Kəlvəz

Kəlvəz
38°37′25″ şm. e. 48°21′40″ ş. u.
Ölkə	Azərbaycan
Tarixi və coğrafiyası
Saat qurşağı	UTC+04:00
Əhalisi
Əhalisi	271 nəf.
Kəlvəz

Kəlvəz — Azərbaycan Respublikasının Lerik rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 15 mart 2002-ci il tarixli, 273-IIQ saylı Qərarı ilə Lerik rayonunun Kəlvəz kəndi Qosmalyan kənd inzibati ərazi dairəsi tərkibindən ayrılaraq, Kələxan kəndi mərkəz olmaqla Kələxan kənd inzibati ərazi dairəsi yaradılmışdır.

Əhalisi

Əhalisi 271 nəfərdir. Lerik rayonun tərkibində olmasına baxmayaraq Kəlvəz kəndinin əhalisi əsasən türk Avşar türklərdir. Tarixən deportasiyaya uğrayan yerli xalq 1953-cü ildən sonra təkrar Muğandan (Biləsuvar) doğma torpağa qayıtmışdır. Bura Cənubi Azərbaycandan və Qarabağdan köçmələr də var. Burada 6 tayfa yaşayır. Burada Kazımxanlı, Nadirli (Nədirli), Yegənli, Şıxməmmədli, Bayramlı və Nəcəfalılı kimi tayfalardan yaşayır. Danışıq ləhcəsi Ərdəbil ləhcəsi ilə eynidir.

Toponimiyası

Kəndin adı XVI əsrə aid "Şeyx Səfi təzkirəsi"ndə Kəlvəz kimi qeydə alınmışdır. Yerli əhalinin məlumatına görə yaşayış məntəqəsini güclü, qüvvətli, azman olan Əvəz adlı şəxs saldığı üçün Kəlvəz adlandırmışlar. Digər xalq etimologiyasına görə isə "külək" (türk sözü) və "vəzi" (fars sözü) sözləri birləşərək "kəlvəz" formasını əmələ gətirmişdir. Ən dəqiq məlumat isə bu kəndin eyvazli tayfasinin adı ilə bağlıdır. Səfəvilər zamanı eyvazlı tayfası hakimiyyətə yaxın olduğundan çoxlu torpaqları öz əllərinə keçirməyə nail olmuşlar. Nadir şah Əfşar zamanında ustazlı eyvazlı və digər tayfalar sıxışdırılıb Urmiyyəyə tərəf getmişlər. Vaxtilə 1952-cü illərdə Azərbaycanda kütləvi deportasiyalar zamanı buranın da əhalisi aran zonasına sürgün edilmişdir.

Coğrafiyası

Kəlvəz kəndi hər tərəfdən dağlarla əhatə olunmuşdur. Demək olar ki, Lerik rayonunun ən yüksək zirvəsinə yaxındır. Buradan baxarkən Cənubi Azərbaycanın ən gözəl zirvələrindən olan Savalan dağı görünür. Belə ki, Savalanın daim qarlı zirvələrinin şaxtalı havası Kəlvəzi ilin əksər vaxtlarında soyuq hava yaşamağa məcbur edir. Ətraf dağlar əsasən vulkanik mənşəlidir. Hətta görünüşünə görə Qala adlandırılan zirvə şaquli kəsiklərdən ibarətdir. İqlimi quraqlıq keçir. Yaz aylarında yağış demək olar ki, yağmır. Baxmayaraq ki, Lerik rayonuna gedən su sistemi mənbəyini Kəlvəz dağlarından götürür, amma Kəlvəz kəndi su cəhətdən "korluq çəkir". Bitki örtüyünə gəldikdə isə burada əsasən çinar, söyüd və başlıca olaraq meyvə ağacları üstünlük təşkil edir. Buraların alması, əriyi, gilası növ müxtəlifliyi ilə seçilir. Dağlar, meşələr canavar, tülkü, çaqqal, həmçinin dovşan, ərəbdovşanı kimi heyvanlarla yanaşı kəklik, qaratoyuq və s. kimi gözəl quşlarla zəngindir. Bu gözəllikləri brokonyerlərdən qorumaq üçün müxtəlif yasaqlıqlar yaradılır. Bu məqsədlə Hirkan Dövlət Təbiət Yasaqlığı yaradılmışdır.^{[mənbə göstərin]}

Qarabağ müharibəsi

2020-ci ilin 27 sentyabrından 10 noyabrına qədər çəkən Vətən Müharibəsində 4 şəhid vermişdir (burada kənddə rəsmi olaraq qeydiyyatda olanlar hesablanır: ümumilikdə bu rəqəm 11-dir).

