Başqırdıstan gölləri
Başqırdıstan gölləri — Başqırdıstan respublikası ərazisində yerləşən bütün göllər.
Ümumi xüsusiyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Başqırdıstan respublikasında irili xırdalı 2.200 göl var.[1] Göllərin 75 %-i respublikanın qərb rayonlarında düzənlik ərazilərdə yerləşir. Çay hövzələrinə görə göllər belə paylanıb:[2]
- Belaya (Agidel) çayının hövzəsi boyunca - 75%-ə yaxın
- Dyoma (Kugidel) çayının hövzəsi boyunca - 12%
- İk çayının hövzəsi boyunca - 8%
- Ufa (Karaidel) çayının hövzəsi boyunca - 7%
Böyük göllər aşağı ön Uralda yerləşir. Bunlar, Asılkul, Kandrıkul (karst-uçqun mənşəlli), Akkul, Ylankul və digər göllərdir. Başqırd Uralsonrası ərazilərində isə Urqun, Bolşoe Uçalı, Karaqaylı, Uzunkul, Yaktıkul, Surtandı, Çebarkul, Atavdı, Yauqul, Muldak, Talkas və digərləri. Bunlardan Akkul axarlı, Atavdı, Muldak, Yauqul isə axarsız göllərdir. [3]
Başqırdıstan Respublikasında göllərin çoxu evtrof mənşəllidir. Yaktıkul gölü isə oliqotrof mənşəllidir. Kieşki, Sarvinsk, Şınqakkul gölləri isə təbiət abidəsidir.
Böyük göllərin xüsusiyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
| Adı | Yerləşməsi | Həcmi | Dərinliyi | Qeydlər |
|---|---|---|---|---|
| Akraş | Kuşnarenkov rayonu | 120 | ||
| Atavdı | Abzelilov rayonu | 830 | 6.5 | |
| Asılıkul gölü | 2350 | 5 | Karst uçqun mənşəlli | |
| Yaktıkul gölü | Abzelilov rayonu | 770 | 28 | Tektonik mənşəlli |
| Qoluboe gölü | Karmaskalı rayonu | 5,5 | Karst uçqun mənşəlli. Gölün dibində göy gil yataqları var. | |
| Kandrakul gölü | Tuymazinsk rayonu | 15,6 км² | 16,5 | |
| Kaşkadan gölü | Ufa | 30,6 | 2,5 | |
| Talkas gölü | Baymaksk rayonu | 390 | 4,5 | Tektonik mənşəlli |
| Muldakkul gölü | Abzelilov rayonu | 620 | 2,5 | Müalicəvi duzlu qara palçıq ehtiyyatları var |
| Soldatskoe gölü | Ufa | Karst mənşəlli | ||
| Çaylikul gölü | Karmaskalı rayonu | |||
| Şamsetdin gölü | Birsk rayonu | |||
| Şinqakkul gölü | Çişmi rayonu | 240 |
Bəzi faktlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Başqırdıstanın ən böyük gölü həm həcminə həm də ümumi su tutumuna görə Asılkul gölüdür. Gölün uzunluğu 7.1 km eni isə 3.3 km-dir. Orta dərinliyi 5.3 metrdir.[3]
- Başqırdıstanın ən dərin gölü Yaktıkul gölüdür. Dərinliyi 28 metr orta dərinliyi isə 11 metrdir.[3]
- Başqırdıstanın ən duzlu gölü Muldakul gölüdür.[3]
Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Атлас туристических ресурсов Республики Башкортостан. Уфа, 2007. 276 с. / Başqırdıstan respublikasının turistik ehtiyyatlarının atlası. Ufa, 2007. 276 s.
- Балков В. А. Водные ресурсы Башкирии. Уфа, 1978. / V. Balkov Başqırdıstanın su ehtiyyatları. Ufa, 1978.
- Гареев А. М. Реки, озёра и болотные комплексы Республики Башкортостан. Уфа, 2012. / A.Qareyev Başqırdıstan Respublikasının çayları, gölləri və bataqlıq kompleksləri. Ufa, 2012.
- Синенко С. Г. Уфа старая и новая. — Уфа: Государственное республиканское издательство «Башкортостан», 2007. — 272 с./ S.Sinenko Qədim və yeni Ufa. - Ufa: Başqırdıstan Dövlət Respublika nəşriyyatı, 2007. - 272 s.
- Черняева Л. Е. и др. Гидрология озёр. Л., 1977./ L. Çernyayeva və digərləri. Göllərin hidrologiyası, 1977
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "Озера республики Башкортостан / Başqırdıstan Resspublikasının gölləri" (rus. ). priroda-rb.info. 9 noyabr 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 iyun 2020.
- ↑ "Голубые глаза озер" (rus. ). belkamfish.com. 20 sentyabr 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 iyun 2020.
- ↑ 1 2 3 4 "Экскурсия по озерам Башкирии" (rus. ). bashkiriya.com. 11 noyabr 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 iyun 2020.