Abşeron Milli Parkı

Abşeron Milli Parkı
Abşeron Milli Parkı
BTMB kateqoriyası — II (Milli park)
Sahəsi	783 ha
Yaradılma tarixi	8 fevral 2005
İdarəetmə orqanı	AETSN
Faunası	Xəzər suitisi, ceyran, kəkilli dalğıc, gümüşü qağayı, yaşılbaş ördək
Yerləşməsi
40°17′ şm. e. 50°21′ ş. u.
Ölkə	Azərbaycan
Rayon	Xəzər
Yerləşməsi	Abşeron yarımadası, Şah Dili
Yaxın şəhər	Bakı
Abşeron Milli Parkı

Abşeron Milli Parkı — Bakı şəhərinin Xəzər rayonunun ərazisində yerləşən milli park. 2005-ci ildə yaradılmışdır, 783 hektar sahəni əhatə edir.

Tarixi

Abşeron Milli Parkının ərazisində əvvəllər Abşeron yasaqlığı mövcud olmuşdur. Dövlət yasaqlığı Bakı Şəhər Soveti ərazisində, Abşeron yarımadasında, Şah Dilində idi. Sahəsi 800 hektar idi, Su quşlarını və Xəzər suitiləri yatağını qorumaq, həmçinin Xərə Zirə adasından buraya gətirilən ceyranların sayını artırmaq məqsədi ilə 1969-cu ilə təşkil edilmişdir.

Yasaqlıq əsasında 2005-ci ildə Abşeron Milli Parkı yaradılmışdır.

Ümumi məlumat

Abşeron yarımadasının cənub-şərq qurtaracağında, rayonun Şah Dili adlanan hissəsində 783 hektarlıq sahədə (bundan 375 ha quruya, 408 ha dənizə düşür) Azərbaycan Respublikasının Abşeron Milli Parkı yerləşir. Abşeron Milli Parkı Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2005-ci il 8 fevral tarixli Sərəncamı ilə Bakı şəhərinin inzibati ərazisində, Abşeron Dövlət Təbiət Yasaqlığının bazasında yaradılmışdır.

Milli Park Bakının cənub-şərq qurtaracağında — Şah Dili ərazisində yerləşir. Abşeron Milli Parkının yaradılmasında başlıca məqsəd ətraf mühitin mühafizəsi, ondan səmərəli istifadə edilməsi, nəsli kəsilməkdə olan nadir flora və fauna növlərinin (Xəzər suitisi, ceyran, kəkilli dalğıc, gümüşü qağayı, yaşılbaş ördək və s.) qorunub saxlanılması, ekoturizmin inkişaf etdirilməsi, turizm və istirahət (rekreasiya) zonalarının yaradılması, ekoloji monitorinqin həyata keçirilməsi və əhalinin ekoloji cəhətdən maarifləndirilməsini təmin etməkdir.

Abşeron Milli Parkının heyvanat aləmi çox zəngindir. Quşlardan gümüşü qağayı, fısıldayan qu quşu, qırmızıbaş qaz, bizquyruq, yaşılbaş ördək, ağgöz qaraördək, kəkilli dalğıc, böyük ağ vağ, qumluq cüllütü, qaşqaldaq, bataqlıq belibağlısı, dəniz bozcası və s., məməli heyvan növlərindən isə ceyran, canavar, çaqqal, çöl pişiyi, yenot, oxlu kirpi, tülkü, porsuq, dovşan, Xəzərin sularında suiti və həmçinin müxtəlif növ balıqlar məskunlaşmışdır. Abşeron Milli Parkının Xəzər dənizi ərazisində xeyli miqdarda Xəzər suitisi yayılmışdır. Bu növ, pərayaqlıların yeganə nümayəndəsidir ki, Dünya okeanının ən kiçik suitisi kimi "Ginnesin Rekordlar Kitabı"na daxil edilmişdir.

Bu ərazini çox vaxt tanıtmaq üçün Azərbaycan xəritəsindəki "qartalın dimdiyi" də deyirlər. Rəvayətə görə, əvvəllər bura yüksək mənsəbli əyanlar, o cümlədən şahlar (xanlar) ova gələrmiş. Ona görə də buranı yerli əhali Şah dili adlandırır.

