İzzət Oruczadə

Vikipediya, açıq ensiklopediya
Jump to navigation Jump to search
İzzət Oruczadə
İzzət Oruczadə.png
Digər adı İzzət Orucova[1]
Doğum tarixi 16 sentyabr 1909(1909-09-16)
Doğum yeri Bakı, Bakı quberniyası, Rusiya İmperiyası[2]
Vəfat tarixi 22 aprel 1983 (73 yaşında)
Vəfat yeri Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ
Vətəndaşlığı Flag of the Soviet Union.svg SSRİ
Peşəsi Aktrisa
Təhsili Azərbaycan Sənaye İnstitutu
Üzvlüyü Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
Mükafatları SSRİ dövlət mükafatı
"Lenin" ordeni "Oktyabr İnqilabı" ordeni "Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni (SSRİ) "Şərəf Nişanı" ordeni
Commons-logo.svg İzzət Oruczadə Vikianbarda

İzzət Mirzəağa qızı Oruczadə (Orucova) (16 sentyabr 1909, Bakı — 22 aprel 1983, Bakı) — Azərbaycanlı kimyaçı alim, Azərbaycanın ilk milli kinoaktrisası, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Akademiki (1972), texnika elmləri doktoru (1962), Azərbaycan Əməkdar Elm və Texnika Xadimi (1964).

Elmi fəaliyyəti[redaktə | əsas redaktə]

İzzət Oruczadə V.Kuybışev adına Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Neft Emalı İnstitutunda işləmiş (1932-1959), həmin institutun əsasında yaradılan Neft Kimyası Prosesləri İnstitutunun laboratoriya müdiri (1959-1967), Qeyri-üzvi və Fiziki Kimya İnstitutunun direktoru (1967-1971), Aşqarlar Kimyası İnstitutunda motor yağları üçün aşqar kompozisiyaları hazırlama laboratoriyasının müdiri (1971-1983) olmuşdur.

Əsas tədqiqatları sürtkü yağlarının istehsalının artırılmasına və keyfiyyətinin yüksəldilməsinə aiddir. Orucova neft yağlarının yeni çeşidlərinin alınma texnologiyasının işlənib hazırlanmasında, selektiv təmizləmə və parafinsizləşdirmə proseslərinin təkmilləşdirilməsində, alkil-fenol və sulfonat tipli yeni aşqar növlərinin istehsalında, AzNİİ-5, AzNİİ-7, AzNİİ-8u, SB-3, SK-3, BFK və s. markalı aşqarların hazırlanması və sənayedə tətbiqində yaxından iştirak etmişdir.

Yüksək ixtisaslı kadrlar hazırlanmasında xidməti vardır.

Kino fəaliyyəti[redaktə | əsas redaktə]

Orucova həmçinin ilk Azərbaycan kino aktrisalarındandır. O, "Sevil" və "Almaz" filmlərində baş rollarda çəkilmiş, azadlığa çıxan Azərbaycan qadınının lirik, canlı obrazını yaratmağa müvəffəq olmuşdur. Lenin ordeni, Oktyabr İnqilabı, Qırmızı Əmək Bayrağı, «Şərəf nişanı» ordenləri və bir sıra medallarla təltif edilmişdir.

İzzət Orucova "Sevil" filminin çəkilişlərində Cəfər Cabbarlının rejissorluq fəaliyyətini xatirələrində belə təsvir edir: "Cəfər çox tələbkar idi. Bəyənmədiyi kadrların dəfələrlə yenidən çəkilməsini israr edərdi. Məsələn, Sevilin çarşabını başından atması epizodu bir neçə dəfə təkrarən çəkildi, amma bu səhnə yenə də Cəfərin xoşuna gəlmədi. O, hər dəfə əllərini bir-birinə vurub deyərdi: – Yox, İzzət, olmadı. Çarşabı başından atmağın çox süni çıxır. Əsərin kuliminasiya nöqtəsi də elə buradır. Sən çarşabı başından elə atmalısan ki, bu səhnə tamaşaçıda cəhalətin və mövhumatın qara pərdəsi olan çarşaba nifrət və qəzəb oyatsın.

