Pluton: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
k 188.253.232.124 tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Babək Akifoğlu tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu.
Teq: Geri qaytarma
Sətir 74: Sətir 74:
|atmosfer tərkibi =
|atmosfer tərkibi =
}}
}}
⚫
'''Pluton''' ('''134340 Pluto''') [[Şəkil:Pluto symbol.svg|25px]] — Günəş ətrafında dövr edən ən böyük cırtdan planetlərdən biri.<ref name="autogenerated2">{{cite web|url=http://www.membrana.ru/articles/global/2010/11/11/175000.html|title=Редкое затмение поссорило Плутон с плутоидом|work=Мембрана}}</ref><ref name="autogenerated1">{{cite web|url=http://www.newscientist.com/article/dn19697-former-tenth-planet-may-be-smaller-than-k.html|title=Former 'tenth planet' may be smaller than Pluto|date=08 November 2010|work=New Scientist|lang=en}}</ref><ref>[http://science.compulenta.ru/574968/ Эрида оказалась не больше Плутона]</ref> Kəşf edildiyi 1930-cu ildən 2006-cı ilədək planet kimi qəbul edilən Pluton, hal-hazırda [[Koyper qurşağı]]nda [[Erida (cırtdan planet)|Eridadan]] sonra ikinci böyük obyekt hesab edilir.


⚫
[[1930-cu il]]dən [[2006]]-cı ilədək Pluton Günəş sistemində doqquzuncu planet kimi qəbul edilirdi. Ancaq [[XX əsr]]in sonları və [[XXI əsr]]in əvvəllərində Günəş sistemində plutonsayağı xeyli səma cismi kəşf edildi. Onlardan [[Erida (cırtdan planet)|Erida]] kütlə baxımından Plutondan 27% böyükdür<ref>{{cite web|title=Astronomers Measure Mass of Largest Dwarf Planet|url=http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2007/24/full/|publisher=HubbleSite|date=14 June 2007|accessdate=28 сентября 2008|archiveurl=http://www.webcitation.org/611fQlNua|archivedate=2011-08-18}}</ref>. [[24 avqust]] 2006-cı ildə Beynəlxalq Astronomiya İttifaqı özünün XXVI assambleyasında ilk dəfə olaraq "planet" anlayışına tərif verdi. Pluton bu tərifdə deyilən əsaslara uymadığından o planet kateqoriyasından kənarda qaldı.<ref>{{cite web
⚫
= '''Pluton''' ('''134340 Pluto''') [[Şəkil:Pluto symbol.svg|25px]] — Günəş ətrafında dövr edən ən böyük cırtdan planetlərdən biri.<ref name="autogenerated2">{{cite web|url=http://www.membrana.ru/articles/global/2010/11/11/175000.html|title=Редкое затмение поссорило Плутон с плутоидом|work=Мембрана}}</ref><ref name="autogenerated1">{{cite web|url=http://www.newscientist.com/article/dn19697-former-tenth-planet-may-be-smaller-than-k.html|title=Former 'tenth planet' may be smaller than Pluto|date=08 November 2010|work=New Scientist|lang=en}}</ref><ref>[http://science.compulenta.ru/574968/ Эрида оказалась не больше Плутона]</ref> Kəşf edildiyi 1930-cu ildən 2006-cı ilədək planet kimi qəbul edilən Pluton, hal-hazırda [[Koyper qurşağı]]nda [[Erida (cırtdan planet)|Eridadan]] sonra ikinci böyük obyekt hesab edilir. =

