Rəhim Cəfərov

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Rəhim Cəfərov
Doğum tarixi 22 mart (3 aprel) 1883
Doğum yeri
Vəfat tarixi 1971
Vəfat yeri

Rəhim Cəfər oğlu Cəfərov (22 mart (3 aprel) 1883, Bakı – 1971, Bakı) — Azərbaycan-sovet paleontoloqu. Azərbaycanda onurğalılar faunasının paleontologiyasının inkişafında böyük rol oynamışdır.[1] O, əsasən Azərbaycanın pleystosen ekvivlərini tədqiq etmişdir.[2]

Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rəhim Cəfər oğlu Cəfərov 22 mart 1883-cü ildə Bakıda anadan olmuşdur. İlk təhsilini rus-tatar məktəbində almış, sonra Bakı kişi gimnaziyasına daxil olmuşdur. Cəfərov 1906-cı ildə orta məktəbi bitirdikdən sonra müəllimi Həsən bəy Zərdabinin məsləhəti ilə Sankt-Peterburq Universitetinin fizika-riyaziyyat fakültəsinə daxil olmuşdur. Cəfərov 1914-cü ildə universiteti bitirdikdən sonra Azərbaycana qayıtmışdır.[3]

Cəfərov 1914–1920-ci illərdə Bakıda dərs demiş, Azərbaycanda ilk ali pedaqoji institutun yaradılmasında fəal iştirak etmişdir. 1920–1927-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunda biologiyadan dərs demiş, 1923–1930-cu illərdə Azərbaycan Dövlət Muzeyinin biologiya şöbəsinin müdiri vəzifəsində çalışmışdır.[3]

1930-cu ildən ölümünə qədər Bakıda Təbiət Tarixi Muzeyinin direktoru olmuşdur. Cəfərov şəxsi vəsaitindən istifadə edərək muzey üçün vitrin və şkaflar sifariş etmiş, ingilis, alman və fransız dillərində nəşr olunmuş xarici kitabları almış, muzeyi yeni eksponatlarla zənginləşdirmişdir.[4] Cəfərovun elmi, publisistik və təşkilati fəaliyyəti əsasən bu muzeylə bağlıdır. Cəfərov 1932–1946-cı illərdə muzeydəki işi ilə paralel olaraq Azərbaycan Tibb İnstitutunun biologiya kafedrasında assistent kimi dərs deməyi davam etdirmişdir.[3]

Cəfərov tərəfindən aşkar edilən və ilk dəfə təsvir edilən Binəqədi kərgədanının skeleti. Bakıda Həsən bəy Zərdabi adına Təbiət Tarixi Muzeyində saxlanılır.

Cəfərovun rəhbərliyi altında bir çox gənc mütəxəssislər (məsələn, D. V. Hacıyev, F. M. Axundov, S. M. Aslanova və s.) elmi-tədqiqat işlərinə cəlb edilmiş, namizədlik dissertasiyası müdafiə etmişlər.[4]

Cəfərovun rəhbərliyi ilə Təbiət Tarixi Muzeyinin elmi işçiləri İkinci Dünya müharibəsi illərində Azərbaycan SSR ərazisində aparılan mühüm sənaye baxış bucağından tədqiqatlarda iştirak etmişdilər. 1941-ci ildə Geologiya İnstitutunun alimləri (V. A. Qorin və başqaları) ilə birlikdə Abşeron yarımadasında və İsmayıllı rayonunda maqmatik şist yataqlarının axtarışında və kəşfində fəal iştirak etmişlər.[4]

Cəfərovun və onun həmkarlarının (V. V. Boqaçev və N. O. Burçak-Abramoviç) tədqiqatları Azərbaycanda onurğalılar faunasının paleontologiyasının inkişafında böyük rol oynamışdır. Rəhim Cəfərov Binəqədi fauna və flora məzarlığında uzun illər qazıntılara rəhbərlik etmişdir. İlk "Binəqədi dördüncü dövr faunasının atlası"nı yazmışdır. Cəfərovun təşəbbüsü və onun redaktorluğu ilə 1951–1959-cu illərdə "H. Zərdabi adına Təbiət Tarixi Muzeyinin materialları" fundamental seriyasının on iki cildi buraxılmışdır.[1] Alim ömrünün sonuna kimi elmi tədqiqatlar aparmış, onurğalılar paleontologiyasının nailiyyətlərini ön plana çıxarmışdır.[3]

Cəfərovun əsas elmi fəaliyyəti dördüncü dövr Binəqədi onurğalılarının tədqiqinə həsr olunmuşdur. O, ardıcıl axtarışlar nəticəsində Abşeron yarımadasında dördüncü dövrdə yaşamış bəzi nadir heyvanların, o cümlədən Binəqədi kərgədanı, mağara aslanı, al maral, canavar və s. sümüklərini aşkar etmiş, skeletləri toplanmış, təsvirlərini vermişdir.[3]

Rəhim Cəfərov 1971-ci ildə[1] Bakıda vəfat etmişdir.[3]

