Gültəpə (Quba)

Gültəpə
41°17′38″ şm. e. 48°28′30″ ş. u.
Ölkə	Azərbaycan
Rayon	Quba rayonu
Tarixi və coğrafiyası
Saat qurşağı	UTC+04:00
Əhalisi
Əhalisi	545 (2009) nəfər
Gültəpə
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Gültəpə (əvvəlki adı: Təkə Şıx) — Azərbaycan Respublikasının Quba rayonununda kənd.

Təkə Şıx kəndi  "Təkə" tayfasının adı ilə bağlıdır.Türkmənlərdə bu adda tayfanın olması S.Ataniyazovun tədqiqatlarında da təsdiqlənir. O qeyd edir ki, Təkə türkmənlərin ən böyük tayfalarından biridir. Təkə “keçi” deməkdir. Bu etnonim totem mənşəlidir. Xivə Xanı Əbül Qaziyə görə, Təkə tayfası Salur boyundan gəlir və tayfa başçılarından birinin adıdır.Salur Oğuzların Üçoqlar qolundan (sol qolundan) Oğuz xanın oğlu Dağ xanın soyundan gəldikləri qəbul edilir."Salur" sözü "Qılınc yelləyən" mənasında istifadə edilmişdir. XIV əsrdə Sivas, Ərzincan, Kayseri və Tokat ətrafında hökm sürmüş Qazı Bürhanəddin dövləti Salur boyuna mənsubdur.Salurlar əsl Xəzər ətrafında yaşamış və oradan Xorasan, Orta Asiya və Anadolu bölgələrinə qədər dağılmışdılar.Salurlar içərisindəki tayfa və tayfalar adında bu gün Salur baba yurdu olan Xəzər regionunda yer, əkiləcək tarla, kənd və yaşayış məntəqələri adları hələ də yaşamaqdadır. Salurlar içində ciddi ölçüdə qıpçaqlıq da var. Xəzər regionu hər zaman Oğuz və Qıpçaq tayfalarının birləşib bir arada yaşadığı bölgə olmuşdur. Eyni şəkildə Anadoluda Salurlar içində Oğuz və Qıpçaq tayfalar birlikdə Xəzər və İran ərazisindən köç edərək, qaynaşaraq bir arada yaşamağı davam etdirdilər.Təkəlilər Salurların üç əsas tirəsindən biridir.Bu tayfalar dünyanın bir çox ölkələrində, Antalyadan tutmuş Çinədək olan ərazilərdə özlərinə yurd-yuva qurublar. Təkə Şıx,"Təkəlilərin şeyxi"deməkdir.Şeyx- Ərəbcə hörmət ifadəsini yetirən tituldur.Söz "yaşlı" deməkdir."lider" və ya "vali" mənasını verir. Ümumiyyətlə, atasından sonra bu ünvanı almış qəbilənin ən böyük və önəmli adamına deyilir və ya bir tələbə əsas İslam məktəbini bitirdikdən sonra bu ünvan o, tələbənin adının əvvəlinə gəlir. Azərbaycan dilinə ərəbcədən keçmişdir və ümumiişlək söz olmuşdur. Azərbaycanda xidmət edən rus kazaklarından biri (1880-1881-ci illər) yazıçı Yevgeniy Markova nəql edib ki: “Təkəlilərə halaldı! Onlar pis xalq deyillər, amma bizim kazaklar onlara çarmazlar! Nəyi pisdir ki, biri bizim beş kazaka qarşı vuruşar, heç vaxt da təslim olmaz”.Kazak heç də yalan danışmırdı. Bir çox mənbələr, harda ki, rus araşdırmaçılar və çar məmurları Təkləlilərin rusların başına açdığı oyunlardan yazırlar. Təkə Türkmən qəbiləsi olmaqla yanaşı, hətta deyərdim ki, ən önəmli qəbilələrdəndir. Kifayətdir qeyd edək ki, müasir Türkmən dilinin bünövrəsində məhz Təkə dialekti durur. İ.Petruşevski yazır: “Təkəli qəbiləsi – Təkkə türkmən qəbiləsinin bir qoludur, hansılar ki, Kiçik Asiyadan Azərbaycana köç ediblər”. Səfəvi dövlətinin yaranmasında Təkəli tayfasının böyük rolu olmuşdur.Təkəli elindən Sarı Əli bəy,Şah İsmayılın möhrdarı vəzivəsinə kimi yüksəlmişdir.1501-ci ildə Əlvənd Mirzəyə qarşı döyüşdə İsmayılın cinahlarda yerləşdirdiyi sərkərdələrdən biridə, Sarı Əli bəy Təkəli idi.Səfəvilərin siyasi həyatında mühüm rol oynayan təkəlilərin bir hissəsi mərkəzi hakimiyyətə qarşı çıxmış və 1596-cı ildə Şah Abbas tərəfindən məhv edilmiş bir qismi isə,Azərbaycanın müxtəlif yerlərinə köçmüşdür. Təkəli adı ilk dəfə 1393-cü ildə Osmanlıların hakimiyyəti dövründə çəkilir.Orta əsrlərdə Təkə bəyliyidə mövcud olmuşdur.Təklələr cəsur,qorxmaz,döyüşkən bir tayfa kimi xarakterizə olunur.Osmanlıların Şirvanı işğal etdiyi zaman təkləlilərin bir qismi öz yurdlarını itirir.         Quba xanlığı dövründə indiki Təkə Şıx kəndi 1796 ci ildə "Təklə" ,1831 ci-il sənədlərində "Təkəli" ,"Təkə Şıxı" kimi gösdərilmişdir,həmin sənədlərdə kənddə 50 ailənin yaşadıqı, kişilərinsə sayının 142 olduqu gösdərilir.Həmçinin kənddə bir su dəyirmanının olduquda gösdərilir,dəyirman yaxın zamanlara kimi kənd ərazisində qalmaqdaydı.1918 ci ilin sənədlərində kəndin adı"Təkə" olaraq gösdərilmişdir.Təkə Şıx kəndi yaxınlığında Təklə Quzan,Çoxtəkəli kəndləri mövcud olmuşdur.Kəndin tarixi çox qədimdir.Kəndin yaşlı sakinlərinin dediynə görə kəndin adı və nəsli tək bir adamın adı ilə bağlıdır.Bu da Əbül Qazinin dedikləri ilə üsd- üsdə düşür.Kəndin tarixi VIII əsrdən əvvələ kimi gedib çıxır.SSR-i dövründə kəndin adı dini siyasi görüşlərə görə dəyişilərək "Gültəpə" adlanmağa başlanmışdır.

Toponimikası

• Gültəpə oyk, sadə.
• Quba r-nunun Tüləkəran i.ə.v.-də kənd. Böyük Qafqaz dağlarının ətəyindədir. Keçmiş adı Təkə Şıx olmuşdur. 1965-ci ildə kəndin adı dəyişdirilərək yaxınlıqdakı təpənin adı ilə Gültəpə (güllü-çiçəkli təpə) adlandırılmışdır;

Əhalisi

2009-cu ilin siyahıyaalınmasına əsasən kəndə 545 nəfər əhali yaşayır.

Din

Kənddə Gültəpə kənd məscidi dini icması fəaliyyət göstərir.

Həmçinin bax

• Quba rayonu

Xarici keçidlər

• Azərbaycan Respublikası Quba Rayon İcra Hakimiyyəti

• azerbaijanphoto.com saytındakı şəkilləri{{Dead link|date=February 2021 |bot=InternetArchiveBot

Fayl:Gültəpə kəndində məscid.JPG| </gallery>