⚫
= [[1930-cu il]]dən [[2006]]-cı ilədək Pluton Günəş sistemində doqquzuncu planet kimi qəbul edilirdi. Ancaq [[XX əsr]]in sonları və [[XXI əsr]]in əvvəllərində Günəş sistemində plutonsayağı xeyli səma cismi kəşf edildi. Onlardan [[Erida (cırtdan planet)|Erida]] kütlə baxımından Plutondan 27% böyükdür<ref>{{cite web|title=Astronomers Measure Mass of Largest Dwarf Planet|url=http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2007/24/full/|publisher=HubbleSite|date=14 June 2007|accessdate=28 сентября 2008|archiveurl=http://www.webcitation.org/611fQlNua|archivedate=2011-08-18}}</ref>. [[24 avqust]] 2006-cı ildə Beynəlxalq Astronomiya İttifaqı özünün XXVI assambleyasında ilk dəfə olaraq "planet" anlayışına tərif verdi. Pluton bu tərifdə deyilən əsaslara uymadığından o planet kateqoriyasından kənarda qaldı.<ref>{{cite web
| author = A. Akwagyiram.
| author = A. Akwagyiram.
| title = Farewell Pluto?
| title = Farewell Pluto?
Sətir 86: Sətir 85:
| archiveurl = http://www.webcitation.org/615UAP8ci
| archiveurl = http://www.webcitation.org/615UAP8ci
| archivedate = 2011-08-21
| archivedate = 2011-08-21
}}</ref> =
}}</ref>
[[Şəkil:Pluto-Charon System.gif|350px|right|Pluton və peyki Xaron]]

= Pluton və peyki Xaron =

⚫
= NASA 19 yanvar 2006-cı ildə Plutonun kəşfi üçün "New Horizons" adlı qurğunu kosmosa göndərdi. Həmin qurğu 9 il sonra yəni, 14 iyul 2015-ci ildə Plutona 12000&nbsp;km yaxınlaşaraq planetin fotosunu çəkib. Xatırladaq ki, Plutonun fotosu dünyadan 5 milyard km uzaqda çəkilib. =

⚫
= 5 milyard km uzaqlıqda olan böyük qəlbli göy cismi: Pluton ...2006 cı ildə Beynəlxalq Astronomiya Birliyi tərəfindən qoyulan planet kriteriyalarına uymadığı üçün planet statusu alınmışdır.Kəşf edildiyi 1930-ci ildən bu yana təxminən 76 il boyunca sistemin 9 cu planeti olan Plutondan niyə planet statusu alındı ? Cavabı belədir: =

⚫
= Pluton öz içində kiçik bir sistem daşıyır.Özünə aid irili xırdalı 5 [[peyk]]<nowiki/>i vardır.Günəş sistemində böyüklük baxımından 11 ci sırada yer alır.Ancaq bəzi hadisələr Plutonu planetlikdən atılmasına səbəb olacaqdı.Bunlardan başlıca olanları: =


⚫
NASA 19 yanvar 2006-cı ildə Plutonun kəşfi üçün "New Horizons" adlı qurğunu kosmosa göndərdi. Həmin qurğu 9 il sonra yəni, 14 iyul 2015-ci ildə Plutona 12000&nbsp;km yaxınlaşaraq planetin fotosunu çəkib. Xatırladaq ki, Plutonun fotosu dünyadan 5 milyard km uzaqda çəkilib.


⚫
5 milyard km uzaqlıqda olan böyük qəlbli göy cismi: Pluton ...2006 cı ildə Beynəlxalq Astronomiya Birliyi tərəfindən qoyulan planet kriteriyalarına uymadığı üçün planet statusu alınmışdır.Kəşf edildiyi 1930-ci ildən bu yana təxminən 76 il boyunca sistemin 9 cu planeti olan Plutondan niyə planet statusu alındı ? Cavabı belədir:
⚫
= Plutondan sonra kəşf edilən Eris`in Plutondan böyük olması. =


⚫
Pluton öz içində kiçik bir sistem daşıyır.Özünə aid irili xırdalı 5 [[peyk]]<nowiki/>i vardır.Günəş sistemində böyüklük baxımından 11 ci sırada yer alır.Ancaq bəzi hadisələr Plutonu planetlikdən atılmasına səbəb olacaqdı.Bunlardan başlıca olanları:
⚫
= Plutonun digər planetlərlə nisbətdə çox kiçik olması.(Diametr olaraq Ayın 3/2 i böyüklüyündədir. =


