Noqay rayonu (Qaraçay-Çərkəz)

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Noqay rayonu.
Noqay rayonu

44°22′ şm. e. 41°57′ ş. u.

Ölkə
İnzibati mərkəz Erken-Şaxar[1]
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb 2007
Sahəsi
  • 202 km²
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 15.515 nəf. (2019)[2]
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu 87870
Rəsmi sayt
Noqay rayonu xəritədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Noqay rayonu (abq. Нагӏвай район, kab.-çərk. Нэгъуей район / Нэгъуей куей, qaraç.-balk. Ногъай район, noq. Ногай район) — Rusiya Federasiyası, Qaraçay-Çerkesiya Respublikasının tərkibində inzibati ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Erken-Şaxar şəhəridir.

Coğrafiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]

Noqay rayonu Qaraçay-Çərkəz Respublikasının şimal hissəsində yerləşir. Aşağıdakı ərazilərlə həmsərhəddir:şərqdə və qərbdə Adıqe-Xabl rayonu, cənubda Xabez rayonu, şimalda Stavropol diyarının Kaçube rayonu. Rayonun ərazisi 209,59 km²-dir (2013-cu ildən bəri). Bu isə Qaraçay-Çərkəz Respublikasının 1,47 % ərazisini əhatə edir.

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Müasir Noqay rayonunun tarixi sələfi, yəni əsasən Noqay yaşayış məntəqələrini birləşdirən inzibati-ərazi vahidi, 1935-1956-cı illərdə mövcud olmuş İkon-Xalq rayonu hesab olunur. 1980-ci illərin sonlarından bəri bölgədəki Noqay ictimaiyyətinin nümayəndələri İkon-Xalq rayonunu bərpa etmək və ya noqay əhalisinin sıx yaşadığı yaşayış məntəqələrini əhatə edəcək ayrı bir rayon təşkil etmək fikrini səsləndirirdiləri[3].

Bu istəklərin respublika səviyyəsində əməli şəkildə həyata keçirilməsi, 2005-ci ilin iyun ayında başqa bir "milli" rayonun - Abazinin rayonunun təşkili ilə əlaqədar siyasi vəziyyətin gərginləşdiyi dövrdən başlayır. Bununla belə Qaraçay-Çərkəzin noqay əhalisi bir qayda olaraq müxtəlif elit qruplarla qarşıdurmada iştirak etməməyə çalışır. 5 iyun 2005-ci ildə Qaraçay-Çərkəz Xalq Məclisi Abazin və Noqay rayonlarının təşkili haqqında qətnamə qəbul edir.

8 oktyabr 2006-cı ildə rayonun təşkili ilə bağlı yerli referendum keçirildi. Həmin ilin noyabrında onun nəticələri Xalq Məclisi tərəfindən təsdiq edildi və 15 dekabr 2006-cı ildə parlament Noqay rayonunun təşkili haqqında qərarı qəbul edir. 12 oktyabr 2007-ci ildə Rusiya Federasiyası Qaraçay-Çərkəz Respublikasında mərkəzi Erken-Şaxar kəndində olan "Noqay" rayonunun təsisini təsdiq etdi. Bununla əlaqədar Elə həmin ilin noyabr ayında Qaraçay-Çərkəz Respublikası Konstitusiyasına müvafiq dəyişikliklər edilir.

2009-cu ilin dekabr ayında rayonun ilk büdcəsi qəbul edildi. 1 yanvar 2010-cu ildən bəri Noqay rayonu Qaraçay-Çərkəz Respublikasının tam hüquqlu bir subyektidir.

Əhali[redaktə | mənbəni redaktə et]

Milli tərkib

2010-cu il Ümumrusiya siyahıya alınmasının məlumatlarına görə rayonun milli tərkibi haqqında aşağıdakı məlumatlar verilmişdir[4]:

Xalq Say,
nəf. 		Ümumi əhaliyə
olan nisbəti, %
noqaylar 11 851 75,68 %
ruslar 1 912 12,21 %
Çərkəzlər 474 3,03 %
abazinlər 267 1,71 %
tatarlar 166 1,06 %
qaraçaylılar 162 1,03 %
digərləri 615 3,93 %
milliyyətini bildirməyənlər 212 1,35 %
ümumi 15 659 100,0 %
Cins tərkibi

2010-cu il Ümumrusiya siyahıya alınmasına olan məlumat[5]:

Yaş Kişilər,
nəf.		 Qadınlar,
yaş.		 Ümumi
say.		 ümumi əhaliyə
olan nisbət, %
0 — 14 yaş 1 533 1 424 2 957 18,88 %
15 — 59 yaş 5 066 5 338 10 404 66,44 %
60 yaşdan yuxarı 793 1 505 2 298 14,68 %
ümumi 7 392 8 267 15 659 100,0 %

Kişilər — 7 392 nəf. (47,2 %). Qadınlar — 8 267 nəf. (52,8 %).

Əhalinin orta yaşı — 36,0 yaş. Kişilərin orta yaşı — 33,8 yaş. Qadınların orta yaşı — 37,9 yaş.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ OKTMO (rus.).
  2. ↑ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2019/bul_dr/mun_obr2019.rar.
  3. ↑ "Ногайский муниципальный район КЧР. О районе". 2015-07-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-25.
  4. ↑ "Том 4 книга 1 "Национальный состав и владение языками, гражданство"; таблица 1 "Национальный состав населения Чечни по городским округам, муниципальным районам, городским населённым пунктам, сельским населённым пунктам с численностью населения 3000 человек и более"". 2015-09-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-01-01.
  5. ↑ "Том 1. Таблица 2.2 Население КБР по возрастным группам и полу". 2018-10-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-05-09.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Noqay_rayonu_(Qaraçay-Çərkəz)&oldid=6673519"