Panzer IV
| Panzerkampfwagen IV | |
|---|---|
 Panzer 4 tankı sərgidə. | |
| Tipi | Orta Sinif Tank |
| Ölkə | |
| İstismar tarixçəsi | |
| İstismar illəri | 1939 - 1967 |
| İstismara başlanması | 1939 |
| İstismar edənlər | İspaniya |
| Əsas istismarçı | Nasist Almaniyası |
| İstifadə edilən döyüşlər | |
| İstehsal tarixçəsi | |
| Konstruktor | Krupp |
| Yaranma tarixi | 1936 |
| İstehsalçı | Krupp, Steyr-Daimler-Puch |
| İstehsal illəri | 1939-1945 |
| Vahidinin qiyməti | 103,462 Reichsmark |
| Variantları | Ausf. A, Ausf. B, Ausf. C, Ausf. D, Ausf. F, Ausf. E, Ausf. G,Ausf. H, Ausf. J, Ausf. F1, Ausf. F2 |
| Xüsusiyyətləri | |
| Ağırlığı | 25.0 ton |
| Zireh | 10-80 mm |
| Mühərrik | 12 silindirli Maybach HL 120 TRM V12 |
| Sürət | Yolda 42 km/s,Ərazidə 16 km/s |
| Mühərrik gücü | 300 PS (296 Kw,220 Kw) |
| Məsafə | 200 km |
| Əsas silah | 7.5 cm (2.95) KwK 40 L/48 əsas silahı |
| Köməkçi silah | 2 ədəd 7.92 MG 34 |
| Uzunluğu | 5.92 metr |
| Eni | 2.88 metr |
| Hündürlüyü | 2.68 metr |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Panzerkampfwagen IV (qısaca Pz.Kpfw. IV və ya Panzer IV) — İkinci Dünya müharibəsi dövründə Almaniya tərəfindən istehsal edilən və 1936-cı ildən 1945-ci ilə qədər bütün cəbhələrdə istifadə olunmuş orta tank. O, Almaniyanın müharibə boyunca fasiləsiz istehsal edilən yeganə tankıdır və Vermaxtın zirehli qüvvələrinin "onurğa sütunu" hesab olunur. [1]
Panzer IV-un ən çox istehsal edilən variantı Ausf. H idi (≈ 3 800 ədəd). Tankın etibarlı şassisi bir çox digər döyüş maşınlarının (StuG IV, Jagdpanzer IV, Wirbelwind və s.) əsasını təşkil etmişdir. Müharibədən sonra Suriya, İspaniya, Finlandiya, Türkiyə və Bolqarıstan kimi ölkələr tərəfindən istifadə edilmiş, son nümunələri 1967-ci ildə İsrailə qarşı döyüşlərdə iştirak etmişdir. [2]
İnkişaf tarixi
[redaktə | vikimətni redaktə et]Konsepsiya və layihələndirmə
[redaktə | vikimətni redaktə et]Panzer IV-un konsepsiyası Haynts Quderianın "iki tipli tank" doktrinasına əsaslanırdı: Panzer III düşmən zirehli texnikasına qarşı, Panzer IV isə piyada dəstəyi və istehkam dağıdılması üçün. [3] 1934-cü ildə Almaniya Ordusu "Begleitwagen" adlı gizli layihə üçün tender elan etdi; Krupp şirkətinin təklifi 1936-cı ildə qalib seçildi. [1]
İstehsal göstəriciləri
[redaktə | vikimətni redaktə et]İstehsal Krupp (Magdeburq), Vomag (Plauen) və Nibelungenwerk (Sankt-Pölten) zavodlarında aparılırdı. Cəmi ≈ 8 575 ədəd istehsal olunmuşdur. [1]
| İl | 1937–39 | 1940 | 1941 | 1942 | 1943 | 1944 | 1945 | Ümumi |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Say | 262 | 278 | 467 | 994 | 3 013 | 3 126 | 435 | 8 575 |
Texniki xüsusiyyətlər
[redaktə | vikimətni redaktə et]Zireh və metallurgiya
[redaktə | vikimətni redaktə et]Panzer IV-un zirehi xüsusi seçilmiş ərintili poladdan hazırlanırdı; lövhələr çoxpilləli emaldan və yalnız yüksək ixtisaslı sürücülər tərəfindən əl qaynağı üsulu ilə birləşdirilirdi. Bu üsul SSRİ-nin müharibədən sonrakı tədqiqatlarında "ən yüksək mühafizə səviyyəsi" kimi qiymətləndirilib. [4]
Silahlanma və atəş idarəetmə
[redaktə | vikimətni redaktə et]- Qısa lüləli mərhələ (1939–1942): 7,5 cm KwK 37 L/24 — piyada dəstəyi və istehkam əleyhinə. [1]
- Uzun lüləli mərhələ (1942–1945): KwK 40 L/43 → L/48; zirehəlmə qabiliyyəti 1000 m-də 90 mm-dən artıq. [5]
Almaniya Panzer IV-da istifadə etdiyi "driven-reticle" tipli mexaniki FCS ilə müttəfiqlərin 1944-dən tətbiq etdiyi gyro-stabilizasiyalı və ballistik-kompüterli sistemləri müqayisədə 30–40% az dəqiq idi. [6][7]