⚫
Plutondan sonra kəşf edilən Eris`in Plutondan böyük olması.
⚫
= 2005-ci il etibarı ilə Koyper Qurşağında kəşf edilən minlərlə göy cisminin Plutondan çoxda fərqli olmadığı (Plutonunda bu qurşağın bir üzvü sayılması) halı bu planetin ,cırtdan bir planet olduğunu gözlər önünə sərmişdir.Ayrıca Plutonun orbitinin Neptunla kəsişməsi onun planet sayılmamasının nüanslarından biridir. =


⚫
Plutonun digər planetlərlə nisbətdə çox kiçik olması.(Diametr olaraq Ayın 3/2 i böyüklüyündədir.
⚫
= 2006 cı il Avqust ayında toplanan birlik,bir göy cisminin planet ola bilməsi üçün 3 kriteriyaya uyğun olmasını qərarlaşdırdı.Bu kriteriyalardan ən önəmlisi bir ulduzun ətrafında dönməsi idi.Digər kriteriyalar isə kürəsəl bir quruluşa sahib olması və ətrafındakı dağıntıları təmizləyəcək böyüklükdə olması idi. Pluton həm Günəş ətrafında dönməkdə idi, həm də kürəsəl bir quruluşa sahibdir. Ancaq ölçüləri olduqca kiçikdir. Ayrıca ən böyük peyki olan Charon Plutonun 66% i qədərdi və Pluton ətrafındakı dağıntını təmizləyəcək qədər böyük deyildi. =


⚫
2005-ci il etibarı ilə Koyper Qurşağında kəşf edilən minlərlə göy cisminin Plutondan çoxda fərqli olmadığı (Plutonunda bu qurşağın bir üzvü sayılması) halı bu planetin ,cırtdan bir planet olduğunu gözlər önünə sərmişdir.Ayrıca Plutonun orbitinin Neptunla kəsişməsi onun planet sayılmamasının nüanslarından biridir.
⚫
= Ayrıca 1 Yanvar 1801 ci ildə kəşf edilən 950 km diametrindəki [[Ceres]] də təxminən 50 il boyunca sistemin 8-ci planeti olaraq sinifləndirilmişdir. =


⚫
2006 cı il Avqust ayında toplanan birlik,bir göy cisminin planet ola bilməsi üçün 3 kriteriyaya uyğun olmasını qərarlaşdırdı.Bu kriteriyalardan ən önəmlisi bir ulduzun ətrafında dönməsi idi.Digər kriteriyalar isə kürəsəl bir quruluşa sahib olması və ətrafındakı dağıntıları təmizləyəcək böyüklükdə olması idi. Pluton həm Günəş ətrafında dönməkdə idi, həm də kürəsəl bir quruluşa sahibdir. Ancaq ölçüləri olduqca kiçikdir. Ayrıca ən böyük peyki olan Charon Plutonun 66% i qədərdi və Pluton ətrafındakı dağıntını təmizləyəcək qədər böyük deyildi.
⚫
= Nəticə olaraq alınan qərarda Pluton 3 kriteriyaya uymadığı üçün planet statusu alındı. Daha sonra 2008 ci ildə (təsəlli kimi) Pluton, bu sinifdən də alınaraq [[Koyper qurşağı|Koyper Qurşağı]]<nowiki/>ndakı bir çox göy cisminində yer alıdığı "Pluton kimilər" sinfinin başına gətirildi. =


⚫
Ayrıca 1 Yanvar 1801 ci ildə kəşf edilən 950 km diametrindəki [[Ceres]] də təxminən 50 il boyunca sistemin 8-ci planeti olaraq sinifləndirilmişdir.


