Mstislav Keldış
Mstislav Keldış | |
---|---|
rus. Келдыш, Мстислав Всеволодович | |
Doğum adı | Мстислав Всеволодович Келдыш |
Doğum tarixi | |
Doğum yeri | Riqa, Rusiya imperiyası |
Vəfat tarixi | (67 yaşında) |
Vəfat yeri | Moskva, Rusiya |
Vəfat səbəbi | ürək çatışmazlığı |
Dəfn yeri | |
Vətəndaşlığı | Rusiya |
Elm sahələri | riyaziyyat, mexanika |
Elmi dərəcəsi | fizika-riyaziyyat elmləri doktoru |
Elmi adı | akademik |
İş yeri | SSRİ Elmlər Akademiyası |
Təhsili |
|
Tanınmış yetirməsi | Cəlal Allahverdiyev |
Üzvlüyü |
|
Mükafatları | |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Keldış Mstislav Vsevolodoviç (28 yanvar (10 fevral) 1911[4][5], Riqa, Rusiya imperiyası[6] – 24 iyun 1978[1][7], Moskva, SSRİ[8]) — riyaziyyat və mexanika sahəsində görkəmli sovet alimi. SSRİ Elmlər Akademiyasının akademiki, 1953-cü ildən etibarən SSRİ EA Rəyasət Heyətinin üzvü, 1960-1961-ci illərdə vitse-prezidenti, 1961-1974-cü illərdə prezidenti və 1974-1978-ci illərdə yenidən SSRİ EA Rəyasət Heyətinin üzvü olmuşdur.[9]
M.V.Keldış 3 dəfə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı (1956, 1961, 1971) adına layiq görülmüşdür.
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Keldış Mstislav Vsevolodoviç 1931-ci ildə MDU-nu bitirmiş, sonradan MAHİ-da (Mərkəzi Aerohidrodinamika İnstitutu), MDU-da (1937-ci ildən professor) və SSRİ EA-nın V.A.Steklov adına Riyaziyyat İnstitutunda işləmişdir.
Elmi fəaliyyəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]1953-1978-ci illərdə SSRİ EA-nın Tətbiqi Riyaziyyat İnstitutunun direktoru olmuşdur. M.B.Keldışın uçuş aparatları riyaziyyat, mexanika və aeroqazodinamika sahəsində böyük əməyi olmuşdur. SSRİ-də M.B.Keldış hesablama və maşın riyaziyyatı sahəsinin inkişafında yaxından iştirak etməklə, atom və kosmik texnikası üzrə hesablama məsələlərinin effektiv metodlarını yaratmaqla elmə böyük töhfələr vermişdir. O, kosmos tədqiqatları, raket-kosmik sistemlərinin yaradılması və bu işlərin geniş yayıması üzrə təşəbbüskarlardan biridir. 50-ci illərin ortalarında süni peyklərin Yer ətrafı orbitə çıxarılması, gələcəkdə Aya və Günəş sisteminin digər planetlərinə uçuşların nəzəri əsaslarının işlənməsinə rəhbərlik etmişdir. Yerin ilk süni peyklərinin yaradılması üzrə Elmi Tədqiqat İnstitutunun (ETİ) və konstruktor-bürosunun (KB) fəaliyyətinin əlaqələndirilməsi üzrə Elmi-texniki Şuraya rəhbərlik etmişdir. M.B.Keldış Yer ətrafı kosmik fəza üzrə tədqiqatların aparılması, elmi problemlərin qoyuluşu, planetlərarası mühit, Ay və planetlərin öyrənilməsi, pilotlu uçuşlar proqramlarının həyata keçirilməsinə və həmçinin kosmik uçuşlar və idarəetmə nəzəriyyəsi, naviqasiya və istilik dəyişməsi mexanikasının bir çox problemlərinin həllinə öz bacarıq və əməyini sərf etmişdir. M.B.Keldış "İnterkosmos" proqramı üzrə xarici ölkələrlə əməkdaşlıq edərək elmi işlərə rəhbərlik etmişdir.
1942-1946-cı illərdə SSRİ Dövlət mükafatı və 1957-ci ildə Lenin mükafatına layiq görülmüşdür. 7 Lenin ordeni, 3 Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni, medallar və bir çox xarici ordenlərlə təltif edilmişdir.
