Sultan Bədiüzzaman mirzə Səfəvi
| Bədiüzzaman Səfəvi | |
|---|---|
| 1558 – 1577 | |
| Əvvəlki | Sultan Hüseyn mirzə Səfəvi |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | XVI əsr |
| Vəfat tarixi | 3.26.1577 |
| Vəfat yeri | Sistan |
| Atası | Bəhram Mirzə Səfəvi |
| Anası | Zeynəbsultan xanım |
| Həyat yoldaşı | Pərixan Sultan |
| Uşaqları | Zivər Sultan |
| Dini | Şiə İslam |
Bədiüzzaman Səfəvi — Səfəvi şahzadəsi. I Şah İsmayılın ən kiçik oğlu və görkəmli sərkərdə Bəhram Mirzə Səfəvinin oğlu.
Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bədiüzzaman Mirzənin İbrahim Mirzə[a] və Sultan Hüseyn Mirzə adlı iki qardaşı olmuşdur.[7] Onların ataları Bəhram Mirzə Səfəvi 1549-cu ildə vəfat etmiş, bundan sonra Bəhram Mirzənin qardaşı və Səfəvi şahı I Təhmasib qardaşının övladlarını öz himayəsinə götürmüşdür. Hətta I Təhmasib Bədiüzzaman Mirzəni öz oğlu elan etmişdir. Bundan sonra o, 1557-ci ildə Sistanın hakimi təyin edilmiş və Təhmasibin qızı Pərixan xanım ilə evlənmişdir. Lakin Pərixan xanım Təhmasibin ən sevimli qızı olduğuna görə ona əri ilə birlikdə Sistana getmək icazəsi verilməmişdir.[8] Həmçinin bəzi qaynaqlar da bildirir ki, Pərixan xanım Bədiüzzaman Mirzə ilə sadəcə nişanlanmış, amma evlənməmişdir. Shohreh Gholsorkhi bu son iddianı daha məntiqli olduğunu bildirir. İddialara görə, Pərixan xanım Sistanda evlilik həyatındansa atası ilə yanaşı paytaxtda bürokratik həyatı seçdiyi üçün evlilik daha da uzağa getməyib.[9]
I Təhmasib 1576-cı ildə vəfat edir. O, sağlığında özünə varis seçməmişdi, buna görə də, taxt uğrunda oğlu Heydər Mirzə ilə İsmayıl Mirzə arasında mübarizə başlayır. Taxta keçən İsmayıl Mirzə bir müddət keçdikdən sonra yerinə iddialı ola biləcək bütün sülalə üzvlərini öldürtməyə başlayır. Bu prosesin bir hissəsi kimi 26 mart 1577-ci ildə Bədiüzzaman Mirzə Qəndəharda II İsmayılın əmri ilə öldürülür.[10][11]
Ailəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Bəhram Mirzə - 1575-ci ildə doğulmuşdu. II Şah İsmayıl tərəfindən öldürülmüşdür.
- qızı Zivər Sultan - 1591-ci ildə Loristan hakimi Şahverdi xan ilə evlənmişdi.
Bundan başqa, Səfəvilərin Hindistan qolunun əsası onun qardaşı Sultan Hüseyn Mirzənin soyundan gələnlər tərəfindən qoyulmuşdur. Hüseyn Mirzənin oğlu Rüstəm Mirzə Böyük Moğol imperiyasına köçmüş, özü və özündən sonrakı övladları bu imperiyada mühüm vəzifələrdə çalışmışdırlar.[12][13]
Qeydlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ İbrahim Mirzə və ya İbrahim Mirzə Cahi də əmisi I Təhmasibin sevimlisi olmuş və onun qızı Gövhərşah Bəyim ilə evlənmişdir. İbrahim Mirzə hal-hazırda incəsənətin, xüsusilə Səfəvi miniatürünün hamisi hesab edilir. Onun kitabxanasının və incəsənət kolleksiyasının öldürülməsindən sonra arvadı tərəfindən dağıdılmasına baxmayaraq, onun qoruduğu əsərlərindən biri olan Caminin Həft övrəng əsəri xilas olmuşdur. Bu əsər hal-hazırda Vaşinqtonda Freer İncəsənət Qalereyasında saxlanamqdadır. özü də şeir yazmış, Azərbaycan türkcəsindəki şeirləri dövrümüzə gəlib çatmışdır. İbrahimin Cahinin Azərbaycandilli şeirlər toplusunda şifahi xalq ədəbiyyatı janrlarında yazılan şeirlər də vardır.[1][2][3] O, həmçinin bir çox mühüm vəzifələrdə çalışmış, sonda qardaşı kimi II İsmayıl tərəfindən öldürülmüşdür.[4][5][6]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "Paşa Kərimov Almaniyada yaşayan həmvətənimiz Məhəmmədəli Hüseyninin köməyi ilə Şah İsmayıl Xətainin nəvəsi İbrahim Cahinin şeirlər toplusu divanının surətini əldə etmişdir". 2022-01-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-05.
- ↑ "Əlyazmalar İnstitutu Şah İsmayılın nəvəsinin divanının surətini əldə edib". 2022-08-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-05.
- ↑ "ƏLYAZMALAR İNSTİTUTU ŞAH İSMAYILIN NƏVƏSİNİN DİVANININ SURƏTİNİ ƏLDƏ EDİB". 2022-03-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-05.
- ↑ Titley, 1983. səh. 105
- ↑ Welch, 1976. səh. 24
- ↑ Simpson, 1997
- ↑ Soucek, 1988. səh. 523–524
- ↑ Parsadust, 2009
- ↑ Gholsorkhi, 1995. səh. 146
- ↑ Qāżi Ahmad Qumi, Die Chronik hulasat at-Tawarih des Qazi Ahmad Qumi Arxivləşdirilib 2023-06-07 at the Wayback Machine. Der Abschnitt über Schah Abbas - Wiesbaden: 95
- ↑ Mitchell, 2009
- ↑ Yust, 1954. səh. 694
- ↑ Sarkar, 1912. səh. 57
Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]
- P. Soucek. BAHRĀM MĪRZĀ. III. Encyclopaedia Iranica. 1988.
- Manuchehr Parsadust. PARIḴĀN ḴĀNOM. Encyclopaedia Iranica. 2009.
- Colin P. Mitchell. The Practice of Politics in Safavid Iran: Power, Religion and Rhetoric. I.B.Tauris. 2009. ISBN 978-0857715883.
- Shohreh Gholsorkhi. Pari Khan Khanum: A Masterful Safavid Princess. Iranian Studies, vol. 28, no. 3/4. 1995.
- Sir Jadunath Sarkar. History of Aurangzib: Mainly Based on Persian Sources. I. M.C. Sarkar and Sons. 1912.
- Walter Yust. Encyclopædia Britannica. II. 1954.
- Marianna S. Simpson. Ebrāhīm Mīrzā. Encyclopedia Iranica. 1997.
- Norah M. Titley. Persian Miniature Painting, and its Influence on the Art of Turkey and India. University of Texas Press. 1983.
- Stuart Cary Welch. Royal Persian Manuscripts. Thames & Hudson. 1976. ISBN 0-500-27074-0.