Hərəkətlilik
[redaktə | vikimətni redaktə et]Maybach HL 120 TRM benzin mühərriki (300 a.g.) və 6 pilləli sürət qutusu; yol sürəti 42 km/s, radius 300 km. Asqı sistemi yarpaqlı yay tipində idi — etibarlı, lakin Panther-dakı burulma çubuğu qədər yüksək performanslı deyildi. [1]
Variantları
[redaktə | vikimətni redaktə et]| Variant | İl | Silah | Zireh (önlük) | Qeyd |
|---|---|---|---|---|
| Ausf. A | 1937–38 | KwK 37 L/24 | 20 mm | Təlim seriyası |
| Ausf. F2 | 1942 | KwK 40 L/43 | 50 mm | İlk "uzun lüləli" |
| Ausf. G | 1942–43 | KwK 40 L/48 | 50 + 30 mm | Schürzen əlavə olunur |
| Ausf. H | 1943–44 | KwK 40 L/48 | 80 mm | Ən çox istehsal olunan |
| Ausf. J | 1944–45 | KwK 40 L/48 | 80 mm | Elektrik qüllə fırlanması ləğv edildi (sadələşdirmə) |
Panzer IV şassisi əsasında yaradılanlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]- Sturmgeschütz IV – hücum topu (≈ 1 100 ədəd)
- Jagdpanzer IV – tank qatili (≈ 1 700 ədəd)
- Wirbelwind – quad-20 mm zenit özüyeriyən qurğu
- Brummbär – 150 mm haubitsa daşıyıcısı
- Nashorn – 88 mm Pak 43 tank qatili
Döyüş tarixi
[redaktə | vikimətni redaktə et]Şərq Cəbhəsi
[redaktə | vikimətni redaktə et]Panzer IV, xüsusən II SS-Panzer-Korpusun tərkibində, 1943-cü ilin iyulunda Kursk yaylasında əsas zərbə maşını idi. SSRİ kəşfiyyatı alman hücum istiqamətini əvvəlcədən müəyyənləşdirmişdi; bu, sovet 5-ci Qvardiya Tank Ordusunun Proxorovka yaxınlığında qabaqlayıcı müdafiə qurmasına imkan verdi. [8]
Son arxiv hesabatları göstərir ki, 12 iyul 1943-cü ildə itirilmiş alman tanklarının çoxu məhz Panzer IV idi; onların əksəriyyəti sonrakı döyüşlərdə bərpa olunaraq 1943-44-cü illərdə də istifadə edildi. [9] Bu, Panzer IV-un "uzunömürlülüyü"nü və texniki bərpa imkanlarını təsdiqləyir.
Şimali Afrika
[redaktə | vikimətni redaktə et]Panzer IV-lər Ervin Rommelin Afrika Korpusunda 1941-43-cü illərdə istifadə olunmuşdur. Qısa lüləli Ausf. F1 versiyaları M3 Grant və erkən Sherman-lara qarşı zəif qalırdı; 1942-ci ilin ortasından gələn Ausf. F2 (L/43) isə təhlükəli bir rəqibə çevrildi. [10]
Kasserin keçidi döyüşü (fevral 1943) zamanı Panzer IV-lər qum, isti və məhdud lojistik şəraitdə işləyirdi. Terrain-analizinə əsasən, alman uğuru əsasən relyefin qərbindəki dağlı sahələrdə kəsilmişdi; bu, Panzer IV-un manevr imkanlarını məhdudlaşdırdı. [11]
Normandiya və Qərb Cəbhəsi
[redaktə | vikimətni redaktə et]1944-cü ilin iyunundan etibarən Panzer IV-lər əsasən 12. SS-Panzer-Division "Hitlerjugend" və 21. Panzer-Division tərkibində Müttəfiqlərə qarşı döyüşdü. Bretteville-l’Orgueilleuse hücumunda (8–9 iyun 1944) Panzer IV-lərin say üstünlüyü olmasına baxmayaraq, koordinasiyasız hücum və zəif piyada dəstəyi uğursuzluqla nəticələndi. [12]
Müharibədən sonrakı istifadə
[redaktə | vikimətni redaktə et]Panzer IV-lər 1945-ci ildən sonra Finlandiya, İspaniya, Suriya, Bolqarıstan və Türkiyəyə satıldı. Ən uzun müddətli istifadə Suriya tərəfindən oldu: 1967-ci il Altı günlük müharibə zamanı Golan təpələrində İsrailə qarşı döyüşlərdə iştirak etdi. [2]
Müqayisəli təhlil
[redaktə | vikimətni redaktə et]| Parametr | Panzer IV Ausf. H | T-34/85 | M4A3 Sherman |
|---|---|---|---|
| Çəki | 25 t | 32 t | 30,3 t |
| Əsas silah | 7,5 cm KwK 40 L/48 | 85 mm ZiS-S-53 | 75 mm M3 L/40 |
| Ön zireh (effektiv) | 80 mm düz | 90 mm (60°) | 95 mm (56°) |
| Atəş idarəetmə | Mexaniki nişangah | Stadiametrik | Gyro-stabilised |
| Maks sürət | 42 km/s | 53 km/s | 47 km/s |
| İstehsal sayı | ~8 575 | >22 000 | >49 000 |
Texniki irs və tədqiqat
