Bakı əhalisi
Bakı əhalisi — Bakıda yaşayan insanlar. Bakı Azərbaycanda və Zaqafqaziyada ən çox əhalisi olan şəhərdir.
Şəhərin tərkib hissələrinin əhalisi[redaktə | əsas redaktə]
Müasir Bakının, 1 yanvar 2018-ci il tarixinə əsasən 2.262.600 nəfər əhalisi var. Ümumi sayı 964.500 nəfər əhalisi olan 59 qəsəbəsi var. Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin inzibati şöbəsinin tabeliyində yerləşən ərazidə şəhər 12 ərazisinə bölünür. Yalnız 5 rayon şəhər tipli yaşayış məntəqələrindən ibarətdir, 4 qəsəbə Bakı şəhəri və şəhər tipli yaşayış məntəqələrindən ibarətdir, 3 rayon yalnız Bakı şəhəri ərazisindən ibarətdir[1]
Bu baxımdan Bakının ərazisi ənənəvi olaraq "Kiçik Bakı" və "Böyük Bakı" kimi bölünür. Qeyd etmək lazımdır ki, rəsmi olaraq Bakı şəhərinin inzibati sərhədləri "Qlobal İqtisadi Məskunlaşma" (GHS-SMOD) tərəfindən müəyyən edilmiş ərazidən "şəhər" kimi daha kiçikdir. Bu tərifə əsasən, şəhər əhalinin sıxlığı ən azı 1500 nəfər/km2 -dir.[2][3]
Bu tərifi nəzərə alaraq, Kiçik Bakı əhalisi 1,885,000 (GGMSF[2]) və 1 963 825 (2015-ci il üçün GHS-ə uyğun olaraq) arasında müəyyənləşdirilmişdir bu ərazinin sahəsi 334 km2 təşkil edir. Sıxlığı 5643 km2-dir.[4][5]
Əhalinin ölçüsü və tərkibi[redaktə | əsas redaktə]
XIX əsrdə, Bakı şəhər sərhədlərinin kənarında hərəkət edən və şimal və cənub istiqamətlərində yayılmağa başlayan sənaye artımı ilə inkişaf etməyə başladı.[6]
1851-ci ildə şəhər əhalisi 7 431 türkdilli müsəlman var idi, 1863-cü ildə isə 14,500, 1897-ci ildə isə 111 904 nəfər var idi. Birinci Dünya müharibəsindən əvvəl Bakının əhalisi iki dəfə artdı.
1903-cü ildə Bakıda və onun ətrafında 143 786 nəfər, 1913-cü ildə isə 214 640 nəfər olmuşdur. Şəhərin etnik tərkibi digər bölgələrdən gələn köçkünlər tərəfindən böyük ölçüdə dəyişmişdir. 1843-cü ildə Bakıda yalnız 2.150 nəfər var idi, onun 434 (20%) nəfəri erməni idi, qalan hissəsi türkdilli və İranlı məsihçilərdən ibarət idi.[6]
XX əsrin əvvəlində Bakıda 214,700 nəfər yaşayırdı. Onların arasında ruslar, ukraynalılar və belaruslar — 76,3 min (35,5%), azərbaycanlılar (o vaxt terminologiyada "Zaqafqaziya tatarları") 46 min (21, 4%), ermənilər — 42 min (19,4%), farslar — 25 min (11,7%), yəhudilər — 9,7 min (4,5%), gürcülər — 4 min 9%), Almanlar 3,3 min (1,5%), Kazan tatarları — 2,3 min (1,1%).[7] Müsəlmanlar xan qalasını əhatə edən tarixi mərkəzdə və şəhərin qərbində, ruslar sənaye qurşağında, ermənilər isə şəhərin şimalında yaşayırdılar. Şəhərin yeni mərkəzinin tikintisində qarışıq əhali yaranır.[6]
1913-cü ildə ruslar 76.228 nəfər, ya da 35,5%, Azərbaycan türkləri — 45.962 nəfər, yaxud 21,4%, ermənilər — 41680 nəfər, yaxud 19,4% idi.[8] Bakının əhalisinin savadlılıq səviyyəsi (yalnız əhalinin 5 ildən çoxu nəzərə alınmışdır) 1913-cü ildə 49%, ruslar və ermənilər arasında müvafiq olaraq 62,4% və 63,4%, azərbaycanlılar arasında isə 22,2% təşkil etmişdir.[9]
