Tansu

Tansu (箪笥^?) – ənənəvi yapon sandığı. Tansu səyyar sandıq olub paltar və şəxsi əşyaları saxlamaq üçün nəzərdə tutulub. Xüsusilə, dükkançılar dükkan ləvazimatlarını, qeydləri və dəyərli əşyaları saxlamaq üçün tansudan istifadə edirdilər. Tansu anbarlarda və gəmilərdə də istifadə olunurdu.

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yaponiyada səyyar sandıqların ən qədim nümunəsi 673-cü ilə aiddir və Nara şəhərindəki Today məbədində yerləşən Şoso-in anbarında saxlanılır. "Tansu" sözü ilk dəfə XVII əsrin sonunda qeyd olunmuşdur. 1657-ci ildə Edo şəhərində baş vermiş Meyreki yanğını zamanı insanlar yanğından qaçarkən səyyar sandıqlardan istifadə etmişdirlər.^[1] Bunlar tansunun ilk nümunələri hesab olunur.^[1]

Tansunun istehsalı iki dövrə bölünür: Edo dövrü və Meyci dövrü. Edo dövrünün tansuları sahibinin sinfini, sosial-iqtisadi vəziyyətini və işini əks etdirirdi.^[1] Bu dövrdə şoqunlar öz təbəələrinə çox ciddi şəkildə nəzarət etməyə çalışırdılar.^[1] Buna görə də insanlar diqqəti cəlb etməyən tansulardan istifadə edirdilər.^[1] Meyci dövründə bu stabil dizayn yoxa çıxmış, müxtəlif yerli xarakteristikalar və dizaynlar yaranmışdır.^[1]

1923-cü ildə baş verilmiş Kanto zəlzələsindən sonra Tokio və Yokohamada tansulara böyük təlabat yaranmışdır. Kansay bölgəsinin tansu istehsalçıları bu təlabatı qarşılamaq üçün kütləvi tansu istehsalı ilə məşğul olmuşdurlar.^[1]

Növləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əşyalardan asılı olaraq tansunun bir çox növü mövcuddur. Ça-dansu (茶箪笥^?) çay və çay hazırlamaq üçün istifadə olunan ləvazimatları saxlamaq üçün nəzərdə tutulmuş tansudur. Dükkançılar tərəfindən dükkanın hesabat dəftərçələrini saxlamaq üçün istifadə olunan tansu növü çoba-dansu (帳場箪笥^?) adlanır. Müştərilərdə xoş təəssürat oyatmaq üçün çoba-dansuların ön hissəsinin gözəl hazırlanmasına diqqət yetirilir. Funa-dansu (舟箪笥^?) Edo və Meyci dövrlərinin gəmiləri üçün hazırlanmış tansu növüdür. Funa-dansu uzunömürlü tansu növü olub ticarət gəmilərində istifadə olunurdu və gəminin kabinində yerləşdirilirdi. Funa-dansunun üç növü var: kakesuzuri (pul və möhür üçün), hanqay (geyim üçün) və çobako (qeyd və hesabatlar üçün).^[1]

İşo-dansu paltar saxlamaq üçün nəzərdə tutulmuş, dəmir və lakla işlənmiş tansu növüdür. Kaydan-dansu (階段箪笥^?) pilləli quruluşa malik olan, dekorativ xüsusiyyətli tansudur. Qadın paltarlarını saxlamaq üçün nəzərdə tutulmuş tansu növü kasane-dansu adlanır (ikiqat qapı sistemindən və iki bölmədən ibarətdir).^[1] Yofuku-dansu Qərb üslubunda olan paltarları, va-dansu isə kimonoları saxlamaq üçün nəzərdə tutulub.^[2] Katana-dansu (刀箪笥^?) uzun siyirmələrə malikdir və qılıncları saxlamaq üçün istifadə olunurdu. Asan daşınması üçün yüngül materialdan hazırlanırdı və oksidləşmənin qarşısını alan ağac növündən hazırlanırdı.^[1]

Tansunun ən qədim növü kuruma-dansudur. Bu tansu növü təkərli nəqliyyat vasitələri üçün nəzərdə tutulub. Kusuri-dansu (薬箪笥^?) isə kiçik siyirmələrə malik olan və müalicəvi bitkiləri saxlamaq üçün istifadə olunan tansudur. Mətbəx üçün nəzərdə tutulmuş tansu növü mizuya-dansu adlanır.^[1]

Hazırlanması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tansu hazırlamaqla məşğul olan şəxs tansuya adlanır. Tansunun hazırlanması üçün istifadə olunan ağaclar birinci və ikinci dərəcəli ağaclar olmaqla iki yerə bölünür. Birinci dərəcəli ağaclara yapon kaştanı, sərv, qarağac və pavlovniya aiddir. İkinci dərəcəli ağaclar yapon sidri və pavlovniya daxildir.^[1] Keçmişdəki bir ənənəyə görə ailədə qız övladının doğulması münasibətilə valideynlər pavlovniya ağacı əkirdilər və bu ağacdan gəlin sandığını hazırlamaq üçün istifadə edirdilər.^[2]

Bərk olduğu üçün yapon kaştanı və qarağac tansunun qapıları və siyirmələri üçün, yapon sidri, sərv və pavlovniya isə tansunun interyeri və örtükləri üçün istifadə olunur. XX əsrdən etibarən tansuya faner də tətbiq olunur. Edo dövründə dəmir bahalı olduğu üçün tansularda istifadə olunmurdu, lakin Meyci dövründə tansulara dəmir üzlüklər çəkilməyə başlanmışdır.^[1]

Hikone şəhəri mizuya-dansu, Kioto, Yonezava və Senday şəhərləri işo-dansu, Sado şəhəri şima-dansu, Sakay şəhəri isə çoba-dansu istehsalına görə tanınır.^[1]