Oleandr
| Oleandr | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 ümumi görkəmi | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
|
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Oleandr |
||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| Nerium L. (1753) | ||||||||||
| yeganə növ | ||||||||||
|
Nerium oleander L. (1753) |
||||||||||
| Mühafizə statusu | ||||||||||
| ||||||||||
Oleander ( lat. Nérium) - Apocynaceae fəsiləsinin monotipik çiçəkli bitki cinsidir . Yeganə növ adi oleandr ( Nerium oleander ), planetin subtropik bölgələrində geniş yayılmış kol bitkisidir.
Bir dekorativ bitki olaraq, oleander subtropik iqlimi olan bölgələrdə landşaft dizaynında geniş istifadə olunur. Çiçəkli otaq bitkisi kimi də becərilir.
Oleander zəhərli bitkidir, buna görə onu becərərkən diqqətli olmaq lazımdır. Oleander şirəsi bir sıra ürək qlikozidlərini ehtiva edir, bəziləri dərman məqsədləri üçün istifadə olunur.
Adının mənşəyi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ümumi adı Nerium q.yun. νερος ( neros ) - nəm, bitkinin yaşayış yeri ilə əlaqələndirilir. Oleander, ehtimal ki, lat. olea - zeytun və q.yun. ἀνήρ ( aner ) və ya ανδρος ( andros ) - kişi.
Yayılma arealı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Oleanderin vətəni qərbdə Mərakeş və Portuqaliyaya qədər, şərqdə Cənubi Çinə qədər quru və yarı quru subtropiklərdə geniş yayılıb. Vəhşi oleander tez-tez quruyan çayların ( dərələr, vadilər ) yataqlarında bitir.
Keçmiş SSRİ ərazisində, Krımın cənub sahillərində, Qafqazın Qara dəniz sahillərində, Cənubi Qafqazda, Orta Asiyanın cənub bölgələrində yetişdirilir.
Botanik təsviri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Oleandr - qəhvəyi budaqlı böyük həmişəyaşıl koldur. Yarpaqları ensiz, uzunluğu 10-15 sm-ə qədər və eni 3sm-ə qədər, qısa ləçəklər üzərində düzülmüşdür.
Oleandr çiçəkləri parlaq, iri, beşüzvlüdür.
Ağ və çəhrayı ləçəklər ən çox yayılmışdır, qırmızı və sarı (sarımtıl) daha az yayılmışdır. Oleandrın bir çox növləri müxtəlif rəng və formalı çiçəklərlə, o cümlədən qoşa çiçəklilər kimi yetişdirilmişdir. Çiçəkləmə vaxtı iqlimdən asılıdır, iyundan oktyabr ayına qədər davam edə bilər.
Meyvələr çox toxumlu, uzunluğu təxminən 10sm-ə çatır. Toxumlar lələk tumurcuqlu olur. [1]
Toksiklik[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bitkinin bütün hissələri tərkibində oleandrin və digər ürək qlikozidləri olduğuna görə zəhərlidir. Ağızdan qəbul edilən oleandr şirəsi insanlarda və heyvanlarda şiddətli zəhərlənməyə səbəb olur, qusma və ishal, daha sonra ürək və mərkəzi sinir sisteminin fəaliyyətində ciddi problemlərə səbəb olur. Tərkibindəki ürək qlikozidləri ürəyin dayanmasına səbəb ola bilər. Zəhərli olması səbəbindən onu uşaq müəssisələrində, eləcə də uşaqların və heyvanların yaşadığı evlərdə yerləşdirmək tövsiyə edilmir.
Tibbi Tətbiqi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Oleander yarpağından dərman xammalı kimi istifadə olunur ( lat. Folium Oleandri), tərkibində kardiotonik qlikozidlər var, bunlardan əsası oleandrigeninin törəməsi olan monozid oleandrindir.
Yarpaqlarından əldə edilən neriolin və kornerin preparatları əvvəllər məhlullarda və tabletlərdə ürək-damar fəaliyyətinin müxtəlif pozğunluqları üçün kardiotonik agent kimi istifadə olunurdu.[2] Hal-hazırda isə bir çox ölkələrdə oleandr preparatları istifadə edilmir.
Becərmə[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bitki quraqlığa davamlıdır, isti sevəndir, lakin qışda temperaturun -10 dərəcəyə qədər enməsinə dözür. İdeal olaraq Aralıq dənizi iqlimində böyüyür.
Soyuq iqlimlərdə oleandr qapalı qış baxımı ilə çəllək bitkisi ( istixanada), həmçinin otaq bitkisi kimi yetişdirilir. [1]
İstinad[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1,0 1,1 Ботаника, 2006
- ↑ Блинова К. Ф. и др. Ботанико-фармакогностический словарь : Справ. пособие. М.: Высш. шк. Под ред. К. Ф. Блиновой, Г. П. Яковлева. 1990. 217. ISBN 5-06-000085-0.