Nəhayət, "Sevil" filminin çəkilişi tamamlandı. Film ekranlara buraxıldı. Həmin gün anamı da kinoya baxmağa aparmışdım. Qohumlarımın çoxu da tamaşaya gəlmişdilər. Hamının biletini C.Cabbarlı özü almışdı. Həmin gün çoxlu azərbaycanlı qadın öz çarşabını həmişəlik olaraq tulladı. O gün çarşabını atanlardan biri də mənim anam idi".

Bundan sonra Cəfər eyni adlı əsəri əsasında "Almaz" filminin ssenarisini yazır. O, əvvəlki filmlərdə rejissorluq sahəsində lazımi təcrübə topladığı üçün böyük həvəs və ruh yüksəkliyi ilə "Almaz"a quruluş verməyi öz öhdəsinə götürür, rejissor ssenarisini yazır. O, yaradıcı qrupu özü komplektləşdirir. Aktyorlar arasında rolları bölüşdürür. Almaz roluna bundan əvvəl "Sevil" filmində çəkilmiş İzzət Orucovanı təsdiq edir.

Şəxsi həyatı[redaktə | əsas redaktə]

İzzət Oruczadə 1935-ci ildə qonşuluğunda yaşayan Mövsüm İsmayılzadə ilə ailə həyatı qurmuşdu. Lakin 1937-ci ildə Mövsüm İsmayılzadəni "xalq düşməni" damğası altında həbs edirlər. Əvvəldən həbs olunacağını hiss edən ər dərhal İzzət xanımdan ayrılır. Bununla da İzzət Oruczadə və onların körpə oğlu Yılmaz sürgün təhlükəsindən xilas olur[3].

Əsərləri[redaktə | əsas redaktə]

  1. Sürtkü yağları, B., 1949;
  2. İssledovanie zahitnoy sposobnosti nekotorıx protivoiznosnıx prisadok, «Zahita metallov», 1976, №3;
  3. İssledovanie povedenie masel s razliçnımi kompozisiyami prisadok vo vlacnoy srede, Trudı İnstituta ximii prisadok AN Azerb.SSR, 1980, №6.

Adlar və mükafatlar[redaktə | əsas redaktə]

  1. Texnika Elmləri Doktoru (1962)
  2. Professor (1962)
  3. Azərbaycan Əməkdar Elm və Texnika Xadimi (1964)
  4. Azərbaycan Dövlət Mükafatı Laureatı (1970)
  5. Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Akademiki (1972)
  6. "Şərəf Nişanı" ordeni
  7. "Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni
  8. Lenin ordeni
  9. Oktyabr İnqilabı ordeni

Filmoqrafiya[redaktə | əsas redaktə]

  1. Abbas Mirzə Şərifzadə (film)(qısametrajlı sənədli film)(Aztv)(arxiv kadrlar)(("Sevil" filmində))
  2. Ağasadıq Gəraybəyli (film, 1974)
  3. Almaz (film, 1936)(tammetrajlı bədii film)-rol: Almaz
  4. Bizim qadınlar (film, 1965)
  5. İşıqlı yol (film, 1974)
  6. İsmət (film, 1934)(Tammetrajlı Bədii Film)
  7. Lətif (film, 1930)(Tammetrajlı Bədii Film)
  8. Məhəbbət oyunu (film, 1935)(Tammetrajlı Bədii Film)
  9. Sevil (film, 1929)-Sevil (Tammetrajlı Bədii Film)
  10. Solmaz bir bahar kimi (film, 1979)

İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]

  1. ↑ Xamis Muradov. Kinofabrikdən başlanan yol. Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 5.
  2. ↑ Görkəmli kimyaçılar
  3. ↑ "Discovery" jurnalı N 14. Aydın Kazımzadə. İki qadın, bir tale...

Mənbə[redaktə | əsas redaktə]

  • ORUCOVA İZZƏT MİRZƏAĞA QIZI
  • Aydın Kazımzadə. İki qadın, bir tale. Discovery Azerbaijan elmi-kütləvi turizm jurnalı; № 14 sentyabr-oktyabr.
  • Hidayətqızı, S. Akademik İzzət Orucova: İnsanlıq, qadınlıq, alimlik ünvanı //525-ci qəzet.- 2012.- 5 oktyabr.- səh. 7.
  • Zeynalova, A. “İlklərə imza atan xanım” [İ.M. Orucova haqqında] //Təhsil problemləri.- 2015.- 24-30 aprel.

Xarici keçidlər[redaktə | əsas redaktə]

İzlə

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=İzzət_Oruczadə&oldid=4668685"