1926-cı ildə əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhərdə 453,300 nəfər insan var idi, onlardan 159 491-i rus, 118,737-i azərbaycanlı, 76,656-ı erməni, 19,589-u yəhudi, 9,239-i tatar, 7,882-i ukraynalı, 7404-ü fars, 6,357-i alman, 3,708-i ləzgi, 2,980-i tat, 2,558-i gürcü, 2,104-ü belarus, 1 985-i dağ yəhudisi, 1 931-i polyak, 803-ü osetin, 684-ü yunan, 612-i mordva , 479-u latviyalı, 421-i Orta Asiya yəhudiləri, 243 — Litvalılar, 146 — Estoniyalı və digərləri idi.[10]
1989-cu ildə Bakıda 1 milyon 795 min sakin yaşayırdı,[11] onlardan 295.500-ü rus idi. 1988-ci ilə qədər Bakıda ən az 200.000 erməni yaşayırdı, lakin Sumqayıt hadisələrindən sonra bu say kəskin şəkildə azaldı.
Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 1999-cu il əhalinin siyahıyaalınmasına əsasən, Bakıda 1 634 193 nəfər (6 yaşdan yuxarı) yaşayır. Onlardan 1 430 320 nəfəri azərbaycanlı, 114 804-ü rus, 25 859 nəfər tatar, 24 391 nəfər ləzgi , 4 863-ü yəhudi, 2 202-ü gürcü, 946-sı türk, 845-i talış, 770 — tat, 706 — kürd, 492 — avar, 378 — erməni, 117 — saxur, 70 — udin, 4 071 — digər millətlərdir.[12]
2003-cü ildə şəhər əhalisi 2,03 milyon nəfər, 2005-ci ildə isə 2,07 milyon nəfər olmuşdur.
2009-cu ilin aprel ayında aparılan əhalinin siyahıyaalınmasına əsasən, Bakı əhalisi 2 046,1 min nəfər təşkil edib.[13]
İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]
- ↑ "Demographic indicators of Azerbaijan". Statistical publication/2014 Arxivləşdirilib 2014-07-02 at the Wayback Machine
- ↑ 1 2 Global Gridded Model of Carbon Footprints
- ↑ Global Human Settlement
- ↑ Global Human Settlement Map
- ↑ Global Human Settlement Information Diagrams on Baku
- ↑ 1 2 3 Yorq Baberovski (2004). Цивилизаторская миссия и национализм в Закавказье: 1828-1914 гг. Kazan: New Imperial History. səh. 322. ISBN 9785852470249.
- ↑ Современный Азербайджан. // Новый Восток. 1926. № 4. С. 174
- ↑ В. Алишевский Г. Баку и Промыслово-заводской район по данным переписи 1913 года. Часть II, Выпуск 2, Баку, 1922 г. — С. 49
- ↑ В. Алишевский Г. Баку и Промыслово-заводской район по данным переписи 1913 года. Часть II, Выпуск 2, Баку, 1922 г. — С. 67
- ↑ Демоскоп
- ↑ "Деловая Пенза — ПЕРЕПИСЬ НАСЕЛЕНИЯ: РОССИЯ, СНГ, БАЛТИЯ". 2010-10-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-22.
- ↑ Azerbaijan Daily Digest (2001)
- ↑ Territories, number, density of population and territorial units by economic and administrative regions of Azerbaijan Republic by January 1, 2009 and on the base of pleminary results of population census 13.04.2009