Zoya Boquslavskaya

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Zoya Boquslavskaya
rus. Зо́я Бори́совна Богусла́вская
Doğum tarixi 16 aprel 1924(1924-04-16) (100 yaş)
Doğum yeri
Vətəndaşlığı SSRİ SSRİ
Rusiya Rusiya
Həyat yoldaşları
Milliyyəti rus
Dini xristian (provoslav)
İxtisası sənətşünas
Təhsili Lunaçarski adına Teatr Sənəti İnstitutu
Fəaliyyəti ədəbiyyat tənqidçisi, şairə, dramaturq, dramaturq, sənətşünas, esseist, yazıçı
Fəaliyyət illəri 1948-ci ildən hazırki dövrə qədər
Elmi dərəcəsi
  • sənətşünaslıq namizədi[d]
Elmi adı dosent
Tanınır yazıçı və tənqidçi kimi
Mükafatları Order For Merit in Culture and Art
Rusiya Federasiyasının əməkdar mədəniyyət işçisi

Zoya Borisovna Boquslavskaya (rus. Зо́я Бори́совна Богусла́вская; 16 aprel 1924, Moskva) — Sovet və rus yazıçısı, nasir və esseist, dramaturq, ədəbiyyatşünas, sənətşünas. Rusiyada və xaricdə bir sıra mədəni layihələrin müəllifi,[1] Rusiya Federasiyasının əməkdar mədəniyyət işçisi (2019), Rusiya Rəssamlıq Akademiyasının fəxri üzvü.[2] Andrey Voznesenskinin həyat yoldaşı[3]

Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Zoya Boquslavskaya 1924-cü il aprelin 16-da Moskvada anadan olub. Atası Boris Lvoviç Boquslavski (1899-1985), kibernetika və maşınqayırma sahəsində alim, bir sıra elmi əsərlərin, monoqrafiyaların və dərsliklərin müəllifi idi. Anası Emma İosifovna Boguslavskaya isə həkim olub. Zoya uşaq vaxtlarından yaxşı təhsil alıb. İxtisas seçimini onun uşaqlıqdan teatra və ədəbiyyata olan həvəsi müəyyənləşdirib. Hələ məktəbdə oxuyarkən gənc Zoya dram dərnəkləri və ədəbi gecələr üçün mətnlər yazmağa başlayıb.[2]

1948-ci ildə Zoya Boquslavskaya A.V.Lunaçarski adına Dövlət Teatr Sənəti İnstitutunun (GİTİS) Teatrşünaslıq fakültəsini bitirib. İnstitutu bitirdikdən sonra SSRİ Elmlər Akademiyasının İncəsənət Tarixi İnstitutunun aspiranturasında təhsil alıb. Dissertasiya müdafiə etdikdən sonra Boquslavskaya “Sovet yazıçısı” nəşriyyatında redaktor işləyib, Moskva Ali Teatr Məktəbində mühazirələr oxuyub. Lenin və Dövlət Mükafatları Komitəsində ədəbiyyat şöbəsinə rəhbərlik edib. Yaradıcılıq karyerasına teatr və kino tənqidçisi kimi başlayan Zoya Boquslavskaya sonralar yeni dalğanın yazıçısı kimi geniş tanınmağa başlayıb.[2]

Yaradıcılığı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Zoya Boquslavskayaya 1960-cı illərin sonlarında teatr və kino haqqında yazdığı məqalələr şöhrət qazandırır. Onun Leonid Leonov və Vera Panova haqqında monoqrafiyaları bu illərdə nəşr olunub. 1967-ci ildə Zoya Boquslavskaya nəşrindən dərhal sonra Fransada tərcümə olunan "Znamya" jurnalında dərc olunan "Və sabah" hekayəsi ilə ədəbiyyatda debüt edib. 1970-ci illərin əvvəllərində Boquslavskayanın nəsr əsərləri "Yeni dünya", "Znamya", "Gənclik" jurnallarında dərc olunub. Onun “700 yeni”, “Qoruma”, “Obsessiya”, “Yaxınlar” kitabları oxucuların böyük marağına səbəb olub.[2] Yazıçı həm də iki teatr “dialoq hekayəsi”ni - “Əlaqə” (Y.Vaxtanqov adına teatr) və “Vəd” (Moskva İncəsənət Teatrında məşqlərdən sonra tamaşaya qadağa qoyulub) yazıb. Dövrün tənqidçiləri onu Trifonov nəsr məktəbinə yaxın yazıçılar sırasına daxil edirlər. Çünki Zoya Boquslavskaya yaradıcılığında müasir insanın həyatının yeni aspektlərini açır, mühafizəkar tənqid onu apolitik olmaqda və insanın psixoloji dərinliklərinə diqqət yetirir.[4]

