Serbiya Sosialist Respublikası
| Tarixi dövlət | |||||
| Serbiya Sosialist Respublikası | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| rus. Федеративное государство Сербия rus. Народная Республика Сербия rus. Социалистическая Республика Сербия ukr. Федеративна держава Сербія ukr. Народна Республіка Сербія ukr. Соціалістична Республіка Сербія | |||||
|
|||||
 |
|||||
|
|
|||||
| Paytaxt | Belqrad | ||||
| Dilləri | serbcə | ||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Valyuta | yuqoslav dinarı | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
,_Flag_of_Serbia_(1947%E2%80%931992).svg)
.svg)
Serbiya Sosialist Respublikası (serbcə: Социјалистичка Република Србија), 1945–1990-cı illərdə mövcud olmuş Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikasının altı respublikasından biri idi.
Quruluş və erkən dövr (1945–1960)[redaktə | mənbəni redaktə et]
İkinci Dünya Müharibəsinin başa çatması ilə Yuqoslaviya krallığının yerinə Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikası yaradıldı. Serbiya bu yeni federasiyanın altı respublikasından biri idi. Müharibə nəticəsində viran qalan Serbiya yeni siyasi və iqtisadi sistem qurmalı oldu.
Serbiya Sosialist Respublikasında İosip Broz Titonun rəhbərlik etdiyi Kommunist Partiyası hakimiyyətə gəldi. Yeni rejim xüsusi mülkiyyəti məhdudlaşdırdı və mərkəzləşdirilmiş planlı iqtisadiyyat qurdu. Təhsil və səhiyyə xidmətləri pulsuz idi.
1950–1960-cı illərdə Serbiyanın iqtisadiyyatı sürətlə inkişaf etdi. Sənayeləşmə və kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalında əhəmiyyətli artım oldu. Bu dövrdə Serbiyada da həyat səviyyəsi yüksəldi.[1][2]
İnkişaf və Dəyişiklik Dövrü (1960–1980)[redaktə | mənbəni redaktə et]
1960-cı illərdə Serbiya iqtisadiyyatında bir sıra islahatlar aparıldı. Bazar iqtisadiyyatına keçid üçün müəyyən addımlar atıldı. Bu islahatlar davamlı iqtisadi artıma və həyat səviyyəsinin yüksəlməsinə imkan verdi.
1960–1970-ci illər Serbiyada əhəmiyyətli mədəni və sosial dəyişikliklər dövrü idi. Təhsil sistemi müasirləşdi. Mediada daha çox azadlıq təmin edildi. İncəsənətdə və ədəbiyyatda yeni cərəyanlar yarandı.
1970-ci illərdə Serbiyada millətçi hərəkatlar güclənməyə başladı. Xüsusilə Kosovodakı alban əhalisi arasında muxtariyyət tələbləri artdı. Bu vəziyyət Yuqoslaviya federasiyası üçün təhlükə yaratmağa başladı.[3][4]
Böhran və Son İllər (1980–1990)[redaktə | mənbəni redaktə et]
1980-ci ildə İosip Broz Titonun ölümü Yuqoslaviyada qeyri-sabitlik dövrünün başlanğıcı oldu. Tito Yuqoslaviyanı bir yerdə saxlayan xarizmatik lider idi. Onun ölümündən sonra respublikalar arasında millətçilik hərəkatları gücləndi və federasiya zəifləməyə başladı.
1980-ci illərin sonlarında Serbiyada Slobodan Miloşeviçin rəhbərlik etdiyi millətçi hərəkat gücləndi. Miloşeviç, Yuqoslaviyada serblərin ayrı-seçkiliyə məruz qaldığını və Serbiyanın hüquqlarını qorumaq üçün sərt siyasət yürütdü.
1990-cı illərin əvvəllərində Yuqoslaviyadakı respublikalar arasında separatçı hərəkatlar artdı. Sloveniya və Xorvatiya 1991-ci ildə müstəqilliklərini elan ediblər. Serbiya Yuqoslaviyanı bir yerdə saxlamağa çalışsa da, buna nail ola bilmədi. 1992-ci ildə Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikası ləğv edildi.[5][6]
Nəticə[redaktə | mənbəni redaktə et]
Yuqoslaviyanın dağılmasından sonra Serbiya və Monteneqro Serbiya və Monteneqro Federativ Respublikasını yaratdılar. Bu federasiya 2006-cı ilə qədər mövcud idi.
2006-cı ildə Monteneqro müstəqillik referendumu keçirdi və referendum nəticəsində Monteneqro öz müstəqilliyini əldə etdi. Serbiya müstəqil dövlət oldu.
Bu gün Serbiya Avropa İttifaqına namizəd ölkədir. Ölkə iqtisadiyyatını və siyasi sistemini Avropa İttifaqı standartlarına uyğunlaşdırmağa çalışır.
Serbiyanın ən mühüm problemlərindən biri Kosovo problemidir. 1999-cu ildə Kosovo NATO tərəfindən bombalandı və Kosovoda Birləşmiş Millətlər Təşkilatının administrasiyası yaradıldı. 2008-ci ildə Kosovo müstəqilliyini elan etdi. Serbiya isə Kosovonun müstəqilliyini tanımır.[7][8]
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Dedijer, V. (1980). History of Yugoslavia. New York: McGraw-Hill. (Sf. 645–650)
- ↑ Banac, I. (1988). The National Question in Yugoslavia: Origins, History, Politics. Ithaca: Cornell University Press. (Sf. 230–235)
- ↑ Glenny, M. (1992). The Fall of Yugoslavia: The Third Balkan War. New York: Penguin Books. (Sf. 105–115)
- ↑ Ramet, S. P. (2006). The Three Yugoslavias: State-Building and Legitimation, 1918–2005. Bloomington: Indiana University Press. (Sf. 260–265)
- ↑ Glenny, M. (1992). The Fall of Yugoslavia: The Third Balkan War. New York: Penguin Books. (Sf. 190–200)
- ↑ Ramet, S. P. (2006). The Three Yugoslavias: State-Building and Legitimation, 1918–2005. Bloomington: Indiana University Press. (Sf. 330–335)
- ↑ Judah, T. (2000). Kosovo: War and Revenge. New Haven: Yale University Press. (Sf. 250–260)
- ↑ Bieber, F. (2006). The Balkans: A Post-Communist History. London: I. B. Tauris. (Sayfa 200–205)