Yeni taksonlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Elmi əsərləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Джафаров Р. Д. Птицы бинагадинских раскопок // Известия АзФАН СССР. № 7. Б. 1943.
  • Джафаров Р. Д. Ископаемые млекопитающие четвертичного периода на Апшероне // Известия АН Азерб. ССР. № 6. Б.: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1945. 108–113.
  • Бурчак-Абрамович Н. И., Джафаров Р. Д. Находка гигантского оленя Megaceros sp. в кировых отложениях Апшеронского полуострова // Известия АН Азерб. ССР. № 10. Б.: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1945.
  • Бурчак-Абрамович Н. И., Джафаров Р. Д. Гигантский олень на Апшеронском полуострове // Природа. № 3. 1946.
  • Бурчак-Абрамович Н. И., Джафаров Р. Д. Sus apscheronicus sp. nova в составе бинагадинской фауны // Известия АН Азерб. ССР. № 6. Б.: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1946. 26–37.
  • Бурчак-Абрамович Н. И., Джафаров Р. Д. Остатки дикого кабана из Бинагадинских Кировых отложений (Апшерон) // Труды естественноисторического музея (1–2). Б.: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1948. 76–136.
  • Джафаров Р. Д. Ископаемые носороги Rhinocerotidae Кавказа // Известия АН Азерб. ССР. № 8. Б.: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1949. 51–59.
  • Джафаров Р. Д. Пресмыкающиеся Азербайджанской ССР // Труды естественноисторического музея (3). Б. 1949. 1–85.
  • Джафаров Р. Д. Материалы к изучению черепа бинагадинского носорога // Известия АН Азерб. ССР. № 8. Б.: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1950. 45–52.
  • Джафаров Р. Д. Строение нижней челюсти бинагадинского носорога // Известия АН Азерб. ССР. № 8. Б.: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1951. 15–33.
  • Джафаров Р. Д. Класс пресмыкающиеся — Reptilia // Животный мир Азербайджана. Ред. коллегия: А. Н. Ализаде и др. Б.: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1951. 185–202.
  • Джафаров Р. Д. Материалы к изучению черепа бинагадинского носорога // Известия АН Азерб. ССР. № 12. Б.: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1952. 61–77.
  • Джафаров Р. Д. Ископаемые носороги Кавказа // Известия АН Азерб. ССР. № 6. Б.: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1952.
  • Бурчак-Абрамович Н. И., Джафаров Р. Д. Бинагадинское местонахождение верхнечетвертичной фауны и флоры на Апшеронском полуострове. // Труды естественноисторического музея (10). Б.: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1955. 89—146.
  • Джафаров Р. Д. Новый представитель четвертичных носорогов (Rhinoceros binagadensis sp. nova) бинагадинской фауны (PDF) // Бинагадинское местонахождение четвертичной флоры и фауны. Б.: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1955. 65–88.
  • Джафаров Р. Д. Новый представитель четвертичного носорога бинагадинской фауны // Труды естественноисторического музея (X). Б. 1956.
  • Джафаров Р. Д. Четвертичная фауна Бинагадов (Апшеронский полуостров) // Природа. № 2. 1956.
  • Джафаров Р. Д. Плейстоценовая фауна и флора Бинагадов // Труды научной сессии АН Азерб. ССР, посвященной 10-летию АН Азерб. ССР. № 2. Б. 1957.
  • Джафаров Р. Д. Два новых вида ацератерия (Aceratherium) из верхнесарматских отложений Кавказа // Изв. АН Азерб. ССР, сер. геол. - геогр. наук. № 2. Б. 1958.
  • Джафаров Р. Д. Бинагадинский носорог (PDF) (Труды естественно-исторического музея имени Г. Зардаби). Б.: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1960.
  • Бурчак-Абрамович Н. И., Джафаров Р. Д. О нахождении вида Sus apsheronicus в четвертичных отложениях Апшерона // Изв. АН Азерб. ССР, сер. геол. - геогр. наук. № 2. Б.: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1965. 19–30.
  • Джафаров Р. Д. Бинагадинская ископаемая позвоночная фауна // Известия Академии наук АзССР. Серия наук о земле. № 6. Б.: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1966. 51–57.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 3 Музей Естественной Истории Имени Хасан бей Зардаби [tury.ru/sight/id/2993-estestvenno-istoricheskiy-muzey-imeni-g-zardabi-v-baku-2993] // tury.ru. (#accessdate_missing_url)
  2. ↑ Занина, 1968. səh. 37
  3. ↑ 1 2 3 4 5 6 "Muzeyin elmi tədqiqatları". gia.az (az.). Официальный сайт Института геологии и геофизики НАН Азербайджана. 2011-04-13. 2023-11-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-01.
  4. ↑ 1 2 3 "Muzeyin yaranma tarixi". gia.az (az.). Официальный сайт Института геологии и геофизики НАН Азербайджана. 2011-04-11. 2023-11-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-01.
  5. ↑ Джафаров, 1946
  6. ↑ Джафаров, 1955
  7. ↑ 1 2 Джафаров, 1958

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Палеонтологи Советского Союза. Справочник. Л.: Наука. Занина И. Е (ред.). 1968.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Rəhim_Cəfərov&oldid=7342198"