Gəncə xalçaları

Vikipediya, azad ensiklopediya
Sefer azeri (müzakirə | töhfələr) tərəfindən edilmiş 08:40, 10 dekabr 2017 tarixli redaktə
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Xalça
Gəncə xalçaları
Gəncə xalçası Azərbaycan Xalça Muzeyi
Gəncə xalçası
Azərbaycan Xalça Muzeyi
Xalça haqqında məlumatlar
Məktəbi Gəncə xalçaçılıq məktəbi
Növü Xovlu xalça
Ölkə Azərbaycan
Şəhər Gəncə
Toxunması haqqında məlumatlar
Üslubu Gəncə xalçaçılıq məktəbi

Gəncə xalçaları — Gəncə xalçaçılıq məktəbinin Gəncə qrupuna daxil olan xovlu Azərbaycan xalçalarıdır.[1] Xalçalar adını Gəncə şəhərinin adından almışdır. Gəncə xalçaları Gəncə xalçaçılıq məktəbinin yüksək keyfiyyətli xalçalar kateqoriyasına aiddir.[2]

Tarixi

Gəncə şəhəri əsrlər boyu yüksək keyfiyyətli xalçaların hazınlandığı məkan kimi tanınır. Gəncə xalçaçılıq məktəbi ətraf rayonların xalçaçılıq sənətinə, xüsusən Qazax, Tovuz, Göyçə, Zəngəzur ərazilərində xalçaçılıq sənətinə böyük təsir göstərmişdir.[1] Gəncə xalçaları təkcə şəhərin özündə deyil, Qarabağlı, Borsunlu, Şadılı, Qaradağlı, Şəmkir və bir sıra digər xalçaçılıq məntəqələrində də istehsal olunurdu.[1]

Gəncənin özündə toxunmuş xalçalar "Gəncə-şəhər" adlandırılırdı. Belə xalçaların bazar qiyməti kəndlərdə toxunan Gəncə xalçalarının qiymətindən yüksək olurdu.[1]

Bədii analiz

Gəncə xalçaları kompozisiyasına, rəng seçiminə, xonçaların düzümünə görə müxtəlif cür olurlar. Lakin bu xalçanın özünəməxsus xüsusiyyəti var ki, bu xüsusiyyətinə görə Gəncə xalçası digər xalçalardan fərqlənir. Birinci növ Gəncə xalçalarının ara sahəsi diaqonal xətlər əmələ gətirən və bu xətlər üzərində sıra ilə çevrilmiş butalar olan xalça yalnız Gəncə xalçasına məxsusdur.[1] XIX əsrdən etibarən Qarabağ xalçaçılıq məktəbinə aid, xüsusilə Şuşa tipli xalçalarda da Gəncə xalçalarının təsiri ilə oxşar naxışlar müşahidə olunmağa başlayır.[1]

İkinci növ Gəncə xalçalarının ara sahəsi bir neçə göllə bəzədilmişdir. Bu göllər əksər hallarda xaçabənzər və səkkizbucaqlı formada olur. Ulduzabənzər formada olub strukturu formalaşdıran səkkizbucaqlı göllər Muğan xalçasından götürülmüşdür.[1] XX əsrin əvvəllərinə kimi Gəncə yaxınlığındakı kəndlərdə qarmağabənzər xaç elementləriylə bəzədilmiş "Köhnənaxış", "Muğan" xalçaları da istehsal olunurdu. Bu naxışlar Orta Asiyada, xüsusən Türkmənistanda istehsal olunan xalçalarda da təsadüf edilir.[3]

Texniki xüsusiyyətlər

Gəncə xalçaları müxtəlif ölçü və formatlarda toxunurdu. Bu region üçün əsasən çox da enli olmayan uzun xalçalar və gəbələr (100x150 sm) xarakterikdir. Gəncə xalçalarında bir kvadrat desimetrdə ilmələrin sıxlığı 35x35 ilmədən 40x40 ilməyə qədər yerləşir.[3] Bir kvadrat metrdə isə 120 min ilmədən 160 min ilməyə təsadüf edilir.[3] Xovun hündürlüyü 6-8 mm-dir.[3]

  • Göllü uzun Gəncə xalçası
    Göllü uzun Gəncə xalçası
  • Göllü Gəncə xalçası
    Göllü Gəncə xalçası
  • Göllü Gəncə xalçası, XIX əsr
    Göllü Gəncə xalçası, XIX əsr
  • Diaqonal xəttli/butalı Gəncə xalçası, Azərbaycan Xalça Muzeyi\
    Diaqonal xəttli/butalı Gəncə xalçası, Azərbaycan Xalça Muzeyi\
  • Şəbəkəli Gəncə xalçası, XIX əsr
    Şəbəkəli Gəncə xalçası, XIX əsr

İstinadlar

  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 Лятиф Керимов. Азербайджанский ковёр. Том III. II. Б.: «Гянджлик», 1983. səh. 108
  2. ↑ Лятиф Керимов. Азербайджанский ковёр. Том III. II., Б.: «Гянджлик», 1983. səh. 111
  3. ↑ 1 2 3 4 Лятиф Керимов. Азербайджанский ковёр. Том III. II., Б.: «Гянджлик», 1983. səh. 109
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Gəncə_xalçaları&oldid=4164035"