Çzin sülaləsi

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Çzin dövləti 280 cı il (sarı rənglə).
Şəri Çzin dövləti 376 cı il (sarı rənglə).

Çin tarixi
Çin tarixi
Mədəniyyət • Din • Fəlsəfə • Mifologiyası
Dao • Daosizm • Leqizm • Tao Te Çinq • Konfutsiçilik • Kon Fu Dzı • Lao-tszı • Moizm • Mo-tszı • İn və Yan • Li • 36 stratagem • Citkundo • Kunq-fu • Tay çi çuan  • Uşu • Vin Çun • Dim Mak • Şaolin
Üç hökmdar və beş imperator
Sya sülaləsi
Şan sülaləsi
Çjou sülaləsi
Şərqi Çjou Yaz-Payız
Döyüşən çarlıqlar
Sin sülaləsi
Çu sülaləsi — qarışıq dövr
Han sülaləsi
Qərbi Han
Sin sülaləsi, Van Man
Şərqi Han
Üç çarlıq
Vey
Şu U
Qərbi Çzin
16 barbar Şərqi Çzin
Cənub və Şimal sülalələri
Suy sülaləsi
Tan sülaləsi
Çin Respublikası

Çzin sülaləsi (çin. sadə. 晉朝, pinyin: Jìn Cháo 265420) — Üç çarlıq dövründən Şimal və Cənub sülaləri dövrünədək Çin ərazisində hökmranlıq etmiş altı sülalədən biri. Çzin dövləti hərbi sərkərdə Sıma Yan tərəfindən qurulmuşdur. Budövr Çin tarixinə Çzin dövrü kimi taxil olmuşdur.

Sıma Yan hökmranlığı 265290[redaktə | mənbəni redaktə et]

Çzin dövlətinin - “Qəbi Çzinin” (çin. 西晉) əsası Sıma Yan tərəfindən qoyulmuşdur. Ölkədə bir çox reformlar apararaq onun qüdrətini artıra bilmişdir. Çzin səltənətinə 270-ci ildə QaşqardanFərqanədən, 284 cüildə Romadan elçilər təşrif gətirmişdilər. 290 cı ildə taxta Huey-di oturmuş olur. Bu zaman dövlət işlərinə fikir vermədiyindən hakimiyyəti onun arvadı əlinə almış olur. Bu zaman ölkə ərazisinə köçəri tayfaların soxulmasının qarşısını Çzin sülaləsi kəsə bilmir. 311 ci ildə ölkə daxili 8 şahzadə arasındakı çəkişmələr nəticəsində paytaxt Loyana köçürülür. İmperator Huey-di Şimali Han sülaləsinə əsir düşdükdən sonra imperator Min-di daha 5 il Çanyanda hökmranlıq edir. 316 cı ildı Şimali Han sülaləsi sonradan o da fəth edilir.

Şərqi Çzin 316420[redaktə | mənbəni redaktə et]

Çanyanda hakimiyyə devrildikdən sonra Çzin sülaləsi qalıqları cənuba üz tutaraq özlərinə Loyandan və Çanyandan cənub-şərqdə indiki Nankin yaxınlığında şahzadə Lanye-van tərəfindən yeni paytaxt Çzyankanı salmış olurlar. Yerli zadəgan Çju, Han, Lu, Hu və Çjou ailələri şahzadə Lanye-vanı Şərqi Çzin dövlətinin (çin. 東晉, 317420), imperatoru elan edirlər. Beləliklə Şərqi Çzin imperatorları Lanye-van qolundan başlanğıc götürmüş olurlar.