1998-ci ildə Zoya Boquslavskayanın əsas əsərlərini özündə cəmləşdirən ikicildlik "Aynanın arxasında" kitabı nəşr olundu. Kitab “Mədəniyyət” nəşriyyatında çap edilib və ona şəxsi arxivdən 52 fotoşəkil və portretlər daxil edilib. Kitabın üz qabığı məşhur rəssam Rüstəm Həmdəmova, dizaynı isə A.Konoplevə məxsusdur. Z.B.Boquslavskayanın yaradıcılığı tənqidçilərdə və oxucularda daima böyük maraq doğurub. Onun kitabları ətrafında müzakirələr aparılıb, onların çoxu bir vaxtlar senzura ilə qadağan olunub. Boquslavskayanın əsas əsərləri dəfələrlə yenidən nəşr edilib, onlar fransız, italyan, ingilis, yapon və dünyanın bir çox başqa dillərinə tərcümə olunub. Məsələn, Fransada onun dörd hekayə kitabı dərc edilib.[1]

Zoya Boquslavskayanın Rusiya, Avropa və Amerika mədəniyyətinin müxtəlif xadimləri ilə görüşləri haqqında silsilə "Qeyri-bədii hekayələr" esseləri çox məşhurdur. Bu esselərində Zoya Mark Şaqal, Arkadi Raykin, Xulio Kortasar, Vera Panova, Leonid Leonov, Mixail Roşin, Artur Miller, Yuri Lyubimov, Vladimir Vısotski, Mixail Barşinikov, Natali Sarrott, Liza Minnelli, Brijit Bardo və başqaları haqqında xatirələrini yazıb.

Tənqid[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tənqidçilərin fikrincə, “Yaxınlar” və “Cənuba pəncərələr” hekayələri yeni ruslar haqqında ilk bədii əsərlər sayıla bilər. "Lyubimov və Vısotskinin vaxtı", "Liza və Barışnikov, Mişa və Minnelli" esseləri tənqidçilərin aktiv reaksiyasına səbəb olub. Yazıçının yaradıcılığında fərqlənən “Amerika Qadınları” bədii-publisistik kitabı bestsellerə çevrilib. Əsər ilin ən yaxşı nəşrinə görə bir sıra mükafatlar almış “Amerikalı Qadınlar Plus”ın təkrar nəşridir. Kitabın süjetləri əsasında ABŞ-ın Bravo proqramı tərəfindən bir sıra televiziya filmləri çəkilib.[5]

