Mavi Banan

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Mavi Banan

Mavi Banan, (ing. blue banana; fr. banane bleue; alm. blaue banane‎) Avropa Meqapolisi və ya Liverpul-Milan oxu — təxminən 100 milyon əhalisi olan, Qərbi və Mərkəzi Avropadan keçən urbanizasiya dəhlizi.[1][2] Ərazinin "Mavi Banan" olaraq adlandırılması 1989-cu ildə Rocer Brunet tərəfindən idarə olunan fransız coğrafiyaşünaslar qrupu RECLUS tərəfindən hazırlanmışdır.[3]

Təxminən Şimali Qərbi İngiltərədən Böyük London boyunca İngilis Midlendləri vasitəsilə Avropa Lill Metropolisinə, Hollandiyada Randstad və Brüssel ilə Benilüks əyalətlərinə, qərbdə Almaniyada Reyn, Cənubi Almaniya vilayətlərinə, Fransada Elzas-Mozel vilayətlərinə, həmçinin İsveçrəyə (Bazel və Sürix), cənubda isə Şimali İtaliyaya (Milan, Turin və Genuya) qədər uzanır.[4][5]

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mavi banan boyunca ən yüksək sıxlığı göstərən 1994-cü ildə Avropada əhalinin sıxlığı xəritəsi
Mavi banan boyunca ən yüksək sıxlığı göstərən 1994-cü ildə Avropada əhalinin sıxlığı xəritəsi

"Aktiv" və "passiv" fəzalar arasında bölünməni müşahidə edən fransız coğrafiyaşünas Rocer Brunet 1989-cu ildə Qərbi Avropanın "onurğa sütunu" konsepsiyasını inkişaf etdirdi. O, İngiltərənin şimalından İtaliyanın şimalına qədər uzanan şəhər sənaye və xidmət dəhlizindən bəhs etdi.[3] "Mavi banan" adını ilk dəfə Yakues Şerekve və Jozet Aliyanın L'Obs məqaləsinə qrafik əlavə edən rəssam yaratmışdır. Mavi rəng ya Avropa bayrağına, ya da bölgədəki fabrik işçilərinin mavi yaxalarına aid edilir.[6]

Brunet "Avropa onurğasını" ticarət yolları və ya sənaye kapitalının toplanması nəticəsində tarixi presedentlərin inkişafı kimi görürdü. Brunet öz təhlilində Fransanın iqtisadi təcridinə görə Paris şəhər ərazisini və digər Fransa konturlarını çıxartdı. Onun məqsədi Avropada daha böyük iqtisadi inteqrasiya idi, lakin o hiss edirdi ki, Fransa Hugenotların təqibi və Parisdə mərkəzləşməsi nəticəsində XVII əsrdə bu əlaqəni itirib.[7][6] Lakin sonrakı versiyalara Paris də daxildir.[7]

Avropa Birliyi bölgələri ÜDM-ə görə AB ortalamasına nisbəti, ən zəngin bölgələrin Mavi Bananda cəmləşdiyini görmək mümkündür
Avropa Birliyi bölgələri ÜDM-ə görə AB ortalamasına nisbəti, ən zəngin bölgələrin Mavi Bananda cəmləşdiyini görmək mümkündür

1991-ci ildə Avropa Komissiyası adından onun Regional Siyasətini dəstəkləmək üçün aparılan araşdırma kontekstində tədqiqatçılar Mavi Banan ideyasını Avropada regional rəqabətin nəticəsi kimi müəyyən edərək, empirik reallıq deyil, arzuolunan formalaşma kimi tənqid etdilər. Bundan əlavə, onların Mavi Banan diaqramı Şimali İtaliyanı da əhatə edən, lakin Barselonada bitəcək qədər əyriliyə sahib idi. Buraya Paris də daxil idi və onun şimal kökü kimi İngiltərə-Şotlandiya sərhədi var idi.[8] Bir konsepsiya olaraq Mavi Bananın tarixinin öyrənilməsi komissiyanın araşdırmasına Brunetin orijinal konsepsiyasından Mavi Bananın səhvən rədd edilməsi kimi istinad edir. Komissiyanın adından aparılan araşdırmaya görə, Mavi Banan periferiya hesabına inkişaf etmiş bir nüvəni təmsil edirdi, Brunet isə empirik olaraq Mavi Banana Parisin periferiyasında, Fransa sərhədlərindən kənarda inkişaf bölgəsi kimi baxırdı.[9] Sərhədləri Paris, London, Hamburq, Münhen və Milan, şərq istiqamətində inkişaf oxları (Berlin, Praqa, Triest) olan iqtisadi cəhətdən güclü Avropa beşbucağına dair mülahizələr də olmuşdur.[10]

İtaliya mətbuatında belə bir fikir irəli sürülüb ki, Aİ-nin 2013-cü il məlumatlarına görə, İtaliya ərazisi sənayesizləşmənin artması səbəbindən əlaqəni itirdiyi üçün mavi bananın forması dəyişdirilməlidir. Yalnız Lombardiya yeni banana daxil ola bilərdi. Bunun əksinə olaraq, dəniz İpək Yolunun birləşdirici nöqtələri vasitəsilə Veneto, Friuli-Venesiya-Culiya və Sloveniyada yeni iqtisadi inkişaf xətləri mövcuddur. Xüsusilə, yeddinci nəsil konteyner gəmiləri üçün mərkəzi Aralıq dənizində yeganə dərin su limanı olan Qaiya Tauronun yanında olan Triest limanı buna görə də xüsusilə investisiya hədəfidir. Rotterdam və Hamburq kimi şimal limanları əvəzinə Triest vasitəsilə nəqliyyat Şanxaydan on gün, Honkonqdan isə doqquz gün qısalır ki, bu da nəqliyyat xərclərini və karbon emissiyalarını əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.[11][12][13][14]

Yerdəyişməsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sənayeləşmə Şimali Avropa ölkələrinə yeni əhalini cəlb etdiyi üçün son illərdə Mavi Banan şimala, Almaniyaya tərəf sürüşür. Sürətli urbanizasiya gecəqonduların və yoxsulluqdan əziyyət çəkən ərazilərin artmasına səbəb oldu ki, bu da Avropa ölkələrini şəhərlərin yenilənməsi ilə bağlı yeni siyasətlər həyata keçirməyə sövq etdi. Böyük Britaniyanın "Şəhərlər üçün Fəaliyyət", Fransanın "Reconquête Urbaine" və Almaniyanın "Städtebauförderung" proqramları tətbiq olunduğundan, bu urbanizasiya siyasətləri daha güclü bir təməl qurdu və şəhər məkanlarından daha yaxşı istifadə etdi.[15] Bu siyasətlər ölkələrə Almaniya kimi iqtisadi cəhətdən daha da böyüməyə imkan verir.

Əgər urbanizasiyanın mövcud tendensiyaları davam edərsə, 2050-ci ilə qədər dünya əhalisinin 72%-i şəhərlərdə yaşayacaq.[16] Bu, Avropa ölkələrinin şəhərlərə köçəcək insanların tutumları ilə məşğul olmaq üçün özlərini təkmilləşdirməyə hazırlamaq ehtiyacı yaradır. Urbanizasiyanın sürətli artması və daha çox insanın şəhərlərə köçməsi səbəbindən banan yer dəyişdirmək əvəzinə böyüyür.

Urbanizasiya ilə əlaqədar olaraq, Mavi Banan ulduz şəklində budaqlanaraq daha böyük oldu. Buna baxmayaraq, Mavi Banan hələ də konurbanizasiyanın özəyi olaraq qalır.[1] Mavi banan illər əvvəl olduğu kimi formalaşmasa da, hələ də Avropanın ən böyük insan, sənaye, pul və iqtisadi gücünü özündə saxlayır.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 "The Blue Banana – the True Heart of Europe". 3 June 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 May 2022.
  2. ↑ "The European Blue Banana". Eu-partner.com. 2011-03-03. 6 October 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-09-14.
  3. ↑ 1 2 Brunet, Roger. Les villes europeénnes: Rapport pour la DATAR (fransız). Montpellier: RECLUS. 1989. ISBN 978-2-11-002200-4. 8 February 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 March 2018.
  4. ↑ Gert-Jan Hospers. Beyond the Blue Banana? Structural Change in Europe's Geo-Economy (PDF). 42nd EUROPEAN CONGRESS of the Regional Science Association Young Scientist Session – Submission for EPAINOS Award 27–31 August 2002. Dortmund, Germany. 2002. 18 March 2020 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2006-09-27.
  5. ↑ Gert-Jan Hospers. "Beyond the Blue Banana? Structural Change in Europe's Geo-Economy" (PDF). Intereconomics. 38 (2). 2003: 76–85. doi:10.1007/BF03031774. 18 March 2020 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 5 March 2010.
  6. ↑ 1 2 Jacobs, Frank. "The Blue Banana – the True Heart of Europe". Big Think: Your Daily Microdose of Genius. The Big Think, Inc. 31 December 2014. 8 March 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 March 2018.
  7. ↑ 1 2 Taylor, Paul. "No more Blue Banana, Europe's industrial heart moves east". Reuters. 15 March 2015. 4 March 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 March 2018.
  8. ↑ Kunzmann, Klaus R.; Wegener, Michael. "The pattern of urbanization in Western Europe" (PDF). Ekistics. 350 (350–351). September 1991: 291. PMID 12317364. 15 December 2017 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 4 March 2018.
  9. ↑ Faludi, Andreas. "The 'Blue Banana' Revisited" (PDF). European Journal of Spatial Development. 56. March 2015. 25 January 2018 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 March 2018.
  10. ↑ Karl-Peter Schön: Einführung. Das Europäische Raumentwicklungskonzept und die Raumordnung in Deutschland. In: Bundesamt für Bauwesen und Raumordnung: Informationen zur Raumentwicklung, H. 3/4. Bonn: (2000).
  11. ↑ Italy no longer belongs to the competitive regions. In: Corriere della Sera of August 25, 2013; Raffaele Ricciardi: Italy is losing competitiveness — only Lombardy in Europe. In: Repubblica of August 24, 2013.
  12. ↑ Wolf D. Hartmann, Wolfgang Maennig, Run Wang: Chinas neue Seidenstraße (2017).
  13. ↑ "Logistica, il colosso Duisport acquisisce il 15% delle quote dell'Interporto di Trieste" In: Il Piccolo, 15. dekabr 2020.
  14. ↑ "Neue Seidenstraße: Das Mega-Projekt aus China". www.merkur.de. 14 June 2021. 29 June 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 July 2023.
  15. ↑ Palomäki, Mauri. "On the Possible Future West European Capital". GeoJournal. 24 (3). 1991: 257–267. doi:10.1007/BF00189026. ISSN 0343-2521. JSTOR 41145198. 11 May 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 May 2022.
  16. ↑ De Graaf, Reinier; Baird, Laura. "Megalopoli(tic)s". Log (32). 2014: 108–116. JSTOR 43631053.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Mavi_Banan&oldid=7131814"