1978-ci ildə SSRİ EA tətbiqi riyaziyyat və mexanika sahəsində, eləcə də kosmik fəzanın öyrənilməsində nəzəri tədqiqatlar üzrə elmi işlərinə görə M.V.Keldış adına qızıl medal təsis etmişdir.
M.V.Keldış AMEA-nın fəxri üzvü seçilmişdir.[10]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 3 Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
- ↑ 1 2 http://www.ras.ru/win/db/show_per.asp?P=.id-50679.ln-ru.dl-.pr-inf.uk-12.
- ↑ 1 2 Колчинский Э. И. Реорганизационные пертурбации: историки биологии в БИНе в 1970-х гг., Challenges of Restructuring: Historians of Biology in the Komarov Botanical Institute in the 1970s (rus.). // Историко-биологические исследования 2014. Т. 6, вып. 3. С. 95–107. ISSN 2076-8176; 2500-1221
- ↑ http://www.mi.ras.ru/index.php?c=inmemoriapage&id=24591&l=1.
- ↑ КЕЛДЫШ // Большая российская энциклопедия (rus.). Москва: Большая российская энциклопедия, 2004.
- ↑ Келдыш Мстислав Всеволодович // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Mstislaw W. Keldysch // Munzinger Personen (alm.).
- ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #124999689 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
- ↑ "Keldış Mstislav Vsevolodoviç". 2011-11-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-06-17.
- ↑ "Keldış Mstislav Vsevolodoviç (1911-1978)" (az.). science.gov.az. 2017. 2017-07-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-03-20.
Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]- келдыш.рф
- Келдыш Мстислав Всеволодович
- Mstislav Keldış Kruqosvet ensiklopediyasında
- Mstislav Keldış
- Keldış düsturu Arxivləşdirilib 2012-11-05 at the Wayback Machine
- Foto Arxivləşdirilib 2012-03-15 at the Wayback Machine
- 10 fevralda doğulanlar
- 1911-ci ildə doğulanlar
- 67 yaşında vəfat edənlər
- 24 iyunda vəfat edənlər
- 1978-ci ildə vəfat edənlər
- Kreml divarı yaxınlığındakı nekropolda dəfn olunanlar
- Moskva Dövlət Universitetinin məzunları
- Leopoldin Alman Milli Elmlər Akademiyasının üzvləri
- SSRİ Elmlər Akademiyasının üzvləri
- Macarıstan Elmlər Akademiyasının üzvləri
- Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin üzvləri
- Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyasının üzvləri
- Amerika Riyaziyyat Cəmiyyətinin üzvləri
- Bolqarıstan Elmlər Akademiyasının üzvləri
- "Lenin" ordeni ilə təltif edilənlər
- SSRİ-nin "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni ilə təltif edilənlər
- "Moskvanın müdafiəsinə görə" medalı ilə təltif edilənlər
- "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə" medalı ilə təltif edilənlər
- "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində qələbənin 20 illiyi" yubiley medalı ilə təltif edilənlər
- "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində qələbənin 30 illiyi" yubiley medalı ilə təltif edilənlər
- "Moskvanın 800 illik xatirəsinə" medalı ilə təltif edilənlər
- "Vladimir İliç Leninin anadan olmasının 100 illiyi münasibətilə" yubiley medalı ilə təltif edilənlər
- "Lenin" mükafatı laureatları
- "Stalin" mükafatı laureatları
- SSRİ Dövlət mükafatı laureatları
- Sosialist əməyi qəhrəmanları
- Fəxri Legion ordeninin kavalerləri
- Əlifba sırasına görə alimlər
- Riqada doğulanlar
- Moskvada vəfat edənlər
- Rusiya riyaziyyatçıları
- Rusiya alimləri
- Üçqat Sosialist Əməyi Qəhrəmanları
- Poçt markalarında şəxslər
- SSRİ Ali Sovetinin VI çağırış deputatları
- SSRİ Ali Sovetinin VII çağırış deputatları
- SSRİ Ali Sovetinin VIII çağırış deputatları
- SSRİ Ali Sovetinin IX çağırış deputatları
- AMEA-nın fəxri üzvləri