Aqop Dilaçar

Aqop Dilaçar
Doğum adı	Յակոբ Մարթաեան
Doğum tarixi	22 may 1895(1895-05-22)
Doğum yeri	Konstantinopol
Vəfat tarixi	12 sentyabr 1979(1979-09-12) (84 yaşında)
Vəfat yeri	İstanbul, İstanbul ili, Türkiyə
Dəfn yeri	Şişli erməni qəbiristanlığı
Elmi dərəcəsi	professor (1922)
İş yerləri	Robert Kolleci, Ankara Universiteti, Sofiya Universiteti, Türk Dil Qurumu
Təhsili	Robert Kolleci (–1915), Ankara Universiteti
Üzvlüyü	Türk Dil Qurumu
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Aqop Dilaçar Martayan (22 may 1895, Konstantinopol – 12 sentyabr 1979, İstanbul) — Türk dili üzrə mütəxəssis, dilçi, Erməni əsilli Türkiyə vətəndaşıdır. Türk-dili əlaqəli apardığı araşdırmalara görə Mustafa Kamal Atatürk ona “Dilaçar” soyadını vermişdir. Erməni və Türk dillərindən əlavə ingilis, yunan, ispan, latın, alman, rus və bolqar dillərini bilirdi.

Həyatı

1915-ci ildə Robert Kollecindən məzunu olmuşdur. Birinci Dünya müharibəsində Qafqaz Cəbhəsində ehtiyatda olan zabit kimi vəzifə almışdır. 1919-cu ildən Robert Kollecində ingilis dili müəllimi kimi işləməyə başlamışdlr.

Fəaliyyəti

Müharibədən sonra Beyrutda erməni məktəbində müdir vəzifəsində işləmiş və orada ermənicə çap edilən ilk qəzetin, yəni “Luys”-un baş redaktoru olmuşdur. Həyat yoldaşı Meline ilə birlikdə getdiyi Sofiyada Qədim Türk dili və Qədim Uyğur Türk dili dərslərini tədris etmiş və ilk kitabını çap etdirmişdi. 22 sentyabr 1932-ci ildə Mustafa Kamal Atatürkün sədrliyi ilə keçirilən I Türk Dili Konfransına Stepan Qurdikyan və Kevork Simşekyan ilə birlikdə dil mütəxəssisi kimi dəvət edilmişdir. 1934-cü ildə türk dilinin inkişaf etdirilməsindəki fəaliyyətinə görə Mustafa Kamal Atatürk tərəfindən Aqop Martayana “Dilaçar” soyadı verilmişdir. Türk Tarixi Tezisi və Günəş Dil Nəzəriyyəsi araşdırmaları ilə türk millətinin və türk dilinin mənşəyinin ortaya çıxarılmasında vacib məlumatlar ortaya çıxartmışdır. 1936-1952-ci illərdə Ankara Universiteti Dil, tarix və coğrafiya fakültəsində dil-tarix və türkologiya üzrə dərs demişdir.

1942-1960-cı illərdə Türk Ensiklopediyasının hazırlanması işlərində baş məsləhətçi kimi çalışmışdır. Türk Dil Qurumundakı vəzifəsi və dilçiliklə bağlı araşdırmaları 1979-cu ilə qədər ölümünə kimi davam etmişdir.

Atatürk soyadının müəllifi olma iddiası

Bəzi tarixçilər Mustafa Kamala "Atatürk" soyadının Dilaçar tərəfindən verildiyini iddia etmişdir. Bəzi tarixçilərə isə Konya millətvəkili Naim Onatın "Atatürk" soyadını icad etdiyini iddia etmişdir. Bəzi tarixçilər isə bu iddianı da rədd edir və Türk Dili Tədqiq Cəmiyyəti sədri Saffet Arıkanın 26 sentyabr 1934 tarixində 2-ci Dil Bayramı açılış çıxışında dilə gətirdiyi "Ulu Öndərimiz Ata Türk Mustafa Kamal" xitabın Atatürk soyadının mənbəyi olduğunu iddia etmişdir.