. А. Введение в изучение тюркских языков. М., 1962 (переизд., М., 2006).
• Дыбо А. В. Лингвистические контакты ранних тюрков: лексический фонд: пратюркский период. М., Вост. лит. 2007.
• Махмуд ал-Кашгари. Диван Лугат ат-Турк. Алматы, 2005.
• Мудрак О. А. Классификация тюркских языков и диалектов с помощью методов глоттохронологии на основе вопросов по морфологии и исторической фонетике. (Серия «Orientalia и Classica». Вып.23) М., РГГУ. 2009.
• Сравнительно-историческая грамматика тюркских языков. Региональные реконструкции / Под ред. Э.Р. Тенишева. М., 2002. Т. 5.
• Сравнительно-историческая грамматика тюркских языков. Пратюркский язык-основа. Картина мира пратюркского этноса по данным языка / Под ред. Э.Р. Тенишева и А.В. Дыбо. М., 2006. Т. 6.
• Языки мира. Тюркские языки. М., 1997, Бишкек, 1997.