Stiven Hokinq
| Stiven Hokinq | |
| ing. Stephen William Hawking | |
 |
|
| Doğum tarixi: | 8 yanvar 1942 |
|---|---|
| Doğum yeri: | Oksford, İngiltərə Böyük Britaniya |
| Vətəndaşlıq: | Böyük Britaniya |
| Elm sahəsi: | Tətbiqi riyaziyyat Nəzəri fizika Fiziki kosmologiya |
| İş yeri: | Kembric Universiteti Nəzəri Fizika üzrə Perimetr İnstitutu |
| Tanınır: | Qara dəlik Kosmologiya Kvant cazibəsi Hokinq radiasiyası |
| Mükafatları: | Prins Asturiasın mükafatı (1989) Copli Medalı (2006) Azadlıq üçün Prezident Medalı (2009) |
| Sayt: | http://www.hawking.org.uk |
Stiven Vilyam Hokinq (ing. Stephen William Hawking; 8 yanvar 1942, Oksford, Böyük Britaniya) — müasir dövrün ən məşhur və ən nüfuzlu fizik-nəzəriyyəçilərindən biridir.
Həyatı[redaktə]
Stiven Hokinq 1942-ci ildə Oksfordda anadan olmuşdur. 1962-ci ildə Oksford Universitetini bitirmiş və nəzəri fizika ilə məşğul olmağa başlamışdır. Elə həmin dövrdə Hokinqdə sonralar iflicə səbəb olacaq yan amiotrofik sklerozunun ilkin əlamətləri özünü biruzə verir. 1965-ci ildə Ceyn Vayldla evlənir, bir qız və iki oğlan atası olur. 1974-cü ildə Hokinq London Kral Cəmiyyətinin üzvü seçilir. 1985-ci ildə boğazından keçirdiyi əməliyyatdan sonra danışıq qabiliyyətini itirir. Dostları ona insanlarla ünsiyyət saxlamaq üçün hazırlanmış əlil arabasına yerləşdirilmiş danışıq sintezatoru bağışlayırlar. Hal-hazırda o Kembric Universitetində üç əsr əvvəl İsaak Nyutonun tutduğu Lukasian professorluğu vəzifəsini tutur.
1985-ci ildə Stiven boğazında keçirilən əməliyyatdan sonra Xokinq danışmaq qabiliyyətini itirir. Həmin dövrdən bəri fizik alim ətrafdakı insanlar ilə əlil arabasına quraşdırılmış nitq sintezatoru vasitəsi ilə ünsiyyət saxlayır. O bu sintezatora əmrləri öz hərəkət qabiliyyətini saxlamış sağ alinin şəhadət barmağı vasitəsi ilə verir.
Ağır xəstəliyə baxmayaraq, Xokinq aktiv həyat tərzi sürür, 2007-ci ildə o, hətta xüsusi hazırlanmış kostyumda çəkisizlik şəraitində uçuş həyata keçirir. Bu gün elmin yaxın gələcəkdəki inkişafı müəyyən dərəcədə məhz – fiziki cəhətdən məhdudiyyətləri olan və köməyə ehtiyacı duyan bu insandan asılıdır. Hazırda tamamı ilə hərəkət qabiliyyətini itirən Stiven Xokinq bu gün miqyasını görə heç bir analoqu olmayan COSMOS layihəsi üzərində çalışır. Bu proqram Britaniya kosmoloji tədqiqatlarının başlıca nüvəsini formalaşdırmalıdır.
Bundan əlavə, Hokinq bir neçə dəfə "Simpsonlar" və "Futurama" kimi multiseriallarda öz rollarını səsləndirmişdir.
Elmi fəaliyyəti[redaktə]
Hokinqin əsas tədqiqat sahəsi kosmologiya və kvant qravitasiyası ilə əlaqədardır. Əsas nailiyyətləri:
- qara dəliklərin təsvirində termodinamikanın tədbiqi
- sübut etmişdir ki, "qara dəliklər" Hokinq şüalanması kimi tanınan proses nəticəsində "buxarlanırlar".
- 21 iyul 2004–cü ildə qara dəlikdə informasiyanın yoxa çıxması paradoksunu həllinə dair öz fikrini irəli sürür.
Yer kürəsinin və kainatın yaranması və Böyük Partlayış anından bugünkü günə qədər keçdiyi inkişaf yolu ilə bağlı ən məntiqi model məhz Xokinqə məxsusdur, o həmçinin qara dəlikləri araşdırılması ilə bağlı bir sıra kəşflərə imza atmışdır. Xokinq haqqında astronomiya, qara dəliklər nəzəriyyəsi, kosmologiya və Enşteyndən sonrakı dövrdə cazibə anlayışlarına ən çox töhfə etmiş alim kimi söz açırlar.
Elmi məşhurlaşdırması[redaktə]
Hokinq dünyada elmin məşhurlaşdırılmasında fəal iştirak edir. 1988-ci ilin aprelində işıq üzü görən "Zamanın qısa tarixi" adlı kitabı tezliklə alimə dünya şöhrəti gətirir. Giriş hissədə yazırdı:
Mənə dedilər ki, kitaba salacağım hər bir düstür alıcıların sayını iki dəfə azaldacaq. Onda mən ümumiyyətlə düstursuz keçinməyə qərar verdim. Düzdür, hər halda bir düstüru – Eynşteynin məşhur E=mc² düsturunu yazmalı oldum.
Bir qədər sonra Qara dəliklər və yeni kainatlar (1993), Dünya iki kəlmə ilə (2001) kitabları nəşr olunur. 2005-ci ildə Zamanın qısa tarixi kitabının yeni nəşri Zamanın ən qısa tarixi işıq üzü görür.
2010-cu ildə o, "Discovery Channel"də göstərilən "Stiven Hokinq ilə kainata doğru" sənədli mini-filmlərin seriyasında iştirak etdi[1]. Seriyanın premyerası ABŞ-də 2010-cu ildə aprelin 9-da baş verib, mayın 9-da isə "Stiven Hokinqin Kainatı" dəyişmiş ad ilə Birləşmiş Krallıqda.[2]
İstinadlar[redaktə]
- ↑ http://dsc.discovery.com/tv/stephen-hawking/about/about.html
- ↑ http://www.yourdiscovery.com/tv-schedule/?type=series&country_code=GB&channel_code=DCUK-ENG&series_id=166021
Həmçinin bax[redaktə]
Bu məqalənin azərbaycan dili əlifbasının ərəb qrafikası ilə qarşılığı vardır. Bax: استیون هاوکینگ