[redaktə | vikimətni redaktə et]Panzer IV-un modulyar şassi və balanslı silah–zireh konsepsiyası 1950–70-ci illərdə NATO (Leopard 1, M48) və Varşava Müqaviləsi (T-55) ölkələrinin yeni əsas döyüş tankları layihələrində təkrarlanıb. [13][14]
Almaniyanın özündə Leopard 2HEL layihəsində (2006) Panzer IV-dan qalma "elektrik qaynağı və modulyar zireh" prinsipi yenidən tətbiq olunub. [15]
Dünyada sağ qalmış 30-dan çox Panzer IV tankı metallurji analiz üçün istifadə olunur; bu işlər həm də 1940-cı illərdəki əl qaynağı texnologiyasının müasir hərbi təmir standartlarına təsirini öyrənmək məqsədi daşıyır. [16]
Həmçinin bax
[redaktə | vikimətni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 Tucker, Spencer C. Tanks: An Illustrated History of Their Impact. Bloomsbury. 2004. 1–379. ISBN 978-157607996-6.
- ↑ 1 2 Wheatley, Ben. "Surviving Prokhorovka: German armoured longevity on the Eastern Front in 1943–1944". Journal of Intelligence History. 21 (1). 2022: 1–87. doi:10.1080/16161262.2020.1750841.
- ↑ Habeck, Mary R. Storm of Steel: The Development of Armor Doctrine in Germany and the Soviet Union, 1919–1939. Cornell University Press. 2003. ISBN 978-080144074-8.
- ↑ Melnikov, N. N.; Zapariy, V. V.; Gizhevskiy, B. A.; Zapariy, V. V. "Features of the design and manufacture of armor protection of german tanks during the great patriotic war". Chernye Metally (9). 2019: 77–84.
- ↑ 1 2 Dursun, T.; Utlu, Ç.; Özkan, E. N. "Effects of tank gun structural components on the first shot hit probability". Defence Science Journal. 68 (3). 2018: 273–281. doi:10.14429/dsj.68.12246.
- ↑ Perkins, T. R.; Groff, J. N. Enhanced armored vehicle fire control system design modifications. Proceedings of the American Control Conference. 1986. 841–846.
- ↑ Groff, J. N. The enhancement of armored vehicle fire control (stationary and fire-on-the-move) performance using modern control techniques. Proceedings of SPIE. 1111. 1989. 121–132.
- ↑ Zamulin, V. N. "On the role of soviet intelligence during the preparation of the red army for the summer campaign of 1943". Journal of Slavic Military Studies. 32 (2). 2019: 235–255. doi:10.1080/13518046.2019.1617923.
- ↑ Wheatley, Ben. "Citadel, Prokhorovka and Kharkov: The Armoured Losses of the II SS Panzer Korps". Journal of Intelligence History. 22 (2). 2023: 121–170. doi:10.1080/16161262.2021.1889278.
- ↑ Harper, Glyn. The Battle for North Africa: El Alamein and the Turning Point for World War II. Indiana Univ. Press. 2017. ISBN 978-025303142-6.
- ↑ Gilewitch, D. A.; Pellerin, J. D. The Influence of Physical Geography on the Battle of Kasserine Pass, Tunisia 1943 // Advances in Military Geosciences. 2016. 51–65. doi:10.1007/978-1-4939-3429-4_4.
- ↑ Gullachsen, A. "The Night of the Panthers: The Assault of Kampfgruppe Meyer/Wünsche on Bretteville-l'Orgueilleuse, 8/9 June 1944". Canadian Military History. 30 (1). 2021.
- ↑ Zimmerman, M. D. "Back on the Track: NATO Will Get Hybrid Supertanks". Machine Design. 50 (18). 1978: 18–23.
- ↑ Junior, D. P.; Diniz, E.; Lessa, M. A. "The trajectory of the heavy divisions of USSR/Russia and of the USA at the start and end of the Cold War". Tempo e Argumento. 13 (32). 2021. doi:10.5965/2175180313322021E0106.
- ↑ Grevatt, J. "Singapore acquires German 2A4 tanks". Jane's Defence Industry (Dec.). 2006.
- ↑ Zapariy, V. V. "Metallurgical engineer V. S. Nitsenko and his contribution to the development of tank production at Plant No. 183 in Nizhny Tagil". Chernye Metally (11). 2024: 99–104. doi:10.17580/chm.2024.11.17.