Qatır Məmməd (film)
(Qatır Məmməd (film, 1974) səhifəsindən yönləndirilmişdir)
 | Bu məqalənin giriş hissəsi yoxdur. |
| Qatır Məmməd | |
|---|---|
| Janr |
tarixi döyüş bioqrafik |
| Rejissor | Rasim Ocaqov |
| Əsərin müəllifi | Zeynal Xəlilov |
| Ssenari müəllifləri |
Mixail Maklyarski Kirill Rapoport |
| Baş rollarda |
Şahmar Ələkbərov — Qatır Məmməd Rasim Balayev — Əziz Həsən Məmmədov — Səməd Ələddin Abbasov — Göyüş Səfurə İbrahimova — Həbibə Məmmədrza Şeyxzamanov — qubernator |
| Operatorlar |
Teyyub Axundov Şərif Şərifov |
| Bəstəkar | Cahangir Cahangirov |
| Rəssamlar |
Nadir Zeynalov Rafiz İsmayılov |
| İstehsalçı | "Azərbaycanfilm" Kinostudiyası |
| İlk baxış tarixi | 26 may 1974 |
| Filmin digər adı | Gəncəbasarlı qisasçı |
| Filmin növü | tammetrajlı bədii film |
| Müddət | 88,5 dəq. |
| Ölkə |
 SSRİ |
| Dil | azərbaycanca |
| İl | 1974 |
| Texniki məlumatlar |
9 hissə 2518 metr genişekranlı 35 mm |
| Rəng | ağ-qara |
| IMDb | ID1204133 |
Məzmun
[redaktə | mənbəni redaktə et]Kinolent 1919–1920-ci illərdə Gəncə quberniyasında baş vermiş inqilabi kəndli hərəkatı və onun əfsanəvi başçısı, xalq arasında məşhur olan Qatır Məmməd (əsl adı-Məmməd Əli oğlu Məmmədov) haqqında söhbət açır.
Film haqqında
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Film rejissor Rasim Ocaqovun quruluşçu rejissor kimi böyük kinoda ilk işidir.
- Film şair Zeynal Xəlilin eyniadlı pyesinin motivləri üzrə çəkilmişdir.
- Filmə quruluş vermək işi öncə Hüseyn Seyidzadəyə həvalə edilmişdi. Filmin ssenarisini 1969-cu ildə moskvalı kinodramaturqlar Mixail Maklyarski və Kirill Rapoport yazmışdı. Elə ilk oxunuşdaca Hüseyn Seyidzadə ssenaridəki kəm-kəsiri aydın görmüş və həmin əyər-əskiyi düzəltmək üçün ömrünün bir ilini sərf etmişdi. Müəlliflər də əvvəlcə onunla razılaşdılar, film istehsalata buraxılandan sonra isə daş atıb başlarını tutdular ki, Hüseyn Seyidzadə süjeti tamam dəyişdirib. Kinostudiyanın Bədii Şurası onların xahişi ilə ssenarini müzakirə elədi. Nəticəsi də bu oldu ki, rejissor haqlı çıxdı və ssenaridəki çatışmazlıqlar aşkar oldu. Uzun mübahisələrdən, çəkişmələrdən, yazışmalardan sonra filmin çəkilişinə icazə verildi. Film 450 min rubl məbləği ilə 1973-cü ilin sentyabr ayının 20-dək çəkilib qurtarmalı idi. Bu, yuxarının göstərişi idi. Hüseyn Seyidzadə sınaq çəkilişlərini başa vurdu, əsas rolların ifaçılarını bədii şura təsdiq elədi. 1973-cü ilin martında çəkilişlərə başlayan Hüseyn Seyidzadə ssenariyə öz əlavələrini etməklə çəkilişi başa çatdırırır… Moskvadakı Mərkəzi Bədii Şurası son anda filmin nümayişinə qəti qadağa qoyur və filmin yenidən çəkilməsinə göstəriş verir. Beləliklə, "Qatır Məmməd" Hüseyn Seyidzadədən alınır. Film bir çox rejissora təqdim olunsa da, heç biri yeni çəkilişi öz üzərinə götürmək istəmir. Kinostudiyanın direktoru bir "yanan" filmi şərt əsasında Rasim Ocaqova etibar edir.[1] Şərt belə idi: Əgər Rasim Ocaqov bu filmi çəkib başa çatdıra bilərsə, onda gələcəkdə rejissor kimi film çəkmək imkanı əldə edəcəkdir. Nəhayət ki, bir neçə rejissorun imtina etdiyi "Qatır Məmməd"i o, çox qısa bir müddətə və demək olar ki, yenidən çəkir. Filmin ilk variantında dövlət tərəfindən ayrılan bütün vəsait xərcləndiyi üçün, ikinci variantda yaradıcı heyət qonorarsız çəkilmək əziyyətinə qatlaşmalı oldu…[2]
- Film 1-ci kateqoriyaya layiq görülmüşdür.
Filmdəki səhvlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]Qatır Məmmədlə Bakının hərbi qubernatoru olan general Tomsonun nümayəndəsinin söhbət etdiyi epizodda britaniyalı hərbçi "Əlahəzrət kraliçanın ordusunun Azərbaycandakı komandanı general Tomson məni sizin yanınıza göndərib" sözlərini deyir. Əslində, qadın monarxlar barəsində "əlahəzrət" deyil, "ülyahəzrət" xitabı işlənməlidir. Daha kobud səhv isə 1918–1920-ci illərdə (Qatır Məmməd qiyamının və general Tomsonun Bakı idarəçiliyinin baş verdiyi) dövrdə Böyük Britaniyada hakimiyyətdə V Corcun olması idi. Kraliça Viktoriya 1901-ci ildə vəfat etmişdi və məntiqlə Britaniya qoşunları "Əlahəzrət Kralın ordusu" adlanmalı idi. Ola bilsin ki, bu səhv filmin çəkildiyi 1970-ci illərdə Böyük Britaniya taxtında kraliçanın (II Elizabet) olması ilə əlaqədardır.