FISILDAYAN QULƏLƏK

Parkda məskunlaşan Qırmızı kitaba daxil olan heyvanlar: Xəzər suitisi, ceyran, adi soltanquş, ağgöz qaraördək, qızılqaz, fısıldayan qulələk, kürən vağ, qıvrımlələk qutan.

Milli parkda qorunan quş

FISILDAYAN QULƏLƏK

Fısıldayan qulələk Respublikanın böyük göllərində, su anbarlarında və Xəzər dənizi sahillərində yayılıb. Qışlayan və köçəri quşdur. Rəngi qar kimi ağdır (cavanlar qonur olur). Dimdiyi qırmızı-qaradır, onun dibində üst tərəfdə şişkinlik var. Suda və yerdə olanda boynunu əyib sual işarəsinə oxşayır. Səsi yoxdur, yalnız fısıldayır. Azərbaycanda Xəzər sahilində və aran rayonlarda olan iri göllərdə qışlayır, ovlanması yasaq edilib.Yuvalamayan az bir hissə (20–30 fərd) quş yayda müşahidə edilir. Noyabr ayı payız, fevralın ikinci yarısı isə yaz köçü və qayıdışıdır. Bitkilərin sualtı hissəsi (kök və zoğ) onun qidasını təşkil edir. Sapvari yosunları üstün tutur. Nadir, sayı azalan quşlar sırasındadı, Azərbaycanın "Qırmızı kitab"ına daxil edilmişdir. Fevrallın son günlərində köç başlayır. Müxtəlif su həşəratları və onların sürfələri, lildə yaşayan xırda heyvanlar və həmçinin sualtı bitkilələ qidalanır.

YOVŞAN

Milli parkda qorunan bitki

YOVŞAN

Yovşan cinsindən Azərbaycanda 17 növə, o cümlədən becərilən şəkildə 1 növə təsadüf olunur. Yovşan növləri əksərən çoxillik yarımkol, bəzi növləri 1 illik və ya 2 illik bitkilərdir. Səbətləri xırdadır, süpürgətipli çiçək qrupuna yığılmışdır. Küləklə tozlanan bitkilərdir. Səbətin sarğısı bir neçə cərgədə yerləşən yarpaqlardan təşkil olunmuşdur. Səbətdə kənarda yerləşən bir cərgə çiçək dişicikdaşıyan və toxuməmələgətirən çiçəklərdir, ortada yerləşən çiçəklər isə növündən asılı olaraq ikicinsli və toxuməmələgətirən və ya bircinsli erkəkcikdaşıyan çıçəklər olur. Erkəkcikdaşıyan çiçəklərdə dişicik tam inkişaf etməmiş, radiment şəklində qalmış olur. Toxumcalarının ucağını olmur. Yovşan növləri quraqlığa davamlı, az şorakət torpaqlarda belə yayıla bilən bitkilərdir. Qış aylarında qışlaqlarda yem ehtiyatı kimi yovşanların əhəmiyyəti böyükdür. Bəzi yovşan növlərinin səbətindən, qarın qurduna qarşı dərman kimi istifadə olunan santonin alınır.

XƏZƏR SUİTİSİ

Milli parkda qorunan canlı

XƏZƏR SUİTİSİ (Phoca caspica)

Xəzər suitisi (Phoca caspica) Xəzər dənizində məskunlaşan yeganə dəniz məməlisidir. O, Xəzər dənizinin endemik növü olmaqla, dünyada suitilərin ən xırda növü sayılır (yaşama müddəti – 50 il). 1987-ci ildə aparılan hesablamara görə Xəzər suitisinin populyasiyalarının ümumi sayı 360–400 min baş təşkil edir (Krılov, 1989), Xəzər dənizi su bioresursları üzrə Komissiyanın 2005-ci ildə apardığı hesablamara görə isə onların sayı 375 min başdır. 1996-cı ildə Beynəlxalq Təbiətin və Təbii Sərvətlərin Mühafizəsi Birliyi (IUCN) Xəzər suitilərinin vəziyyəti barədə müzakirə aparmış və Xəzər dənizinin getdikcə çirklənməsini və suitilərin məskəni olan sahil zolağının daralmasını nəzərə alaraq, bu növün statusunu "zəif" növ kimi qırmızı kitabına daxil etmişdir.

Həmçinin bax

• Azərbaycan Milli Parkları
• Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi