Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti

Vikipediya, azad ensiklopediya
(DQMV səhifəsindən istiqamətləndirilmişdir)
Jump to navigation Jump to search
Disambig.svg Bu məqalə Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti haqqındadır. Dağlıq Qarabağ üçün Dağlıq Qarabağ səhifəsinə baxın.
Нагорно-Карабахская автономная область
Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti
7 iyul 1923[1]–26 noyabr 1991[2]
Statusumuxtar vilayət
PaytaxtıXankəndi
Rəsmi dilləriazərbaycanca
Tarixi 
• Yaranması
7 iyul 1923[1]
• Süqutu
26 noyabr 1991[2]
Ərazisi
• Ümumi
  • 4.388 km²
Valyutasımanat

Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti — Azərbaycan SSR-in dağlıq Qarabağ bölgəsində 1923-1991-ci illərdə mövcud olmuş inzibati ərazi vahidi.

Tarixi[redaktə | əsas redaktə]

1923-cü il iyulun 7-də Azərbaycan SSR Sovetləri Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin dekreti ilə Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının tərkibində Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti yaradılır.[4]

1981-ci il iyunun 16-da isə Azərbaycan SSR Ali Soveti "Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti haqqında" qanun qəbul edib və muxtariyyətin səlahiyyətlərində yeniliklər edilib. Dağlıq Qarabağdakı muxtariyyətin sonuncu rəsmi statusu da bu qanunla müəyyənləşib.

1987-ci ildə Ermənistan və Azərbaycan SSR arasında Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin başlanmasının ardından, bu münaqişə 1991-ci ilin sonuna tam miqyaslı müharibəyə çevrilmişdir.

1988-ci il fevralın 20-də DQMV Xalq Deputatları Sovetinin XX çağırış növbədənkənar sessiyası “DQMV-nin Azərbaycan SSR tərkibindən Ermənistan SSR tərkibinə verilməsi haqqında Azərbaycan SSR və Ermənistan SSR Ali sovetləri qarşısında vəsatət qaldırmaq barədə” qərar qəbul etdi.

Bunun ardınca, 1989-cu ilin noyabr ayında SSRİ Ali Soveti Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin muxtariyyətliyinin ləğv edilib birbaşa Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasına qatılmasına dair qərar qəbul etmişdir. Lakin 1989-cu ilin dekabr ayının 1-də Ermənistan Sovet Sosialist Respublikası Ali Soveti və Qarabağ Milli Şurasının birgə iclası həmin qərarı əsassız hesab edərək Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin Ermənistanla birləşməsini açıqlamışdır.[5]

1991-ci il noyabrın 26-da Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin qərarı ilə Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti inzibati ərazi vahidi ləğv olunub.[6] Həmin gün müstəqil Azərbaycanın parlamentinin qərarı ilə həm 1923-cü il iyulun 7-də Azərbaycan Sovetləri Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin qəbul etdiyi dekret, həm də 1981-ci il iyunun 16-da Azərbaycan SSR Ali Sovetinin qəbul etdiyi "Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti haqqında" qanun qüvvədən salınıb və onun ərazisi qonşu Xocavənd, Tərtər, Goranboy, Şuşa və Kəlbəcər inzibati rayonları arasında bölüşdürülüb.[7]

İnzibati ərazi quruluşu[redaktə | əsas redaktə]

Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinə Əsgəran, Hadrut, Ağdərə, Martuni, Şuşa rayonları və vilayət tabeli Xankəndi şəhəri daxil olmuşdur.[8]

Əhalisi[redaktə | əsas redaktə]

DQMV əhalisi (1989 sa.)[9][10][11]
İnzibati-ərazi vahidi Ermənilər Azərbaycanlılar Digərləri Cəmi
Xankəndi ş. ə/d 52 607 3 385 713 56 705
Ağdərə 40 085 6 200 762 47 047
Xocavənd 23 103 4 997 102 28 202
Əsgəran rayonu 15 623 5 123 208 20 954
Şuşa rayonu 1 430 18 679 265 20 374
Hadrut rayonu 12 555 1 932 ... 14 487
DQMV, cəmi 145 403 40 316 2 050 187 769

İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]

  1. ↑ s:Azәrbaycan Sovetlәri Mәrkәzi İcraiyyә Komitәsinin Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayәtinin yaradılması haqqıda Dekreti
  2. ↑ s:Azərbaycan Respublikasının Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətini ləğv etmək haqqında qanunu
  3. ↑ НАСЕЛЕНИЕ НАГОРНОГО КАРАБАХА, НАГОРНО-КАРАБАХСКАЯ АО (1989 г.)
  4. ↑ К истории образования Нагорно-Карабахской автономной области Азербайджанской ССР. 1918-1925.Документы и материалы, с. 152-153
  5. ↑ Armenia, Azerbaijan, and Georia Country Studies, Area Handbook Series, Federal Reserch Division Library of Congress, 1994, ISBN 0-8444-0848-4, pp. 19-21.
  6. ↑ AZƏRBAYCAN RESPUBLIKASININ DAĞLIQ QARABAĞ MUXTAR VILAYƏTINI LƏĞV ETMƏK HAQQINDA Azərbaycan Respublikasının Qanunu
  7. ↑ Svante Cornell, "Turkey and the Conflict in Nagorno Karabakh: A Delicate Balance", Middle Eastern Studies Journal (Frank Cass Publications, London), Vol 34, No. 1, January 1998, pp. 51-72
  8. ↑ "Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti haqqında" Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Qanunu
  9. ↑ Dağlıq Qarabağ 1920-1980-ci illərdə
  10. ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность населения союзных республик СССР и их территориальных единиц по полу
  11. ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 года. Распределение городского и сельского населения областей республик СССР по полу и национальности

Mənbə[redaktə | əsas redaktə]

  • Bəxtiyar Qaraca (2013-02-16). "«DQMV» - Qarabağın sızlayan yarası" (azərb.). Azərbaycan Qəzeti. 2016-10-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-01-28.
  • "AZƏRBAYCAN » Qarabağ" (azərb.). president.az. 2016-12-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-12-13.
  • "DAĞLIQ QARABAĞIN SONUNCU RƏSMİ statusu" (azərb.). mediaforum.az. 2010-12-02. 2016-12-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-12-13.

Həmçinin bax[redaktə | əsas redaktə]

Vikimənbədə Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti ilə əlaqəli məlumatlar var.

Xarici keçidlər[redaktə | əsas redaktə]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Dağlıq_Qarabağ_Muxtar_Vilayəti&oldid=4977669"