Biryani
 | Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. |
| Biryani | |
|---|---|
 | |
| Aid olduğu milli mətbəxlər | |
| Hindistan mətbəxi, İran mətbəxi | |
| Tərkibi | |
| Əsas | |
Biryani və ya Biriyani (urdu بریانی; hind. बिरयानी) – Düyüdən (adətən basmati növləri) və ədviyyatlı ət, balıq, yumurta və ya tərəvəzlərin əlavəsi ilə hazırlanmış ikinci yemək. Biryani hazırlamaq üçün lazım ədviyyatlar və souslar: əridilmiş yağ, kərəvüz, mixək, hil, darçın, dəfnə yarpağı, keşniş, zəfəran, nanəli göyərtilər, zəncəfil, soğan və sarımsaq. Ancaq bu siyahı tam deyil.
Yemək müxtəlif çeşidlərdə bütün Cənubi Asiyada, həmçinin ərəb ölkələrində və Qərbdə olan Cənubi Asiya icmaları arasında yayılmışdır. Göründüyü kimi, o İran mənşəlidir və Hindistan subkontinentinə İranlı tacirlər və səyyahlar sayəsində daxil olmuşdur.
"Biryani" sözü fars beryā(n) (fars بریان, qızardılmış) sözündən alınmışdır.
Biryani dahi çatni və ya raita, korma, karri, badımcan turşusu, xırda dəniz xərçəngi kimi hind mətbəxindən olan digər yeməklərlə üst-üstə düşür. Plovdan ətli biryani onunla fərqlənir ki, plovda duyu ilə ət bir yerdə, biryanidə isə ayrı-ayrı hazırlanır.
Biryaninin növləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Heydərabad biryanisi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Heydərabad biryanisi qeyri-vegeteryandır və bütün Hindistanda yayılmışdır. Bu yeməyin balıq, bıldırcın, dovşan, şimal maralı, xırda dəniz xərçəngi ilə bir çox çeşidi var. Ən məşhur çeşidi basdırma ətli "Kaçi Axni Biryani" adlandırılır.
Dindigül Biryanisi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Dindiqül Biryanisi "seeraga samba" düyü növündən hazırlanır və Tamilnad ştatında çox məşhurdur.
İran Biryanisi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Səfəvilərdə "Biryan plov" adlı yemək (nasta'liq: بریان پلو) təndirdə xörək şirəsi, ətirli ədviyyatlarla, göyərtilərlə, kişmiş, qara gavalı, qar dənələri kimi quru meyvərlə basdırılmış qoyun və ya toyuq ətindən hazırlanırdı. Qarnir kimi qaynadılmış düyü verilirdi.
İranda biryaninin daha çox yayılmış adı – Dahm Pukht'dur. Bu "buğda bişmiş" anlamına gəlir. Myanma və bəzi digər ölkələrdə bu ad "danpauk" adına çevrildi.
Sindh Biryanisi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Sindh biryanisi Pakistanda məşhurdur. "Pakistan Beynəlxalq Hava Yolları"nın bir çox qərb marşrutlarında milli mətbəxi populyarlaşdırmaq üçün bu yeməyi təqdim edirlər.
Kəlküttə Biryanisi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Biryaninin ən məşhur növləri əvvəlcə Kəlküttənin yoxsul ərazilərində yayılmışdır, ona görə ki, bu yeməkdə ət kartof ilə əvəz edilmişdi. Hal-hazırda kartofun çox olması Kəlküttə biryanisinin fərqləndirici xüsusiyyəti sayılır, bu da yeməyə ət əlavə edilməsinə mane olmur.
Danpauk[redaktə | mənbəni redaktə et]
Myanmada bu yemər "danpauk" və ya "danbauk" kimi tanınır. Onun fərqli xüsusiyyəti düyü və toyuğun birlikdə bişirilməsidir. Bundan əlavə, düyülərin "basmati" növü deyil, yerli növlərindən istifadə olunur, Digər ingrediyentlər qoz-fındıq, noxud, kişmiş, qatıq, mixək, darçın və dəfnə yarpağından ibarətdir. Yeməyin yayında tez-tez soğan və xiyar salatı verilir.
Tayland Biryanisi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Taylandda, bu yeməyin "xau mok" adlanan çeşidi məşhurdur. Əhalinin müsəlman hissəsi ona keçi əti əlavə edir, lakin toyuq və mal əti də hazırlama prosesində istifadə olunur.
Şri-Lanka Biryanisi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Şri-Lankada, biryani müsəlmanlar arasında daha məşhurdur və toyuq, mal və ya qoyun əti ilə verilir. Burada, hind çeşidlərindən fərqli olaraq yemərdə daha çox ədviyyatlardan istifadə olunur.
Nasi-Biryanisi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bu, yeməyin Malayziya və Sinqapurda olan yerli adıdır. Əsas ingrediyent kimi toyuq, qoyun əti və ya balıqdan istifadə olunur. Filippinin bəzi bölgələrində bu yemək "nasin-birinqi" kimi məşhurdur.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
Briyani. Net Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine