Əbdülxaliq Qicdüvani

Əbdülxaliq Qicdüvani
Doğum tarixi	1103
Doğum yeri	Gicduvan, Özbəkistan
Vəfat tarixi	1199
Vəfat yeri	Özbəkistan
Fəaliyyəti	müəllim

Əbdülxaliq Qicdüvani (1103–1199)—Nəqşibəndiyyənin şeyxi, mürşüdü.

Həyatı

Əbdülxaliq 1103-cü ildə Buxara yaxınlığında Gicduvan adlı qəsəbədə anadan olmuşdu."Risale-i Ṣaḥibiyyə" adlı əsərində (s. 95–96) anlatdığına görə atası, İmam Malik nəslindən, zahiri və batıni elmlərə vaqif bir alim olan Malatyalı Əbdülcəmil İmamdır. Düşmənləri tərəfindən şəhərdən çıxarılan Malatya sultanının taxtına dönməsini bacaran Əbdülcəmil, 113 yaşında olmasına rəğmən mükafat olaraq sultanın qızıyla evləndirilir.

Əbdülxaliq Gicdüvani yenə öz ifadəsinə görə, iyirmi iki yaşına qədər onu mənəvi övlad edən Xacə Xızırın tərbiyəsi altında qaldıqdan sonra Buxaraya gələn məşhur fəqih və mütəsəvvif Yusif Həmədaninin (ö. 1140) müridləri arasına qatıldı. Bəzi qaynaqlara görə Yusif Həmədani Buxaraya deyil, Səmərqəndə gəlmiş və Gicdüvani ona burada intisab etmişdir.

Nəqşibəndi təriqətinin ilk təməl əsaslarını quran Əbdülxaliq Qicdüvani Məvəraünnəhr və Buxara bölgəsində təsəvvüf və təriqət xidmətlərini davam etdirmişdir. Nəqşibəndiliyin "on bir əsasını" quran Qucdüvanidən Bahaəddin Nəqşibəndin "üveysi" yolu ilə feyz aldığı rəvayət edilir.

Əbdülxaliq Qucdüvaninin Bahaəddin Nəqşibənddən daha əvvəl ölməsinə baxmayaraq, aralarında məşrəb bənzərliyi səbəbiylə, üveysi bir yaxınlıq olmuşdur. Əbdülxalıq Qicdüvani də, Şahı Nəqşibənd də, xəfi zikri cəhri zikrə tərcih etmişlər.

Nəqşibəndiliyin on bir əsası Əbdülxaliq Qicdüvani tərəfindən tənzim edilmişdir.

Ədəbiyyat

1. F. Meier, Zwei Abhandlungen über die Naqšbandiyya, Stuttgart 1994, s. 25;
2. Kasım Kufralı, "Gucduvânî", İA, IV, 820–821;
3. S. Naficy, "G̲h̲ud̲j̲duwānī", EI2 (İng.), II, 1077–1078;
4. K. A. Nizami, "ʿAbd-al-Ḳāleq Ḡoǰdovānī", EIr., I, 120–121.

Həmçinin bax

• Nəqşibəndilik
• Yusif Həmədani