Şəxsi həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Atası — Boris Lvoviç Boquslavski (1899-1985), kibernetika və maşınqayırma sahəsində alim, bir sıra elmi əsərlərin, monoqrafiyaların və dərsliklərin müəllifi.
  • Anası — Emma İosifovna Boquslavskaya, həkim.
  • Birinci həyat yoldaşı (1943) — Leninqrad Teatrının aktyoru Georgi Novitski sonralar Mossovet Teatrının aktyoru olub.[6] Evlilik uzun sürməyib.[7]
  • İkinci həyat yoldaşı (1964-cü ilə qədər) — Boris Moiseyeviç Kaqan (1918-2013), texnika elmləri doktoru, professor, avtomatlaşdırma və kompüter texnologiyaları sahəsində dizayner və Stalin mükafatı laureatı.[8]
  • Oğlu — Leonid Borisoviç Boquslavski (1951-ci il təvəllüdlü), rusiyalı investor və "Yandex" və "Ozon" şirkətlərinin ortaq sahibi. Ailəlidir, dörd uşaq atası.
  • Üçüncü həyat yoldaşı (1964-cü ildən 2010-cu ilə qədər) — Andrey Andreyeviç Voznesenski (1933-2010). Onların evliliyi 46 il, Voznesenskinin 2010-cu il iyunun 1-də vəfatına qədər davam edib.[9] Onun xatirəsinə Zoya Boquslavskaya və oğlu Leonid şairin 1960-cı ildə nəşr olunan ilk şeir toplularından biri ilə eyni adı daşıyan "Parabola" mükafatını təsis ediblər.[10] Z.Boquslavskaya və oğlu həm də Moskvada şairin doğum günündə - 12 may 2018-ci ildə açılan Voznesenski Mərkəzinin yaradılmasının təşəbbüskarlarıdır.[11] Mərkəz A.Voznesenskinin uşaqlığının keçdiyi Moskvanın Zamoskvoreçye rayonunda, Boris Pasternakla görüşdüyü yerdə yerləşir. Layihənin həyata keçirilməsi üçün 1817-ci ildə tikilmiş, XIX əsrin əvvəllərinə aid memarlıq abidəsi olan ştabs-kapitan Dəmidovun keçmiş mülkü[12] ailənin vəsaiti hesabına fərdi mülkiyyətçidən alınıb.[13] Mükafat və mərkəz Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin sərəncamına uyğun olaraq təsis edilib.[14]

İctimai fəaliyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]

1960-cı illərdə Zoya Boquslavskaya Rusiyada Qadın Yazıçılar Assosiasiyasının, sonra Parisdə Beynəlxalq Qadın Yazıçılar Assosiasiyasının yaradıcısı olub. O, həmçinin Rusiya Qələm Mərkəzinin İcraiyyə Komitəsinin və bir sıra jurnalların redaksiya heyətinin üzvüdür. Zoya Boquslavskaya ingilis, Alman dili və fransız dillərini bilir. O, dəfələrlə ABŞ, Fransa, Böyük Britaniya universitetlərində və forumlarında çıxış edib, kitab sərgilərində (Fransa, İspaniya, Almaniya, Böyük Britaniya və s.) iştirak edib. Nyu Yorkdakı Kolumbiya Universitetində qonaq yazıçı kimi çalışıb.

1991-ci ildə Zoya Borisovna Boquslavskayanın layihəsinə əsasən, incəsənətin bütün növləri üzrə Rusiyanın ilk Müstəqil “Triumf” mükafatı təsis edilib.[15] Mükafatın münsiflər heyətinə görkəmli mədəniyyət xadimləri Yuri Başmet, Vladimir Vasilyev, Elem Klimov, Andrey Bitov, Vadim Əbdürrəşidov, Yekaterina Maksimova, Andrey Voznesenski, Oleq Tabakov, Vladimir Spivakov və başqaları daxil olublar. Onun özü isə eyni adlı fondun baş direktoru olub.[16] 2010-cu ildə ilk dəfə olaraq “Triumf” gənclər mükafatı[17][18] və “Zəfər-Yeni Əsr” Fondu ilə təsis edilən elmi mükafatı “yerli və dünya elminin inkişafına mühüm töhfəyə görə” fundamental və nəzəri tədqiqatlarla məşğul olan rus alimlərinə verilib.

Zoya Boquslavskaya, ilk növbədə, "Triumfists" ilə əlaqəli bir çox digər mədəni tədbirlərin müəllifidir. Moskva, Tolyatti, Parisdə hər il keçirilən "Milad karuseli" incəsənət festivalı onun aktiv iştirakı ilə baş tutur. Bundan əlavə o, digər bədii tədbirlərin - müəllif gecələri, teatr və kino premyeralar, konsertlərin təşəbbüskarıdır.

2000-ci ildə, Zoya Boquslavskayanın layihəsinə əsasən, bu dəfə "Eksmo" nəşriyyatı ilə birlikdə "Triumfun Qızıl Kolleksiyası" adlı kitab layihəsinə start verilib. Layihədə “Triumf” mükafatının laureatları və münsiflər heyəti öz müəllif kitablarını təqdim edirlər. Onların arasında Oleq Tabakov, Mixail Jvanetski, Andrey Bitov, Alla Demidova, Andrey Voznesenski, Boris Qrebenşikov, Nina Ananiaşvili, Yuriy Davydov, Z.Boguslavskaya və başqaları var.

