Vaquas monastırı
| Vaquas monastırı | |
|---|---|
| erm. Եկեղեցի Վարդանի գոմեր | |
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Şəhər | Kəlbəcər |
| Yerləşir | Qozlu kəndi |
| Aidiyyatı | Alban Həvari Kilsəsi |
| Tikilmə tarixi | 1215[1] |
|
|
|
 Monastırın planı |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
.svg)
Vaquas monastırı – Kəlbəcər rayonunun Qozlu kəndi ərazisində yerləşən XIII əsrə aid monastır kompleksi. Kompleksə XIII əsrə inşa edilmiş əsas kilsə binası, daha qədim dövrə aid olduğu ehtimal edilən kiçik sovməə, narteks və məişət xarakterli tikililərdən ibarətdir.[2] Kompleksə daxil olan binalar hamısı ciddi dağıntılara məruz qalmış və ya qəzalı vəziyyətdədir.
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Qədim adı Vaquas olan Qozlu kəndi çoxəsrlik tarixə malikdir. Tətrtər çayının sağ sahilində yerləşən Qozlu kəndi Yuxarı Xaçın ərazisində ən aktiv ictimai həyata malik yaşayış məntəqələrindən, Dvin-Bərdə ticarət yolunun ən vacib nöqtələrindən biri olmuşdur. Həmçinin kənd ərazisindəki körpüdən keçən yol Xaçın – Craberd – Göyçə hövzəsi ərazilərini birləşdirən ən qısa yol olmuşdur.[2]
Qədim Vaquas kəndinin xarabalıqları müasir Qozlu kəndinin iki-üç kilometrliyində yerləşir. Kəndin mərkəzində vaxtilə 3 metr hündürlüyə malik, incə naxışlarla bəzədilmiş 1218-ci ilə aid xaç daşı ucalırdı.[3]
Kənd ərazisində yerləşən Vaquas monastırının əsas kilsə binası üzərindəki kitabədə onun inşa olunma tarixi və sifarişçisi haqqında məlumat verilmişdir: “664-cü ilin (miladi 1215) yayında, mən, Hassan, Böyük Qriqorun qızı, knyaz Taxanın həyat yoldaşı bu kilsəni inşa etdirdim...”[1]
Memarlıq xüsusiyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Planda düzbucaqlı formaya malik olan əsas kilsə binası, Əyrivəng kilsəsində olduğu kimi nalvari apsidaya və apsidanın hər iki tərəfində kiçik otaqlara malikdir.[4] Kilsə və yan otaqlar arasındakı çatlar onların başqa vaxtlarda inşa edildiyini göstərir.[4] Kilsə həcminin davamı kimi onun qərb tərəfində ocanan yarımdairəvi altar tağvari örtüyə malikdir.[2] Şərq divarının geniş pilyastrları onu göstərir ki, apsidanın tağvari prteye vaxtilə bir neçə divar tağı üzərində dayanmışdır.[4]
Apsidanın yanlarında yerləşən kiçik otaqlar silindrik tağvari örtüyə malik olmuş və əsas ibadət zalı ilə kiçik qapı yeri vasitəsiylə əlaqələndirilmişdir.[2] Kilsənin qərb divarına birləşən narteks əhəmiyyətli dərəcədə dağıntılara məruz qalmışdır.[2] Divardakı tağ yerlərinə əsasən müəyyən edilmişdir ki, narteksin tağvari dam örtüyü də divar tağlarına söykənmişdir.[2]
Sovməə binası kompleksin şimal tərəfində yerləşir.[2] Düzbucaqlı plana malik sövmənin cənub divarında niş, şərq divarında isə pəncərə yeri vardır. Tikili silindrik tağvari örtüyə və ikitərəfli dama malikdir.[2]
Kompleksə daxil olan tikililərin inşasında həm kobud çay daşları, həm də yaxşı işlənmiş daşlardan istifadə edilmişdir.[2] Pəncərə və qapı yerlərinin yanları, həmçinin tikililərin küçc hissələrinin inşasında yalnız yaxşı yonulmuş daşlardan istifadə olunmuşdur.[2]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 Бархударянц, 1895. səh. 193
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Мкртчян, 1989. səh. 48
- ↑ Бархударян, 1982. səh. 112-114
- ↑ 1 2 3 Мамедова, 2004. səh. 87
Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Мамедова, Гюльчохра, Зодчество Кавказской Албании, Баку: Чашыоглу, 2004
- Мкртчян, Ш.М, Историко-Архитектурные Памятники Нагорного Карабаха, Ереван, 1989
- Бархударянц, Макар, Арцах, Баку, 1895
- Бархударян, С. Свод армянских надписей, вып. 5. Ереван. 1982. 184.
