Media mülkiyyətinin təmərküzləşməsi

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
ABŞ-də media mülkiyyətinin təmərküzləşməsini göstərən qrafik.

Media mülkiyyətinin təmərküzləşməsi — getdikcə daha az fərd və ya təşkilatın kütləvi informasiya vasitələrinin paylarına nəzarət etdiyi prosesdir.[1] Müasir tədqiqatlar təmərküzləşmə səviyyələrinin artdığını nümayiş etdirir, bir çox media sənayesi artıq yüksək dərəcədə təmərküzləşibçox az sayda firmanın dominasiyası altındadır.[2][3]

Qlobal miqyasda iri media konqlomeratlarına "Bertelsmann", "National Amusements" ("Paramount Global"), "Sony Group Corporation", "News Corp", "Comcast", "The Walt Disney Company", "Warner Bros. Discovery", "Fox Corporation", "Hearst Communications", "Amazon" ("Amazon MGM Studios"), "Grupo Globo" və "Lagardère Group" daxildir.[4][5][6]

2022-ci ilə qədər gəlir baxımından ən böyük media konqlomeratları "Comcast", "The Walt Disney Company", "Warner Bros. Discovery" və "Paramount Global"dır.

Birləşmələr

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Media birləşmələri bir media şirkəti digərini satın aldıqda baş verir.[7] Amerika Birləşmiş Ştatlarında korporativ media mülkiyyətinin mövcud mənzərəsini oliqopoliya kimi təsvir etmək olar.[8]

Media bütövlüyü üçün risklər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Media bazarına az sayda şirkət və şəxslər nəzarət etdikdə medianın bütövlüyü risk altında olur. Medianın dürüstlüyü media sistemi daxilində institusional korrupsiyaya, təsir iqtisadiyyatına, ziddiyyətli asılılığa və siyasi müştəriliyə qarşı dayanıqlı hala gətirərək media orqanının ictimai maraqlarademokratik prosesə xidmət etmək qabiliyyətidir.[9]

Xalis neytrallığın aradan qaldırılması

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Media birləşmələri baş verən zaman xalis neytrallıq da təhlükə altına düşür. Xalis neytrallıq internetdə mövcud olan məzmuna məhdudiyyətlərin olmamasını nəzərdə tutur, lakin kampaniyaları maliyyə cəhətdən dəstəkləyən böyük bizneslər ilə onlar siyasi məsələlərə təsir göstərməyə meyllidirlər. İnternetdən istifadəyə və ya efirə də nəzarət edən bu böyük bizneslər məzmunu öz siyasi baxış bucağından qərəzli şəkildə əlçatan edə bilər və ya ziddiyyətli siyasi baxışlar üçün istifadəni məhdudlaşdıra bilər. Belə olan zaman media orqanının neytrallığı aradan qaldırılır.[8]

Media mülkiyyətinin təmərküzləşməsi çox vaxt müasir medianın və cəmiyyətin problemi kimi görünür.[10][11][12]

Mətbuat azadlığı və redaksiya müstəqilliyi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yohannes fon Donani 2003-cü ildə Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatının (ATƏT) Media Azadlığı üzrə Nümayəndəliyi tərəfindən dərc edilmiş hesabatda bildirmişdir ki, istər yerli, istərsə də xarici investorlar tərəfindən idarə olunan media arasında bazar təmərküzləşməsi "yaxından izlənilməlidir", çünki "üfüqi təmərküzləşmə media plüralizminə və müxtəlifliyinə təhlükə yarada bilər, şaquli təmərküzləşmə isə yeni rəqiblər üçün giriş maneələri ilə nəticələnə bilər". Fon Donani iddia etmişdir ki, "azad və müstəqil çap mediasını müdafiə etmək və konstitusiya demokratiyasının təməl daşlarından biri kimi peşəkar jurnalistikanı qorumaq" üçün redaksiya müstəqilliyi, peşəkar jurnalistlər üçün daha yaxşı əməyin mühafizəsi və müstəqil institutlar üçün standartlar olmalıdır. Bu institutlar "təmərküzləşmə prosesləri, media plüralizmi, məzmun müxtəlifliyi və jurnalist azadlıqları ilə bağlı bütün qanun və qaydaların icrasına və riayət olunmasına nəzarət etməlidir".[13]

  1. Steven, 2009: p. 19
  2. Downing, John, redaktorThe SAGE Handbook of Media Studies. SAGE. 2004. səh. 296. ISBN 978-0-7619-2169-1.
  3. Lorimer, Rowland; Scannell, Paddy. Mass communications: a comparative introduction. Manchester University Press. 1994. 86–87. ISBN 978-0-7190-3946-1.
  4. "Global Media". New Internationalist. April 2001. 2009-10-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-10-10.
  5. "Ultra Concentrated Media - Facts". New Internationalist. April 2001. 2009-10-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-10-10.
  6. Ainger, Katharine. "Empires of the Senseless". New Internationalist. April 2001. 2009-10-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-10-10.
  7. Woodhull, Nancy J.; Snyder, Robert W., redaktorlar Media Mergers. 2020-03-24. doi:10.4324/9781351309363. ISBN 9781351309363.
  8. 1 2 Straubhaar, Joseph, Robert LaRose, and Lucinda Davenport. Media Now: Understanding Media, Culture, and Technology. Wadsworth Pub Co, 2008. Print.
  9. Petković, Brankica. Media Integrity Matters: Understanding the Meaning of and Risks to Media Integrity. Ljubljana: Peace Institute. 2015.
  10. "Global Media". New Internationalist. April 2001. 2009-10-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-10-10.
  11. "Ultra Concentrated Media - Facts". New Internationalist. April 2001. 2009-10-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-10-10.
  12. Ainger, Katharine. "Empires of the Senseless". New Internationalist. April 2001. 2009-10-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-10-10.
  13. von Dohnanyi, Johannes. "The Impact of Media Concentration on Professional Journalism". Organization for Security and Co-operation in Europe. 2003. 188–89. 2023-06-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-22.

Əlavə ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]