Siyasi Repressiya Qurbanları Muzeyi (Bakı)

Siyasi Repressiya Qurbanları Muzeyi
Siyasi Repressiya Qurbanları Muzeyi
Açılış tarixi	24 may 2019
Təsisçi	Dövlət Sərhəd Xidməti
Mövzu	Siyasi repressiya qurbanları
Yerləşir	Bakı
Ünvan	Zərifə Əliyeva küç. 30
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Siyasi Repressiya Qurbanları Muzeyi — Azərbaycanda Bakı şəhərində yerləşən muzey. Muzey 1925-ci ildən SSRİ-nin əsas repressiv orqanlarının, Fövqəladə Komissiyanın, Daxili İşlər Xalq Komissarlığının və Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin fəaliyyət göstərdiyi binada açılıb. Vaxtilə binanın zirzəmisində saxlama kameraları, istintaq otaqları, ölüm cəzasına məhkum edilənlərin güllələndiyi yerlər mövcud olub.^[1]^[2]

Muzeyin ekspozisiyası Azərbaycan tarixinin ən acınacaqlı səhifələrindən, 1920–1950-ci illərdə SSRİ-nin yüz minlərlə ictimai xadim və dövlət xadiminin, elm, mədəniyyət, incəsənət nümayəndəsinin, sıravi vətəndaşın siyasi repressiyalara məruz qoyulması ilə nəticələnən repressiv siyasətindən bəhs edir.^[3] 1920–1950-ci illərdə repressiyaya məruz qalmış azərbaycanlıların ümumi sayı 400 min nəfərdən artıq olub.^[4]

Haqqında

Muzey 24 may 2019-cu ildə Azərbaycan Sərhəd Mühafizəsinin 100 illiyinə həsr edilən tədbirlər çərçivəsində DSX-nin inzibati binasında yaradılıb. 1925-ci ildən sonra bu binada SSRİ-nin əsas repressiv orqanları fəaliyyət göstərib. Binanın zirzəmisində həbs edilənlərin saxlanılma kameraları, istintaq otaqları, ölüm hökmü çıxarılanların güllələnməsi yerləri mövcud olub.^[2]

Muzeyin ekspozisiyasının əsasını Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Siyasi Sənədlər, Milli Arxiv İdarəsinin Dövlət və Kino-Foto arxivlərində, Dövlət Təhlükəsizliyi Xidmətinin arxivində saxlanan sənədlər və fotoşəkillər, həmçinin yerli sənətkarların hazırladıqları kompozisiyalar təşkil edir. Bəzi sənədlər Rusiya arxivlərindən, Qazaxıstan "ALJİR" Siyasi Repressiya Muzeyi tərəfindən təqdim olunub. Muzeyin ekspozisiyasının hazırlanmasına Mədəniyyət Nazirliyi və AMEA-nın Abbasqulu ağa Bakıxanov adına Tarix İnstitutu tərəfindən də kömək göstərilib. Muzeyin əsas zalında "Danışan sənədlər" adlanan lövhədə repressiyanın həyata keçirilməsi ilə bağlı 1920–1930-cu illərdə qəbul edilmiş sənədlərin surətləri verilib.^[2]

Muzeyin əsas zalında yerləşdirilən lövhələr repressiyaya məruz qalmış azərbaycanlı hərbi xadimlərə, güllələnmiş "xalq düşmənləri"nin islah-əmək düşərgələrinə sürgün olunmuş həyat yoldaşlarına, repressiya qurbanı olmuş cümhuriyyət tələbələrinə, ziyalılara həsr olunub. Bir başqa lövhədə şair Mikayıl Müşfiq, pedaqoq Tağı Şahbazi, aktyor Abbas Mirzə Şərifzadə və digərlərinin güllələnmələri barədə aktların və arayışların surətləri nümayiş olunur. Repressiya illərində bolşeviklərin siyasi məhbuslarla davranması barədə ziyarətçilərdə təsəvvür yaratmaq məqsədilə muzeydə saxlama kameraları, karserlər, dindirilmə, güllələnmə otaqları tarixi rekonstruksiya üsulu ilə bərpa edilib. Muzeyin dəhlizlərində qanunsuz həbsə etirazı, azadlığa canatmanı simvolizə edən kompozisiyalar quraşdırılıb. "Repressiya burulğanı", "Ümid işığında" adlı kompozisiyalarda zindan həyatını yaşamış və vətənindən didərgin edilmiş azərbaycanlıların keçirdikləri iztirab və əziyyətlər rəmzi formada ifadə olunub.^[2]