Quşçanaqlılar

Quşçanaqlılar
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Ranqsız: Amorphea Ranqsız: Obazoa Ranqsız: Opisthokonta Ranqsız: Holozoa Ranqsız: Filozoa Aləm: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Klad: ParaHoxozoa Klad: İkitərəflisimmetriyalılar Klad: Nephrozoa Tipüstü: Sonağızlılar Tip: Xordalılar Klad: Olfactores Yarımtip: Onurğalılar İnfratip: Ağızçənəlilər Klad: Eugnathostomata Klad: Teleostomi Klad: Euteleostomi Klad: Xoanlar Klad: Rhipidistia Klad: Tetrapodomorpha Klad: Eotetrapodiformes Klad: Elpistostegalia Klad: Stegocephalia Sinifüstü: Dördayaqlılar Klad: Reptiliomorpha Klad: Amniota Klad: Sauropsida Klad: Arxozavrlar Klad: Avemetatarsalia Klad: Ornithodira Klad: Dinosauromorpha Klad: Dinosauriformes Klad: Dracohors Klad: Dinozavrlar Dəstə: Quşçanaqlılar
Beynəlxalq elmi adı
Ornithischia Harri Seeley, 1887
Şəkil axtarışı NCBI   436488 EOL   4530715 FW   91973

Quşçanaqlılar (lat. Ornithischia) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinə aid heyvan dəstəsi.

Quşçanaqlılar bitki ilə qidalanan dinozavrlardır; ikişaxəli qasıq sümüklərindən ibarət olan dördşüalı çanaq nahiyəsi və nisbətən inkişaf etmiş qabaq ayaqları olmuşdur. Bəzilərində dişlərinin sayı 1000-ə çatır. Həyat tərzinə görə quşçanaqlı dinozavrlar amfibiotik — quruda və dayaz kontinental su hövzələrində yaşamağa uyğunlaşmış ikiayaqlı, zirehi olmayan (iqvanodontid, ördəkburun), quşayaqlı dinozavrlara və yerüstü dördayaqlı və ikiayaqlı, bədənləri sümük lövhəcik, buynuz törəmələri və buynuzlarla örtülmüş çanaqlılara (steqozavrlar, ankilozavrlar, seritopslar) bölünürlər. Quşçanaqlı dinozavrlar (Gec Yura — Gec Təbaşir) bataqlıqlı meşələrdə və sahil sularında yayılmışdı. Alt Təbaşir çökmələrində qalıqları tapılan iqvanodontların (İquanodon) bədəninin uzunluğu 5 m-ə çatırdı; dal ayaqları üçbarmaqlı olmuşdur. Bəzi formalarda ətraf barmaqları üzgəc pərdəsi ilə bir-birinə birləşmişdir (Saurolophus). Yura dövründə yaşamış, uzunluğu 6 m-ə çatan steqozavrlar dördayaqlı, kiçik kəlləli heyvanlar idi. Onların bel hissəsində skelet sümüyü ilə əlaqəsi olmayan iki cərgə iri sümük lövhələri, quyruğun üzərində isə sivri sümüklər yerləşirdi (Stegosaurus). Təbaşir dövründən ankilozavrlar və ya çanaqlı dinozavlar məlumdur. Bunlar gödək ayaqlı, üzəri qalın sümük lövhəcikləri və mizraqla örtülmüş enli və yastı bədənli heyvanlar idi. Talaurusun (Talarurus) sümük lövhəciklərlə örtülmüş çanağının uzunluğu 6 m-ə çatır. Sonuncu nümayəndəsi Gec Təbaşir seratopsları və ya buynuzlu dinozavrlardır. Bunlar bədənin 1/3 hissəsini təşkil edən iri kəlləli, boyun nayihəsini mühafizə edən özünəməxsus sümük "yaxalığı" olan çox iri dördayaqlı heyvanlar idi. Buynuzlu dinozavrların fossil halda yumurtaları tapılmışdır. Təbaşir dövrünün sonlarında dinozavrlar təmamilə məhv olmuşdur.

Alt qrupları

• †Fabrosauridae
• †Heterodontosauridae
• †Lesothosauridae
• †Pisanosauridae
• †Genasauria
  • †Cerapoda
  • †Thyreophora

Təsnifatı

• Ornithischia dəstəsi
  • Eocursor cinsi
  • Pisanosaurus cinsi
  • Fabrosauridae fəsiləsi
  • Heterodontosauridae fəsiləsi
  • Lesothosauridae fəsiləsi
  • Thyreophora yarımdəstəsi
    • Scelidosaurus fəsiləsi
    • Stegosauria infradəstəsi
    • Ankylosauria infradəstəsi
  • Cerapoda yarımdəstəsi
    • Ornithopoda infradəstəsi
      • Hypsilophodontidae fəsiləsi
      • Hadrosauridae fəsiləsi
    • Pachycephalosauria infradəstəsi
    • Ceratopsia infradəstəsi

Mənbə

• Geologiya terminlərinin izahlı lüğəti. Bakı: Nafta-Press, 2006, 679 səh.

Xarici keçidlər

• Ornithischia Arxivləşdirilib 2008-12-01 at the Wayback Machine, from Palæos. (cladogram, characteristics)