Zoya Boquslavskaya 2001-ci ildə NTV telekanalına dəstək məktubunu imzalayıb.

Mükafatları[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Mədəniyyət və incəsənətdə xidmətlərinə görə ordeni (11 aprel 2024-cü il) - milli mədəniyyətin və incəsənətin inkişafındakı böyük xidmətlərinə, uzun illər səmərəli fəaliyyətinə görə.[19]
  • Rusiya Federasiyasının əməkdar mədəniyyət işçisi (16 aprel 2019-cu il) - “milli mədəniyyətin və incəsənətin inkişafındakı böyük xidmətlərinə, uzun illər səmərəli fəaliyyətinə görə”.[20]
  • Rusiya Rəssamlıq Akademiyasının fəxri üzvü (2019).[21]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 Sleeman, Elizabeth. The International Who's Who of Women 2002 (ingilis). Psychology Press. 2001. ISBN 978-1-85743-122-3. 5 December 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 December 2021.
  2. ↑ 1 2 3 4 "Богуславская Зоя Борисовна". biograph.ru. 2015-07-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-07-17.
  3. ↑ "Интервью с Зоей Богуславской". 2015-07-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-04-18.
  4. ↑ "Зоя Богуславская Список публикаций". 2024-04-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-04-17.
  5. ↑ "Богуславская Зоя Борисовна". biograph.ru. 2015-07-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-07-17.
  6. ↑ "Интервью с Зоей Богуславской". 2015-07-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-07-17.
  7. ↑ "Биография писательницы Зои Богуславской". KratkoeBio.ru. 2023-05-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-13.
  8. ↑ "В «Гоголь-центре» прошла встреча с Зоей Богуславской". 2014-07-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-07-17.
  9. ↑ "В Москве заработал культурный центр имени Андрея Вознесенского". ru:Первый канал (Россия). 2018-05-12. 2019-07-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-07-22.
  10. ↑ "НЕЗАВИСИМАЯ ПРЕМИЯ «ПАРАБОЛА» ПРИУРОЧЕННАЯ К 80-ЛЕТИЮ ПОЭТА". 2023-09-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-04-18.
  11. ↑ "официальный сайт и программа Центра Вознесенского". 2022-03-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-03-16.
  12. ↑ "На Большой Ордынке появился музей Андрея Вознесенского". 2021-12-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-03-16.
  13. ↑ "В Москве заработал культурный центр имени Андрея Вознесенского". официальный сайт 1 канала. 2018-05-12. 2019-07-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-03-16.
  14. ↑ Яна Жиляева. «Его равнодушие по-хорошему меня задевало»: миллиардер Леонид Богуславский об отчиме Андрее Вознесенском, о матери и YouTube, который заменил поэзию // Forbes. 15 июля 2019. 2022-05-08 tarixində arxivləşdirilib.
  15. ↑ "Премия триумф // Сайт «Московские писатели»". 2014-07-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-04-13.
  16. ↑ "По соседству с Венерой // Ведомости. 16.01.2001". 2004-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-20.
  17. ↑ Степанов В. Золотые эльфы: Объявлены лауреаты премии «Триумф» // ru:Российская газета. № 5359 (280) от 10 декабря 2010 г Arxivləşdirilib 2014-04-29 at the Wayback Machine. —  (Yoxlanılıb 10 dekabr 2010).
  18. ↑ Объявлены лауреаты премии «Триумф»-2010 |Новости| Культурная инициатива[ölü keçid]
  19. ↑ "Указ Президента Российской Федерации от 11 апреля 2024 года № 253 «О награждении государственными наградами Российской Федерации»". 2024-04-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-04-18.
  20. ↑ "Указ Президента Российской Федерации от 16 апреля 2019 года № 175 «О награждении государственными наградами Российской Федерации»". 2019-04-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-04-17.
  21. ↑ "Богуславская Зоя Борисовна". Сайт Российской академии художеств. 2022-04-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-10.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Зоя Богуславская Список публикаций в Журналном зале

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Zoya_Boquslavskaya&oldid=7599750"