İslamda qurban
| İslam |
|---|
| İslamda iman |
| Allah • Allahın varlığı və təkliyi • Mələklər • Müqəddəs kitablar • Məhəmməd peyğəmbər və digər peyğəmbərlər • İmamət • Axirət • Kəlmeyi-şəhadət |
| Firuiddin |
| Namaz • Zəkat • Xüms • Oruc • Həcc |
| İslamda xüsusi günlər |
| Besət bayramı • Ramazan bayramı • Qurban bayramı • Qədir-Xum |
| Quran |
| Sünni • Hədis • Təsəvvüf · Fiqh • Kəlam • Şəriət |
| İslam tarixi |
| Əhli-Beyt • Səhabə • Şiəlik • Sünnilik • Xaricilik • Dörd xəlifə • İmamət • Məhəmməd |
       |
İslamda qurban (ərəb. قربان) — islam dinində qurbanvermə anlayışı. Qurbankəsmə vacib ibadət ayinlərindən biridir. Ən məşhur qurban udhiyyədir. Fitr bayramında kəsilən qurban, lakin bundan əlavə müsəlmanlar uşaq doğulması (əqiqə), eləcə də nəzir (nəzr qurbanı) münasibətilə qurban kəsirlər.[1]
Udhiya[redaktə | mənbəni redaktə et]
Udhiya (ərəb. التضحية — Günəş çıxandan sonra səhər kəsilən qurbandır. Qurban bayramının qeyd olunması zamanı Zilhiccə ayının 10-da icra edilən qurbanlıq mərasimidir. Ayin İbrahim peyğəmbərin oğlunu qurban verməyə hazır olmasının xatirəsinə edilir, onun yerinə son anda qoç kəsilir. Bu ayin İslam dininin mühüm ritual xüsusiyyətidir. Qurban dırnaqlı heyvan ola bilər: hər il Zilhiccə ayının 10-da müvafiq niyyətlə kəsilən dəvə, inək və ya qoyun.[2] Əksər müsəlman ilahiyyatçıları udhiyyəni ixtiyari, lakin arzu olunan əməl (sünnət), bəziləri isə vacib hesab edirlər. İstənilən şəxs özü və ya ailə üzvləri üçün Allaha qurban kəsə bilər. Əgər vəsiyyət etmişsə və bunun üçün öz vəsaitini qoyubsa, mərhum üçün də qurban kəsə bilərsiniz. Bir adama bir qoyun qurban verməyə icazə verilir. Bir dəvə və bir inəyi yeddi nəfər qurban kəsə bilər. Qurbanlıq heyvanların əti üç yerə bölünür. Bir hissəsi yemək üçün qalır, ikincisi sədəqə, üçüncü hissəsi isə hədiyyə olaraq paylanır. Ət müsəlmanlara sədəqə olaraq verilir. Amma əgər qohum və ya qonşudursa, qeyri-müsəlmanlara da vermək caizdir. Qurbanlıq heyvanın əti və digər bədən hissələri satıla bilməz.[3] Heyvanın başı qibləyə sol tərəfi üstə uzanması məsləhətdir. "Bismillah, Allahu Əkbər" sözləri ilə heyvanın yemək borusu, tənəffüs yolları və əsas damarları kəsilməlidir. Təşriq təkbirini də oxuya bilərsiniz: اللorate ال__ughter اللorate الging Photography إmpicate إmpلالorate وicles اake feature الcl اللهipp Bar, la İlyakh Illyallah Allahu Akbar, Allahu Akbar Va Lillahil Hamd ". Mənası: "Allah böyükdür, Allah böyükdür, Allahdan başqa ilah yoxdur, Allah böyükdür və bütün həmdlər Allaha məxsusdur". və bu ayə: بِّ الْعَالَمِينَ Mənası: "Həqiqətən, mənim namazım, (Allaha) ibadətim, həyatım və ölümüm aləmlərin Rəbbi olan Allahın ixtiyarındadır. Bu niyyəti de: "Ey Uca Allah, sənin bərəkətini almaq üçün qurban kəsirəm". Heyvanın ruhu bədəndən çıxana qədər başını ayırmaq və ya dərisini soymağa başlamaq məsləhət deyil. Qurbanlıq zamanı "Bismillah" demək kifayət deyil, mütləq "Bismillah, Allahu Əkbər" deməlisiniz. Əgər kəsici şüurlu olaraq "Bismillah, Allahu Əkbər" deməsə, heyvanın əti haram olar. Əgər unutqanlıqdan deməmisənsə, bağışlanmışdır.[4]
Akika[redaktə | mənbəni redaktə et]
Akika (ərəb. عقيقة — kəsmək) — Uşağın dünyaya gəlməsi üçün Allaha şükür əlaməti olaraq bir və ya iki qoçun qurban kəsilməsi. Akika uşaq doğulan zaman qurban kəsilən heyvanın adıdır. Onun mənşəyi ondan irəli gəlir ki, qoyun kəsiləndə boğazı kəsilir. Ərəblər tez-tez yeni doğulmuş körpənin saçına aqika deyirlər. Oğlan üçün iki qoç verilir ki, hər biri qurbanlıq (udhiya) şərtlərinə uyğun olmalıdır. Qız üçün bir qoç qurban kəsilir. Heyvan yeddinci gün kəsilir, lakin vaxtında edilə bilməsə, başqa vaxtda kəsilə bilər və bu, günah sayılmayacaq. Ancaq bunu mümkün qədər tez etmək daha yaxşıdır.[5]
Nəzr Qurban[redaktə | mənbəni redaktə et]
Nəzr Qurban (ərəb. نذر قربان — vəd edilmiş qurban) insanın könüllü olaraq özü üçün vacib etdiyi qurbandır. Nəzr Qurbanın iki növü vardır:
- Heç bir şərtlə əlaqəli olmayan nəzir. Məsələn, kimsə: "Allahın adı ilə qurban kəsəcəm" deyəcək. Bu halda insan istədiyi vaxt bu qurbanı etməkdə azaddır.