Milli Qəhrəman Fəxrəddin İbrahim oğlu Şahbazov da əslən Kəlvəz kəndindəndir.

İkinci Qarabağ savaşının şəhidləri bunlardır:

Şəkili	Soyadı,Ş adı, atasının adı	Hərbi retbəsi	Doğum tarixi	Vəfat tarixi	Doğum yeri	Vəfat yeri	Medalları
	Şükürov Samir Təyyub	Baş leytenant	07.11.1974		Lerik, Kəlvəz	Xocavənd	"Vətən uğrunda" medalı, “İgidliyə görə” medalı, “Xocavəndin azad olunmasına görə” medalı
	Tağıyev Ramiq Teymur	XTQ-nun Kiçik gizir	31.10.1998	08.11.2020	Lerik, Kəlvəz	Şuşa	"Vətən uğrunda" medalı, “Şuşanın azad olunması uğrunda” medalı, “Cəbrayılın azad olunmasına görə” medalı,
	Məmmədzadə İman Elman	əsgər	14.09.1998		Lerik, Kəlvəz	Füzuli	"Vətən uğrunda" medalı, “Xocavəndin azad olunmasına görə” medalı
	Məmmədzadə Bərhram Elman	Əsgər	18.04.2000		Lerik, Kəlvəz	Füzuli	"Vətən uğrunda" medalı, “Xocavəndin azad olunmasına görə” medalı

(Ətraflı - İkinci Qarabağ müharibəsi şəhidlərinin siyahısı)

İnfrastrukturu

Kəlvəz kəndinin yaşı yüzü keçmiş qədim tarixə malik məktəbi vardır. Bu məktəb Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Fəxrəddin Şahbazovun adını daşıyir.

Kəlvəz məktəbi Lerik rayonu ərazisində yaradılmış ilk dünyəvi məktəb hesab olunur. Məktəb 1897-ci ildə rus-tatar (Azərbaycan) məktəbi kimi fəaliyyətə başlamışdır. Məktəbin məhz Kəlvəzdə açılmasının əsas səbəbi burada rus sərhəd qoşunlarının yerləşməsi olmuşdur. Çünki, məktəbdə rus sərhədçi zabitlərin uşaqları da təhsil almışlar. Kəlvəz məktəbi 1956-1975-ci illərdə internat məktəb kimi fəaliyyət göstərmişdir. İnternat məktəb olduğundan ətraf yaşayış məntəqələrinin uşaqları da burada oxumuşlar. Kəlvəz kənd tam orta məktəbi rayonunun nümunəvi məktəblərindən biri sayılır.

Məktəb son iki ildə əsaslı təmir olunmuşdur

Məktəbin məzunları:

• Əlihüseyn Hidayətov(elmlər doktoru),

Tanınmışlar

• Ayatullah Şeyx Məhəmməd Vaizi Lənkərani (1841-1943),
• Şeyx Əbdülhüseyn Vaizi Lənkərani (? – 1966),
• Fəxrəddin Şahbazov, Milli Qəhrəman
• Əlihüseyn Hidayətov, əməkdar elm xadimi, tibb elmləri doktoru, professor
• Yusif Hidayətov, biologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
• Kamyab Abdullayev, tibb üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
• Seyfəddin Rzasoy, filologiya elmləri doktoru
• Yusif Nurullayev, fizika-riyaziyyat üzrə fəlsəfə doktorları, dosent
• Seyran Əliyev, iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru
• Nurəddin Nurullayev, fizika-riyaziyyat üzrə fəlsəfə doktoru