Köhnə dünya
_(cropped).jpg)
Köhnə dünya — 1492-ci ildə Amerikanın kəşfinə qədər avropalılara məlum olan dünyanın üç hissəsinin — Avropa, Asiya və Afrikanın ümumi adıdır.[1] Adətən Yeni dünyaya qarşı qoyulur[2]. Başqa sözlə, Köhnə dünya Afro-Avrasiyadır.
Təsviri
[redaktə | vikimətni redaktə et]Köhnə dünya Xristofor Kolumbun səyahətindən əvvəl avropalılara məlum olan torpaq hissələrindən ibarətdir: Avropa, Asiya, Afrika və ətraf adalar. Bu termin Amerika və Okeaniyanı nəzərdə tutan Yeni dünyaya qarşıdır.
O dövrdə avropalılar Asiya və Afrikanın daxili ərazilərini fəal şəkildə tədqiq etməsələr də, onun mövcudluğu hətta Yaponiya və Cənubi Afrikada da məlum idi, buna görə də onlar həm də Köhnə Dünya hesab olunurlar. Antarktida nə Köhnə, nə də Yeni Dünya hesab olunur, çünki terminlər onun avropalılar tərəfindən kəşfindən əvvəldir.
Bioloji nöqteyi-nəzərdən Köhnə dünya orqanizmlərinə Avrasiya və Afrikada, Yeni dünya orqanizmlərinə isə Amerikada rast gəlinir. Köhnə və Yeni dünyalar arasındakı fərq şərablara da aiddir[3]: müvafiq olaraq, Avropa şərabları Köhnə dünya şərabları, Amerika və Okeaniyada istehsal olunan şərablar isə Yeni dünya şərabları kimi təsnif edilir.
Arxeologiya və ümumi tarix kontekstində "Köhnə dünya" termini Tunc dövründən bəri mədəni təmasda olan, əsasən mülayim zonada ilk sivilizasiyaların paralel inkişafına səbəb olan dünyanın hissələrini əhatə edir. təxminən 45 və 25-ci paralellər arasında, Aralıq dənizi bölgəsində, Mesopotamiya, İran yaylası, Hindistan yarımadası və Çin bölgəsində.
Bu bölgələr İpək yolu ticarət yolu ilə bağlanmış və Tunc dövründən sonra fərqli bir perioda - dəmir dövrünə keçmişlər. Mədəni cəhətdən Dəmir dövrü mədəni, fəlsəfi və dini inkişaflarla müşayiət olundu və nəticədə Qərbi Köhnə dünyada tarixi ellinizmin yaranmasına səbəb oldu. Köhnə dünyanın şərq hissəsində bu proseslər təxminən eyni vaxtda Zərdüştilik, İbrahim dinləri, Hinduizm, Buddizm, Caynizm, Konfutsiçilik və Daosizmin mənşəyində dayanırdı.
İstinadlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]- ↑ "Old World". Merriam-Webster Dictionary. 2019-04-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-05.
- ↑ "New world". Merriam-Webster Dictionary. 2019-04-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-05.
- ↑ "Vinos Reserva, un concepto relativo | Revistas Excelencias". www.revistasexcelencias.com. 2014-12-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-20.