⚫
Nəticə olaraq alınan qərarda Pluton 3 kriteriyaya uymadığı üçün planet statusu alındı. Daha sonra 2008 ci ildə (təsəlli kimi) Pluton, bu sinifdən də alınaraq [[Koyper qurşağı|Koyper Qurşağı]]<nowiki/>ndakı bir çox göy cisminində yer alıdığı "Pluton kimilər" sinfinin başına gətirildi.
⚫
= İşi ciddiyə alan bəzi vətəndaşlar isə Plutonun təkrar planet olması adına hərəkat etmişdirlər. Günümüzdə bəzi elm adamları da Plutonun hələdə planet olduğunu müdafiə etməkdədirlər. =


⚫
İşi ciddiyə alan bəzi vətəndaşlar isə Plutonun təkrar planet olması adına hərəkat etmişdirlər. Günümüzdə bəzi elm adamları da Plutonun hələdə planet olduğunu müdafiə etməkdədirlər.
⚫
='''Plutonun peykləri'''=


⚫
== '''Plutonun peykləri''' ==
= <nowiki>[[File:Nh-pluto moons family portrait-truecolor.png|thumb|right|ölçü müqayisəsi]]</nowiki> =
<nowiki>[[File:Nh-pluto moons family portrait-truecolor.png|thumb|right|ölçü müqayisəsi]]</nowiki>


= Plutonun 5 peyki var : Charon, Hydra, Nix, Styx, Kerberos =
Plutonun 5 peyki var : Charon, Hydra, Nix, Styx, Kerberos


= Kəşf tarixi =
== Kəşf tarixi ==


= Adı =
=== Adı ===


= "Planet İks"in axtarışı =
=== "Planet İks"in axtarışı ===


= Xronoloqiya =
=== Xronoloqiya ===


= Orbiti və fırlanması =
== Orbiti və fırlanması ==


= Fiziki xarakteristikaları =
== Fiziki xarakteristikaları ==


= Mədəniyyətdə =
== Mədəniyyətdə ==


= İstinadlar =
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
{{İstinad siyahısı}}


09:52, 1 may 2020 tarixindəki versiya

Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Pluton (dəqiqləşdirmə).

Şablon:Planet 2 Pluton (134340 Pluto) — Günəş ətrafında dövr edən ən böyük cırtdan planetlərdən biri.[1][2][3] Kəşf edildiyi 1930-cu ildən 2006-cı ilədək planet kimi qəbul edilən Pluton, hal-hazırda Koyper qurşağında Eridadan sonra ikinci böyük obyekt hesab edilir.

1930-cu ildən 2006-cı ilədək Pluton Günəş sistemində doqquzuncu planet kimi qəbul edilirdi. Ancaq XX əsrin sonları və XXI əsrin əvvəllərində Günəş sistemində plutonsayağı xeyli səma cismi kəşf edildi. Onlardan Erida kütlə baxımından Plutondan 27% böyükdür[4]. 24 avqust 2006-cı ildə Beynəlxalq Astronomiya İttifaqı özünün XXVI assambleyasında ilk dəfə olaraq "planet" anlayışına tərif verdi. Pluton bu tərifdə deyilən əsaslara uymadığından o planet kateqoriyasından kənarda qaldı.[5]

Pluton və peyki Xaron
Pluton və peyki Xaron

NASA 19 yanvar 2006-cı ildə Plutonun kəşfi üçün "New Horizons" adlı qurğunu kosmosa göndərdi. Həmin qurğu 9 il sonra yəni, 14 iyul 2015-ci ildə Plutona 12000 km yaxınlaşaraq planetin fotosunu çəkib. Xatırladaq ki, Plutonun fotosu dünyadan 5 milyard km uzaqda çəkilib.