- Bəzi şərtlə əlaqəli bir and. Məsələn, kimsə deyər: "Xəstə sağalsa, Allahın adı ilə qurban kəsərəm". Xəstə sağaldıqdan sonra qurban kəsmək vacib olur. İstədiyinizin yerinə yetirilməsini gözləmədən daha əvvəl qurban kəsə bilərsiniz.
Qurbanlıq heyvanın ətini (nəzrini) kəsən şəxs yeyə bilməz. Həm də bu əti onun arvadı, valideynləri, babası, uşaqları, nəvələri yeməməlidir. Bundan əlavə, nəzr qurbanının ətini varlı sayılan, yəni nisab sahibi olanlar yeyə bilməz. Qurban bayramında mərhum üçün qurban kəsilir. Mərhum üçün qurban kəsən şəxs qurbanlıq heyvanın ətini paylaya və ya özü üçün saxlaya bilər. Vəsiyyətə uyğun olaraq kəsilən heyvanın əti isə kasıblara paylanır.[6]
Heyvanın kəsilməsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Müsəlmanın qurbanı özü kəsməsi və ya mümkünsə heyvan kəsilərkən yanında olması məsləhətdir. Qurbanlıq günü qurbanlıq heyvanın ətindən dadmayıncaya qədər heç nə yeməməsi məsləhətdir. Qurban kəsilərkən heyvan sol böyrü üstə uzanır, ayaqları isə dırnaqlarından bir-birinə bağlanır. Heyvanın boğazının qarşısında qan axması üçün bir depressiya olmalıdır. Qurban kəsmək niyyətini qəbul edən müsəlman "Bismillahi! Allahu Əkbər" deyərək heyvanın boğazındakı əsas qan damarlarını kəsib. Heyvan qan bədəni tamamilə tərk edənə qədər bu vəziyyətdə saxlanılmalıdır. Bundan sonra baş tamamilə kəsilir. Eyni şey yemək üçün heyvanların adi kəsilməsinə də aiddir. Şəriət qaydalarına uyğun kəsilməyən heyvan ətini müsəlmanlara yemək haramdır. Heyvanın qanını, cinsiyyət orqanını, öd kisəsini və ya kisəsini yeməməlisiniz.
Yaş[redaktə | mənbəni redaktə et]
Qurbanlıq müəyyən yaşa çatmalı və heç bir qüsuru olmamalıdır. Quzu üçün minimum yaş həddi 6 ay, keçi üçün 1 il, inək üçün 2 il, dəvə üçün 5 ildir. Qurbanlıq üçün seçilmiş heyvanı satmaq qadağandır. Qurban qoç, keçi, dəvə, camış və ya inək ola bilər. Şafii məzhəbinə görə, bətnində meyvə verən heyvanları qurban kəsmək haramdır.
Qüsurlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
Qurbanlıq heyvanın doymuş, iri və gözəl olması arzu edilir. Buynuzları qismən sınmış və ya doğulandan itkin düşmüş heyvanları, habelə axtalanmış heyvanları qurban kəsməyə icazə verilir. Aşağıdakı xüsusiyyətlərə malik heyvanı qurban vermək yolverilməzdir:
- bir və ya hər iki gözün korluğu;
- həddindən artıq incəlik;
- heyvanın müstəqil şəkildə qurbanlıq yerinə çata bilməyəcəyi axsaqlıq;
- gözün, qulağın və ya quyruğun böyük hissəsinin olmaması;
- diş çatışmazlığı[7].
Yaxşı olar ki, heyvanı kəsən kəsən şəxsə pul ödəsin. Əgər fəqirdirsə, ətdən ona sədəqə vermək caizdir. Qurbanlıq heyvanı kəsilməzdən bir neçə gün əvvəl alıb tövlədə saxlamaq məsləhətdir.
Qurbankəsmə ilə əlaqəli terminlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Atira (ərəb. عتيرة) Bütpərəst ərəblərin cahiliyyə dövründə son on günündə kəsdikləri qurbandır. Rəcəb ayı. İslamın ilk illərində buna icazə verilmiş, lakin sonradan qadağan edilmişdir.
- Bədanə (ərəb. بدنة) Məkkədə qurbanlıq üçün nəzərdə tutulmuş dəvə, dişi dəvə, inək və ya öküzdür.
- Təşriq günləri — müsəlmanların qurban kəsdikləri Zilhiccə ayının on birinci, on ikinci və on üçüncü günləri.
- Hədyə (ərəb. الْهَدْيُ) — zəvvarların qurbanlıq günlərində kəsdikləri qurbanlıq heyvanlardır.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ International Islamic University of Malaysia, Kitab Al-Adhiya (Book of Sacrifices) Translation of Sahih Muslim book 22, https://www.iium.edu.my/deed/hadith/muslim/022_smt.html Accessed 9/28/21
- ↑ The Qur'an Saheeh International Translation, https://quran.com/22/34-43
- ↑ "قَرَّبَ - Translation in English - bab.la".
- ↑ "Id al-Adha". Oxford Islamic Studies Online. April 10, 2019 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-07-11.
- ↑ "Rules of Qurbani: All Your Questions Answered | Muslim Hands UK".
- ↑ "Up to 99 million animals 'needlessly killed without stunning' every year". Independent.co.uk. 24 December 2021.
- ↑ Məhəmməd ibn Süleyman A. Məcməul-ənhur fi şərh multəqə əl-əbhur. T. 2. S. 519, 520;