Çzin hökmdarları[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ölümündən sonra
(諡號 shìhào)
Şəxsi adı Hökmranlıq illəri Tax-tac adı
(年號 niánhào) və ili
Tarixdə istifadə olunan forma: “Çzin” + ölümündən sonrakı ad
Qərbi Çzin sülaləsi (265-420) (西晉) 265317
U-di
武帝 Wǔdì
Sıma Yan
司馬炎 Sīmǎ Yán
265290
  • Tayşi (泰始 Tàishǐ) 265274
  • Syannin (咸寧 Xiánníng)275-280
  • Taykan (太康 Tàikāng) 280289
  • Taysi (太熙 Tàixī) 290
Hey-di
惠帝 Hùidì
Sıma Çjun
司馬衷 Sīmǎ Zhōng
290306
  • Yunsi (永熙 Yǒngxī) 290
  • Yunpin (永平 Yǒngping) 291
  • Yuankan (元康 Yuánkāng) 291299
  • Yunkan (永康 Yǒngkāng) 300301
  • Yunnin (永寧 Yǒngníng) 301302
  • Tayan (太安 Tàiān) 302303
  • Yunyan (永安 Yǒngān) 304
  • Çzyanu (建武 Jiànwǔ) 304
  • Yunyan (永安 Yǒngān) 304
  • Yunsin (永興 Yǒngxīng) 304306
  • Quansi (光熙 Gūangxī) 306
Hey-di
懷帝 Huáidì
Sıma Çji
司馬熾 Sīmǎ Chì
307311
  • Yunçzya (永嘉 Yǒngjīa) 307313
Min-di
愍帝 Mǐndì
Sıma Е
司馬鄴 Sīmǎ Yè
311316
  • Çzyansin (建興 Jiànxīng) 313317
Şərqi Çzin sülaləsi (265-420) (東晉) 317420
Yuan-di
元帝 Yuándì
Sıma Juy
司馬睿 Sīmǎ Rùi
317322
  • Çzyanu (建武 Jiànwǔ) 317318
  • Dasin (大興 Dàxīng) 318321
  • Yunçan (永昌 Yǒngchǎng) 321322
Min-di
愍帝 Mǐndì
Sıma Şao
司馬紹 Sīmǎ Shào
322325
  • Yunçan (永昌 Yǒngchǎng) 322323
  • Taynin (太寧 Tàiníng) 323325
Çen-di
成帝 Chéngdì
Sıma Yan
司馬衍 Sīmǎ Yǎn
325342
  • Taynin (太寧 Tàiníng) 325
  • Syanxe (咸和 Xiánhé) 326334
  • Syankan (咸康 Xiánkāng) 335342
Kan-di
康帝 Kāngdì
Sıma Yuz
司馬岳 Sīmǎ Yuè
342344
  • Çzyanyuan (建元 Jiànyuán) 343344
Mu-di
穆帝 Mùdì
Sıma Dan
司馬聃 Sīmǎ Dān
345361
  • Yunxe (永和 Yǒnghé) 345356
  • Şenpion (升平 Shēngpíng) 357361
Ay-di
哀帝 Āidì
Sıma Pi
司馬丕 Sīmǎ Pī
361365
  • Lunxe (隆和 Lónghé) 362363
  • Sinnin (興寧 Xīngníng) 363365
Fy-di
海西公 Hǎixīgōng
Sıma İ
司馬奕 Sīmǎ Yì
365371
  • Tayxe (太和 Tàihé) 365371
Çzyanven-di
簡文帝 Jiǎnwéndì
Sıma Yuy
司馬昱 Sīmǎ Yù
371372
  • Syanyan (咸安 Xiánān) 371372
Syao U-di
孝武帝 Xiàowǔdì
Sıma Yao
司馬曜 Sīmǎ Yào
372396
  • Ninkan (寧康 Níngkāng) 373375
  • Tayyuan (太元 Tàiyuán) 376396
An-di
安帝 Āndì
Sıma Deçzun
司馬德宗 Sīmǎ Dézōng
396418
  • Lunyan (隆安 Lóngān) 397401
  • Yuansin (元興 Yuánxīng) 402404
  • İsi (義熙 Yìxī) 405418
Qun-di
恭帝 Gōngdì
Sıma Deven
司馬德文 Sīmǎ Déwén
419420
  • Yuansi (元熙 Yuánxī) 419420