Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti
|
Bu məqalə Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti haqqındadır. Dağlıq Qarabağ üçün Dağlıq Qarabağ səhifəsinə baxın. |
| muxtar vilayət | |
| Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti | |
|---|---|
| Нагорно-Карабахская автономная область | |
|
|
|
 |
|
|
|
|
| Paytaxt | Xankəndi |
| Böyük şəhərlər | Xankəndi (indiki Xankəndi) |
| Dil(lər) | Azərbaycan dili) |
| Pul vahidi | manat |
| Sahəsi | 4.388 (1.694 sq mi) |
| Əhalisi | 187.769[3] |
| Tarixi | |
| · | Qarabağ bəylərbəyliyinin yaradılması |
| · 1747 | Qarabağ xanlığının yaradılması |
| · 29 yanvar 1919 | Qarabağ general-qubernatorluğunun yaradılması |
| · 7 iyul 1923 | Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin yaradılması |
| · 26 noyabr 1991 | Azərbaycan Respublikası tərəfindən muxtariyyətlik statusunun ləğv olunması |
Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti — Azərbaycan SSR-in dağlıq Qarabağ bölgəsində 1923-1991-ci illərdə mövcud olmuş inzibati ərazi vahidi.
Mündəricat
Tarixi[redaktə | əsas redaktə]
1923-cü il iyulun 7-də Azərbaycan SSR Sovetləri Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin dekreti ilə Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının tərkibində Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti yaradılır.[4]
1981-ci il iyunun 16-da isə Azərbaycan SSR Ali Soveti "Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti haqqında" qanun qəbul edib və muxtariyyətin səlahiyyətlərində yeniliklər edilib. Dağlıq Qarabağdakı muxtariyyətin sonuncu rəsmi statusu da bu qanunla müəyyənləşib.
1987-ci ildə Ermənistan və Azərbaycan SSR arasında Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin başlanmasının ardından, bu münaqişə 1991-ci ilin sonuna tam miqyaslı müharibəyə çevrilmişdir.
1988-ci il fevralın 20-də DQMV Xalq Deputatları Sovetinin XX çağırış növbədənkənar sessiyası “DQMV-nin Azərbaycan SSR tərkibindən Ermənistan SSR tərkibinə verilməsi haqqında Azərbaycan SSR və Ermənistan SSR Ali sovetləri qarşısında vəsatət qaldırmaq barədə” qərar qəbul etdi.
Bunun ardınca, 1989-cu ilin noyabr ayında SSRİ Ali Soveti Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin muxtariyyətliyinin ləğv edilib birbaşa Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasına qatılmasına dair qərar qəbul etmişdir. Lakin 1989-cu ilin dekabr ayının 1-də Ermənistan Sovet Sosialist Respublikası Ali Soveti və Qarabağ Milli Şurasının birgə iclası həmin qərarı əsassız hesab edərək Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin Ermənistanla birləşməsini açıqlamışdır.[5]
1991-ci il noyabrın 26-da Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin qərarı ilə Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti inzibati ərazi vahidi ləğv olunub.[6] Həmin gün müstəqil Azərbaycanın parlamentinin qərarı ilə həm 1923-cü il iyulun 7-də Azərbaycan Sovetləri Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin qəbul etdiyi dekret, həm də 1981-ci il iyunun 16-da Azərbaycan SSR Ali Sovetinin qəbul etdiyi "Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti haqqında" qanun qüvvədən salınıb və onun ərazisi qonşu Xocavənd, Tərtər, Goranboy, Şuşa və Kəlbəcər inzibati rayonları arasında bölüşdürülüb.[7]
İnzibati ərazi quruluşu[redaktə | əsas redaktə]
Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinə Əsgəran, Hadrut, Ağdərə, Martuni, Şuşa rayonları və vilayət tabeli Xankəndi şəhəri daxil olmuşdur.[8]
Əhalisi[redaktə | əsas redaktə]
| İnzibati-ərazi vahidi | Ermənilər | Azərbaycanlılar | Digərləri | Cəmi |
|---|---|---|---|---|
| Xankəndi ş. ə/d | 52 607 | 3 385 | 713 | 56 705 |
| Ağdərə | 40 085 | 6 200 | 762 | 47 047 |
| Xocavənd | 23 103 | 4 997 | 102 | 28 202 |
| Əsgəran rayonu | 15 623 | 5 123 | 208 | 20 954 |
| Şuşa rayonu | 1 430 | 18 679 | 265 | 20 374 |
| Hadrut rayonu | 12 555 | 1 932 | ... | 14 487 |
| DQMV, cəmi | 145 403 | 40 316 | 2 050 | 187 769 |
İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]
 | Bu məqalədəki istinadlar müvafiq istinad şablonları ilə göstərilməlidir. |
- ↑ s:Azәrbaycan Sovetlәri Mәrkәzi İcraiyyә Komitәsinin Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayәtinin yaradılması haqqıda Dekreti
- ↑ s:Azərbaycan Respublikasının Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətini ləğv etmək haqqında qanunu
- ↑ НАСЕЛЕНИЕ НАГОРНОГО КАРАБАХА, НАГОРНО-КАРАБАХСКАЯ АО (1989 г.)
- ↑ К истории образования Нагорно-Карабахской автономной области Азербайджанской ССР. 1918-1925.Документы и материалы, с. 152-153
- ↑ Armenia, Azerbaijan, and Georia Country Studies, Area Handbook Series, Federal Reserch Division Library of Congress, 1994, ISBN 0-8444-0848-4, pp. 19-21.
- ↑ AZƏRBAYCAN RESPUBLIKASININ DAĞLIQ QARABAĞ MUXTAR VILAYƏTINI LƏĞV ETMƏK HAQQINDA Azərbaycan Respublikasının Qanunu
- ↑ Svante Cornell, "Turkey and the Conflict in Nagorno Karabakh: A Delicate Balance", Middle Eastern Studies Journal (Frank Cass Publications, London), Vol 34, No. 1, January 1998, pp. 51-72
- ↑ "Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti haqqında" Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Qanunu
- ↑ Dağlıq Qarabağ 1920-1980-ci illərdə
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность населения союзных республик СССР и их территориальных единиц по полу
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 года. Распределение городского и сельского населения областей республик СССР по полу и национальности
Mənbə[redaktə | əsas redaktə]
- Bəxtiyar Qaraca. "«DQMV» - Qarabağın sızlayan yarası" (azərb.). Azərbaycan Qəzeti (16 fevral 2013). 10 oktyabr 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 yanvar 2014.
- "AZƏRBAYCAN » Qarabağ" (azərb.). president.az. 13 dekabr 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 dekabr 2016.
- "DAĞLIQ QARABAĞIN SONUNCU RƏSMİ STATUSU" (azərb.). mediaforum.az (2 dekabr 2010). 13 dekabr 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 dekabr 2016.
