Əmir İsfahan

Əmir İsfahan
fars. اسپند میرزا‎
Şəxsi məlumatlar
Vəfat tarixi	1445
Vəfat yeri	Bağdad
Atası	Qara Yusif
Uşağı	Fulad Mirzə
Dini	islam

Əmir İsfahan — Qara Yusifin Pirbudaqdan sonra 2-ci oğludur, Qara İsgəndərin anabir qardaşıdır. 1433-1445-ci illərdə Bağdad hakimi olmuşdur.

Həyatı

1410-cu ildə Sultan Əhməd Cəlayır ilə döyüşdə iştirak etmiş və Qaraqoyunlu ordusunun sol qoluna başçılıq etmişdir. 1420-ci ildə Qara Yusif Teymuri sultan Şahruxu qarşılamaq üçün Təbrizdən hərəkətə başlayanda, Əmir İsfahan Ədilcəvazda hakim idi. Lakin atasına qoşunla yardım göstərmədi. Qara Yusifin ölümündən sonra əvvəlcə Naxçıvana sonra Çuxursəədə çəkildi. Burada Səəd tayfası onu hakimiyyət üçün namizəd elan etdilər və Qara Yusifin xəzinəsi də Əmir İsfahanın əlinə keçdi.

Şahrux tərəfindən əmr verildi ki, Mirzə İbrahim sultan və Əmir Şahməlik 20 min süvari ilə Əmir İsfahanın ələ keçirilməsi üçün Naxçıvan və Səlmatu tərəfə hərəkət etdilər. O əsnada İsfahanın elçiləri Şahruxun düşərgəsinə gəlib tabelik bildirdilər. Bundan sonra Şahrux onların üzərinə hücumu dayandırdı.

Qardaşı İsgəndərin Qaraqoyunlu torpaqlarındakı hakimiyyəti yenidən bərpa etməsi Şahruxun Azərbaycana yeni yürüşünə gətirib çıxardı. 1421-ci ildə baş vermiş Alaşkerd döyüşündə Əmir İsfahan Qaraqoyunlu qoşununun sol cinahına başçılıq edirdi. Döyüşdə Qaraqoyunlu ordusu məğlubiyyətə uğradı. Qara İsgəndərdən ayrılan Əmir İsfahan Şahruxun Xorasana dönməsindən istifadə edərək, Naxçıvan və Təbrizi ələ keçirdi və müstəqil hakimiyyətə başladı.

İraq hakimliyi dövrü

İsfahan Azərbaycanda olarkən Qara İsgəndər Tovuq və Kərkükdə idi. O, bu xəbəri eşitdikdə Təbriz tərəfə hərəkət etdi. Əmir İsfahan qardaşına müqavimət göstərməkdən çəkinərək Ərzuruma və Avnik qalasına çəkildi. 1433-cü-cu ildə Hilləyə hərəkət edərək şəhəri tutdu və şəhər hakimi Əhməd Cəlayırın qardaşı Sultan Hüseyni öldürdü. Həmin ildə qardaşı Şahməhəmmədin dövlət işlərindən uzaqlaşmasından istifadə edərək Bağdadı ələ keçirdi. Həmədana qaçan Şahməhəmməd orada Baba Hacı Həmədani tərəfindən qətlə yetirildi.

1435-ci ildə Qara İsgəndərin ölümündən sonra oğullarının və qızlarının bir hissəsi əmiləri İsfahan bəyə sığındılar. Onlara oğullarından Əlvənd, Məlik-Qasım, Əsəd, Rüstəm, Tərxan, Məlik-Məhəmməd və qızlarından Arayiş, Şahsaray bəyimlər daxil idilər. Həmin il Əmir İsfahana sığınan qardaşı Şahməhəmmədin oğlu Şahəli əmisindən üz döndərib Şahruxa sığındı.

Əmir İsfahan Ağqoyunluların daxilindəki ara müharibələrindən istifadə edərək sərhədlərini genişləndirmək istəyirdi. Həmzə bəy Bayandur 1437-ci ilin yazında İsfahan bəyi məğlub etdi. O, böyük ordu toplayaraq Qaraqoyunlu qüvvələrini Diyar-i Rəbiyyədən və Şimali Cəzirədən çıxardı.

1445-ci ilin martın 8-də Əmir İsfahan vəfat etdi. Əyanlar İsfahan mirzənin oğlunu səltənətə əyləşdirdilər. Xəbər Cahanşaha çatdıqda Azərbaycandan böyük ordu ilə Bağdad tərəfə hərəkətə başladı. 1446-cı ildə İraqda Əmir İsfahan dövründən qalmış bütün müstəqil qüvvələr Təbrizdəki mərkəzi hakimiyyətə tabe edildi.

Ədəbiyyat

• Prof. Dr. Faruk Sümer. Kara Koyunlular (Başlangıçtan Cihan-Şah’a kadar). I. cilt Türk Tarih Kurumu Basım Evi — Ankara - 1967
• Qızılbaşlar tarixi. Tərcümə və şərhlər M. Ə. Məhəmmədinindir. — Bakı, «Azərbaycan» nəşriyyatı. 1993 —48 s.
• Həsən bəy Rumlu. "Əhsənüt-təvarix (Tarixlərin ən yaxşısı)". Kastamonu: Uzanlar, 2017, 661 s.
• Ebû Bekr-i Tihrânî. Kitâb-ı Diyârbekriyye, C. I-II, ner. N. Lugal, F. Sümer, Ankara, 1993, çev. Mürsel Öztürk, Ankara, 2001.

Həmçinin bax

• Qaraqoyunlular
• Ağqoyunlular