"Qatır Məmməd" filminin sonunda eyniadlı personajın öldürülməsi ilə bağlı "14 gündən sonra Azərbaycanda sovet hakimiyyəti quruldu. Qatır Məmməd o günü görmədi" sözləri deyilir. Əslində isə, Qatır Məmməd 18 sentyabr 1919-cu ildə qətlə yetirilmişdi.
Filmin heyəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]Film üzərində işləyənlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Əsərin müəllifi: Zeynal Xəlil (titrlərdə yoxdur)
- Ssenari müəllifi: Mixail Maklyarski, Kirill Rapoport
- Quruluşçu rejissor: Rasim Ocaqov
- Quruluşçu operator: Teyyub Axundov, Şərif Şərifov
- Quruluşçu rəssam: Nadir Zeynalov, Rafiz İsmayılov
- Bəstəkar: Cahangir Cahangirov
- Səs operatoru: Vladimir Savin
- Rejissor: T. Məmmədov
- Montaj edən: Nelli Mahmudova
- Geyim rəssamı: Bədurə Əfqanlı
- Qrim rəssamı: V. Bereznyakov, V. Arapov
- Rejissor assistenti: Vaqif Əsədullayev
- Operator assistenti: Amin Novruzov, Rafiq Əmirov
- Rəssam assistenti: N. Viçina
- Bədii rəhbər: Şamil Mahmudbəyov
- Redaktor: Nataliya Şneyer, Ədhəm Qulubəyov, İntiqam Qasımzadə
- Filmin direktoru: Tələt Rəhmanov
- Çalır: Ümumittifaq Kinematoqrafiya Komitəsinin Simfonik Orkestri
- Dirijor: Yuri Nikolayevski
Rollarda
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Şahmar Ələkbərov — Qatır Məmməd
- Rasim Balayev — Əziz
- Həsən Məmmədov — Səməd
- Ələddin Abbasov — Göyüş
- Səfurə İbrahimova — Həbibə
- Məmmədrza Şeyxzamanov — qubernator
- Olev Eskola — Müller
- Anatoli Falkoviç — Skott
- Səməndər Rzayev — Əhəd
- İsmayıl Dağıstanlı — Fətəli Xan Xoyski
- Ramiz Məlikov — Müllerin yavəri
- Yusif Vəliyev — halvaçı
- Həsənağa Turabov — Səlimov
- Mikayıl Mirzə (Mikayıl Mirzəyev kimi) — Qasım
- Rafiq Kərimov
- Y. Məmmədxanov
- R. Rüstəmov
- Əbdül Mahmudov — bolşevik
- Elxan Qasımov
- Sadıq Həsənzadə — kəndli
- Hamlet Xanızadə — bolşevik
- Rauf Qəniyev — Yunus
- Muxtar Maniyev — mülki geyimli adam
- Muxtar Avşarov — kəndli
- Bahadur Əliyev — Məmmədin adamı
- Elxan Ağahüseynoğlu — mülki geyimli adam
- Tariyel Qasımov — porutçik
- Kamil Qubuşov — Sadıq xan
- C. Qafarov
- Əzizağa Qasımov — unter
- Konstantin Adamov — fotoqraf
- Arif Mədətov — yeməkxana sahibi
- Ənvər Həsənov — hüquqşünas
- Eldəniz Rəsulov — yeməkxanadakı müştəri
- A. Məhərrəmov
- Mayak Kərimov — ofisiant
- Mirzəbala Məlikov (titrlərdə yoxdur)
- Fərəc Fərəcov — gimnaziya tələbəsi (titrlərdə yoxdur)
- Sadıq İbrahimov — Səlim (titrlərdə yoxdur)
Filmi səsləndirənlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Səməndər Rzayev — Müller (Olev Eskola) (titrlərdə yoxdur)
- Kamal Xudaverdiyev — Əhəd (Səməndər Rzayev) (titrlərdə yoxdur)
- Hamlet Xanızadə — Yunus (Rauf Qəniyev) (titrlərdə yoxdur)
- Əminə Yusifqızı — Həbibə (Səfurə İbrahimova) (titrlərdə yoxdur)
- Kamil Qubuşov — Skot (Anatoli Falkoviç) (titrlərdə yoxdur)
- Sadıq Hüseynov — kəndli (Sadıq Həsənzadə) (titrlərdə yoxdur)
- Rafiq Əzimov — kəndli (titrlərdə yoxdur)
- Yusif Vəliyev — Fətəli Xan Xoyski (İsmayıl Dağıstanlı) (titrlərdə yoxdur)
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]Mənbə
[redaktə | mənbəni redaktə et]- "El qəhrəmanı ekranda". "Kommunist" qəzeti. 8 fevral 1975-ci il.
- Кино: Энциклопедический словарь / Гл. ред. С. И. Юткевич; Редкол.: Ю. С. Афанасьев, В. Е. Баскаков, И. В. Вайсфельд и др. — Москва: Советская энциклопедия, 1987. — стр. 16; 32; 304.
- Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C. Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923–2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 205–208.
- Azərbaycan Milli Ensiklopediyası: Azərbaycan. Ramiz Məmmədov. Kino. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Elmi Mərkəzi, 2007.- səh. 816.