Reha Oğuz Türkqan
| Reha Oğuz Türkqan | |
|---|---|
| türk. Reha Oğuz Türkkan | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | İstanbul, Osmanlı |
| Vəfat tarixi | (89 yaşında) |
| Vəfat yeri | İstanbul, Türkiyə |
| Dəfn yeri | |
| Vətəndaşlığı |
 Türkiyə |
| Milliyyəti | Türk |
| Təhsili | Ankara Universiteti, İstanbul Universiteti, Sarbonna Universiteti, Kolumbiya Universiteti |
| İxtisası | Hüquq, Tarix, Psixologiya, Türkologiya |
| Fəaliyyəti | Türkçülük, yazıçılıq, alimlik |
| Fəaliyyət illəri | 1938-2010 |
| Əsərlərinin dili | Türkcə, ingiliscə və fransızca |
Reha Oğuz Türkqan (d. 12 oktyabr 1920, İstanbul, - ö. 18 yanvar, 2010, İstanbul), türk hüquqşünas, tarixçi, yazıçı, türkoloq, psixoloq, ssenarist, gələcəkçi (futurist) və ordinaryus professor. Doğum tarixini daha sonra Türkçülük günü olaraq qeyd edilən 3 may olaraq dəyişdirmişdir.[1][2][3][4]
Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]
1920-ci ildə İstanbulda anadan olmuşdur. Atası Xalid Ziya bəy, Anası isə Saibə xanımdır. Dövrünə görə mükəmməl təhsil almışdır.[2]
Təhsili[redaktə | mənbəni redaktə et]
Müqəddəs İosif Liseyi və Kabataş Liseyində təhsil almışdır. Qalatasaray Liseyinə keçdikdən sonra atası Xalid Ziya Türkqanın Qeydiyyat və Əmlak İdarəsi müdirliyinə təyin edilməsilə Ankarada Qazi Liseyinə keçmişdir.
Ankara Universiteti Hüquq fakültəsi məzunu olmuş, İstanbul Universitetində magistr təhsili almışdır. Sarbonna Universitetində tarix və türkologiya üzrə, Kolumbiya Universitetində psixologiya sahələri üzrə doktor kimi çalışmışdır.[1][3]
Fəaliyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]
Qazi Liseyində təhsil alarkən gizli şəkildə türkçü Gürəm təşkilatını qurmuşdur.
Atatürkün ölümündən bir gün sonra Ergenekon jurnalını çıxarmışdır. Faşizm təhlükədir adlı yazısından sonra bu jurnal qapadıldıqdan sonra Kitab Sevənlər Klubunu qurmuşdur. Bu qurum Xalq evlərinə ilhaq edildikdən sonra Bozqurd jurnalını nəşr etdirməyə başlamışdır. Hüseyn Nihal Atsızın da yazılarının yayımlandığı bu jurnalda, Atsız başda olmaqla digər türkçülərlə mübahisə yaşanınca, bu jurnaldan ayrılaraq Gök Börü jurnalının nəşrinə başlamışdır.
"Suallarla proqramlı təhsil" metodunun 3 qurucusundan biri olaraq və ABŞ-dəki fəaliyyətinə görə "WHO'S WHO" ensiklopediyasında yer almışdır. ABŞ hökuməti tərəfindən 4 ştatın təhsil planlaması və Sunrise Universitetinin qurulmasında təhsil texnologiyası mütəxəsisi olaraq çalışmışdır.[1]
124 məktəb (4-2 sürətli oxuma və kompüter əsasında) açmışdır.[2]
Türkiyədə Yay-Kur Açıq Öyrətim Universitetini yaratmışdır.[4]
1976-cı ildə NASA-nın mütəxəsisi olaraq Hindistandakı peykli təhsil sistemini araşdırmışdır.[1]
Türkiyədə Ekoloji təhsil düşərgələrinin qurucusudur.[1]
ABŞ-də və Türkiyədə xeyli şirkətə və quruma rəhbərlik etmişdir.[3]
İrqçilik-Turançılıq məhkəməsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
İrqçilik-Turançılıq məhkəməsi çərçivəsində ittiham edilən türkçülüyün rəhbər şəxslərindən biri də Reha Oğuz Türkqan olmuşdur.[5] 65 iclasda davam edən məhkəmə nəticəsində 10 ilə qədər həbs cəzası almışdır.[6] lakin Hərbi Yarqitayın bu qərarı pozması nəticəsində, 1945-ci ilin oktyabr ayının 26-da, təxminnə 1 il yarımlıq həbsdən sonra azad edilmişdir.[7]
Bu proseslər zamanı türkçülərin keçirdiyi 3 may Ankara nümayişi sonradan Türkçülük günü kimi qeyd olunmağa başlamışdır. Reha Oğuz Türkqan da öz doğum gününü bu gün olaraq qeyd etdirmişdir.[7]
İrqçilik-Turançılıq məhkəməsi dövründə yaşadığı hadisələr barədə Tabutluqdan Qürbətə adlı əsər yazmışdır.[5]
Elmi fəaliyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xeyli sayda məqalə və araşdırmaları yayımlanmışdır. Türkçülük sahəsində müxtəlif sosial fəaliyyətlərlə yanaşı yazıçılıq və naşirliklə də məşğul olmuşdur. 1997-ci ildə Orta Asiya və Qafqaz türkləri ilə əlaqəli olaraq Türk dünyası parkı və Türklər adları ilə ABŞ və Türkiyədə rəsim sərgiləri açmışdır.[4]
1947-1972-ci illərdə Kolumbiya Universitetində, 1975-1976-cı illərdə İstanbul Universitetində və daha sonra da 1996-cı ildə Əhməd Yasəvi Universitetində çalışmışdır.
Əsərləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
İngiliscə, fransızca və türkcə olaraq yayımlanmış 41 kitab, 9 film və 6 televiziya ssenarisi müəllifidir.[2]
Kitabları[redaktə | mənbəni redaktə et]
- 4 ictimai məsələ, İstanbul, 1939
- Türkçülüyə giriş, İstanbul, 1940
- İrq mühitə tabe midir ?, İstanbul, 1940
- (Race et Milieu), Paris (və ingiliscə jurnallarda), 1942
- Les Summeriens et les Rites Funéraires, Paris, 1942
- Les Armes Serétes, Paris-La République, Paris, 1943
- Millətçiliyə doğru, İstanbul, 1943
- Solçular və qırmızılar, İstanbul, 1943
- Qızıl fəaliyyət, İstanbul, 1944
- Tabutluqdan qürbətə, İstanbul, 1950-1974-1985
- Proqressiv Türkçülük və partiyalar, İstanbul, 1947
- Correlation in Twin Psychology, Nyu-York, 1951
- One America, Nyu-York, 1951
- Talking Turkey, Nyu-York, 1955
- Turkish Literature, Nyu-York, 1956
- Türks in Retrospect, Nyu-York, 1956
- Conditioned Learning, Nyu-York, 1964
- Revolution in Education (Programmed Instruction & Multi-Media), Nyu-York, 1967
- Progr. Instruction Based Courses (Atoms & Electrons, French I, How to Recognize Names & Faces), Çikaqo
- Turkish National Character, Nyu-York, 1971
- Kütlə halında işlənən cinayətlərdə cəza məsuliyyəti və kütlə psixologiyası, İstanbul, 1974
- Pre-Columbian Americans & Turks-Cultura Turcica, 1975
- Türkün xaricdə qalan mirası, (Avropa bölümü: film-çəkim Balkanlar)
- Psixologiya, Ankara, 1976
- Razı salma psixologiyası, Ankara, 1976
- Təhsil texnologiyaları, Ankara, 1976
- Yenilənmiş türk dastanları və hekayələr - "6 kiçik kitab və musiqi kaseti", 1977
- Biz kimik ?, İstanbul, 1987
- Liviya-Türkiyə əl-ələ, İstanbul, 1975
- Biz kimik ? (II hissə), 1987
- XXI əsrdə dünya və Türkiyə, İstanbul, 1988
- Çox sürətli oxuma, İstanbul, 1989
- Siyasi qarışıqlıqdan gün işiğına, İstanbul, 1992
- Yüksələn millətçilik/XXI əsr türk millətçiliyi, İstanbul, 1995
- Türk millətçiliyinin qısa tarixi, İstanbul, 1992
- Yüksələn millətçilik, İstanbul, 1995
- Asan və yaxşı öyrənmə üsulları, İstanbul, 1996
- Razı salma və uyğunlaşma sənəti, İstanbul, 1998
- Anlayaraq çox sürətli oxuma, İstanbul, 1998
- Qırmızıdərililər və türklər, İstanbul, 1999
- Tunc işiğında eşq, İstanbul, 2005
- Uyuyan nəhəng türk dünyası
- Çingiz xanın kimlik şifrəsi, 2007
- Güclü yaddaş texnikası, 2007
- Axtaran adam, İstanbul, 2009-2011
- Atlantidalılar, Şumerlər, Etrusklar türk mü ?, İstanbul, 2012
Jurnallar[redaktə | mənbəni redaktə et]
Videolar[redaktə | mənbəni redaktə et]
Filmlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
- To be born again (narkotik asılılığı barədə), 1970
- Rions Ensemble (türk yumoru barədə), 1973
- First steps of the Moon (Aya ilk enişin canlı yayımdan çəkilişi və şərhi)
- Türk uşaqları üçün (xaricdə yaşayan türk uşaqlar üçün mədəni vasitə), 1974
- Elə bir darixmaq ki... (rejisor Reha Oğuz Türkqan və Yücəl Çaxmaqlı, ssenari Reha Oğuz Türkqan), 1977
- Stranger in paradise (turistik sənədli film), 1977
- Türkün xaricdə qalan mirası, 1976
- Seçimimizin axışı, 1985
- Too early for death, (ssenari), 1954
- İçdiyimiz çay, (ssenari), 1976
- Qızıl yumurta, (ssenari), 1976[8]
Qohumluq əlaqələri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Atası Xalid Ziya Türkqan Türkiyə Qeydiyyat və Əmlak İdarəsi müdiri olaraq çalışmışdır. Anası Saibə xanımdır. I Dünya müharibəsi dövründə olan məşhur Mədinə müdafiəsi qəhrəmanı Ömər Fəxrəddin Türkqan paşanın qardaşı oğludur. Özü Ece Zübydə xanımla evlənmişdir. Bu evlilikdən Əslixan, Ceylan, Toğrul və Alptunqa adında 4 övladı olmuşdur.
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 3 4 5 "Prof. Dr. Reha Oğuz Türkkan vefat etti". 2015-11-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-03.
- ↑ 1 2 3 4 "Reha Oğuz Türkkan". 2022-07-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-03.
- ↑ 1 2 3 "reha oğuz türkkan". 2017-11-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-03.
- ↑ 1 2 3 "Ord.Prof.Dr. Reha Oğuz Türkkan". 2018-04-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-03.
- ↑ 1 2 Orhun, 27 aprel 1951, Sayı:30
- ↑ Orhun, 4 May 1951, Sayı:31
- ↑ 1 2 Alpaslan Türkeş, 1944 Millətçilik hadisəsi, İstanbul, 1992, s.39
- ↑ Kolay ve İyi Öğrenme Teknikleri, Alfa Yayınevi, İstanbul, 1996, s. 333-336