5 milyard km uzaqlıqda olan böyük qəlbli göy cismi: Pluton ...2006 cı ildə Beynəlxalq Astronomiya Birliyi tərəfindən qoyulan planet kriteriyalarına uymadığı üçün planet statusu alınmışdır.Kəşf edildiyi 1930-ci ildən bu yana təxminən 76 il boyunca sistemin 9 cu planeti olan Plutondan niyə planet statusu alındı ? Cavabı belədir:

Pluton öz içində kiçik bir sistem daşıyır.Özünə aid irili xırdalı 5 peyki vardır.Günəş sistemində böyüklük baxımından 11 ci sırada yer alır.Ancaq bəzi hadisələr Plutonu planetlikdən atılmasına səbəb olacaqdı.Bunlardan başlıca olanları:

Plutondan sonra kəşf edilən Eris`in Plutondan böyük olması.

Plutonun digər planetlərlə nisbətdə çox kiçik olması.(Diametr olaraq Ayın 3/2 i böyüklüyündədir.

2005-ci il etibarı ilə Koyper Qurşağında kəşf edilən minlərlə göy cisminin Plutondan çoxda fərqli olmadığı (Plutonunda bu qurşağın bir üzvü sayılması) halı bu planetin ,cırtdan bir planet olduğunu gözlər önünə sərmişdir.Ayrıca Plutonun orbitinin Neptunla kəsişməsi onun planet sayılmamasının nüanslarından biridir.

2006 cı il Avqust ayında toplanan birlik,bir göy cisminin planet ola bilməsi üçün 3 kriteriyaya uyğun olmasını qərarlaşdırdı.Bu kriteriyalardan ən önəmlisi bir ulduzun ətrafında dönməsi idi.Digər kriteriyalar isə kürəsəl bir quruluşa sahib olması və ətrafındakı dağıntıları təmizləyəcək böyüklükdə olması idi. Pluton həm Günəş ətrafında dönməkdə idi, həm də kürəsəl bir quruluşa sahibdir. Ancaq ölçüləri olduqca kiçikdir. Ayrıca ən böyük peyki olan Charon Plutonun 66% i qədərdi və Pluton ətrafındakı dağıntını təmizləyəcək qədər böyük deyildi.

Ayrıca 1 Yanvar 1801 ci ildə kəşf edilən 950 km diametrindəki Ceres də təxminən 50 il boyunca sistemin 8-ci planeti olaraq sinifləndirilmişdir.

Nəticə olaraq alınan qərarda Pluton 3 kriteriyaya uymadığı üçün planet statusu alındı. Daha sonra 2008 ci ildə (təsəlli kimi) Pluton, bu sinifdən də alınaraq Koyper Qurşağındakı bir çox göy cisminində yer alıdığı "Pluton kimilər" sinfinin başına gətirildi.

İşi ciddiyə alan bəzi vətəndaşlar isə Plutonun təkrar planet olması adına hərəkat etmişdirlər. Günümüzdə bəzi elm adamları da Plutonun hələdə planet olduğunu müdafiə etməkdədirlər.

Plutonun peykləri

[[File:Nh-pluto moons family portrait-truecolor.png|thumb|right|ölçü müqayisəsi]]

Plutonun 5 peyki var : Charon, Hydra, Nix, Styx, Kerberos

Kəşf tarixi

Adı

"Planet İks"in axtarışı

Xronoloqiya

Orbiti və fırlanması

Fiziki xarakteristikaları

Mədəniyyətdə

İstinadlar

  1. ↑ "Редкое затмение поссорило Плутон с плутоидом". Мембрана.
  2. ↑ "Former 'tenth planet' may be smaller than Pluto". New Scientist (ingilis). 08 November 2010.
  3. ↑ Эрида оказалась не больше Плутона
  4. ↑ "Astronomers Measure Mass of Largest Dwarf Planet". HubbleSite. 14 June 2007. 2011-08-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 сентября 2008.
  5. ↑ A. Akwagyiram. "Farewell Pluto?". BBC. 2 August 2005. 2011-08-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 сентября 2008.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Pluton&oldid=5138734"