Azərbaycanda intihar
Azərbaycanda intihar —
Arxa plan[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ölkə qanunvericiliyi[redaktə | mənbəni redaktə et]
| İntihar | Köməkli intihar | Evtanaziya | Cəza |
|---|---|---|---|
| Maddə 125. Özünü öldürmə həddinə çatdırma
Təqsirkardan maddi, xidməti və ya sair cəhətdən asılı olmuş zərərçəkmiş şəxsi onunla amansız rəftar etmə, onun ləyaqətini mütəmadi olaraq alçaltma, ona hədə-qorxu gəlmə yolu ilə özünü öldürmə və ya özünü öldürməyə cəhd həddinə çatdırma— üç ildən yeddi ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır.[1] |
Dini fikirlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
VIII əsrdən Azərbaycanda yayılmış İslam dinin müqəddəs kitabında qeyd edilir:
"Ey iman gətirənlər! Qarşılıqlı razılıqla edilən alış-veriş müstəsna olmaqla, bir-birinizin mallarını haqsız bəhanələrlə (haqsız yerə) yeməyin və özünüzü öldürməyin! Həqiqətən, Allah sizə qarşı mərhəmətlidir!" (Ən-Nisa surəsi)
Əbu Hüreyrə başqa bir rəvayətlə Məhəmməd peyğəmbərin belə dediyini nəql edib:
"Özünü boğub intihar edən Cəhənnəmdə də boğar. Özünə bir şey batırmaqla intihar edən həmin şeyi Cəhənnəm atəşində də özünə batırar. Özünü hündür bir yerdən atıb intihar edən Cəhənnəmdə də özünü atar".
Şərqi pravoslav kilsəsinə görə intihar Tanrının fiziki həyat hədiyyəsinin rəddi hesab edilir. Roma-Katolik kilsəsi teologiyasına görə intihar "Öldürməyin" əmrinə zidd olan günahdır.
Statistika[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ölkə statistikası[redaktə | mənbəni redaktə et]
intihar statistikası | ||||||
| İl | Say | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2008[2] | 138 | |||||
| 2009 | 165 | |||||
| 2010 | 289 | |||||
| 2011[3] | 414 | |||||
| 2012 | 482 | |||||
| 2013[4] | 436 (43-ü intihara cəhd) | |||||
| 2014[5] | 490 | |||||
| 2015 | 499 | |||||
| 2016 | 507 | |||||
| 2017 | 498 | |||||
| 2018 | 521 | |||||
| 2019 | 316 (ilk 7 ay) | |||||
Ölkədə kəndlərə nisbətən şəhərlərin, əsasən də Bakının intihar payı digər yerlərdən daha çoxdur (2013-cü il məlumatı). Mütəxəssislərə görə rəsmi statistikada qeyd edilən rəqəmlər əslində “daha yüksək” olmalıdır, çünki intihar hadisələri adətən ailələrin açıqlamaq istəmədiyi mövzulardandır.[2]
Psixoloq Elnur Rüstəmova görə insanlar daha çox diqqət cəlb etmək üçün “göstərişli intiharlara” əl atır. Səbəblər ailədaxili konfliktlər, sosial qayğılar və psixoloji xəstəliklərdir. "Sevgi məsələləri"nə görə intihar edənlər barədə psixoloq deyir ki, milli ədəbiyyatda sevgi dastanlarının əksəri “əzablar üzərində qurulub”.[2]
Bakıda "intihar məkanları"na Qız qalası, Xəzər dənizi, Koroğlu körpüsü misal göstərilə bilər. Yevgeni Paxomovun Qız qalası haqqında dediyi əfsanəyə görə şahın qızı özünü qaladan Xəzər dənizinə ataraq intihar edir.[6] İntiharların qarşısını almaq məqsədilə Qız qalasının müşahidə hissəsinə şüşə divarlar bərkidilib. Belə ki, İçərişəhər Dövlət Tarix-Memarlıq İdarəsinin sifarişi ilə Qız qalası abidəsinin baxış meydançasında şəffaf şüşə konstruksiyası quraşdırılıb. Kənardan görünməyən, eyni zamanda tarixi abidənin xarici görünüşünə xələl gətirməyən konstruksiya 1,4 metr hündürlükdə olmaqla baxış meydançasının kənarları boyu yerləşdirilib və ziyarətçilərə şəhərin mənzərəsini seyr etməyə heç bir maneə yaratmır.[7]
Beynəlxalq siyahılarda[redaktə | mənbəni redaktə et]
2016-cı il məlumatlarına görə Azərbaycan 183 ölkə arasında 100 min nəfərə düşən intihar hallarına görı 175-ci yerdədir (bir neçə ölkə eyni yeri tuta bilər).
| Ölkələr siyahısında yeri |
Ölkə | Hər iki cins | Kişilər | Qadınlar | Kişi-qadın nisbəti |
|---|---|---|---|---|---|
| 3 |  Rusiya
|
26.5 | 48.3 | 7.5 | 6.44 |
| 116 |  Türkiyə
|
7.2 | 11.3 | 3.2 | 3.53 |
| 123 |  Gürcüstan
|
6.7 | 12.3 | 1.9 | 6.47 |
| 138 |  Ermənistan
|
5.7 | 10.1 | 2.0 | 5.05 |
| 155 |  İran
|
4.0 | 4.9 | 3.1 | 1.58 |
| 175 |  Azərbaycan
|
2.6 | 4.3 | 1.0 | 4.3 |
İntihar edənlər və ya cəhd edənlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
Məşhurlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Murtuza Muxtarov (1920-ci il)
- Zivər bəy Əhmədbəyov (1925-ci il)
- Məcid ağa Şəkibəyov (1930-ci il, bolşeviklərə təslim olmamaq üçün)
- Mehdi Hüseynzadə (1944-cü il)
- Heydər Hüseynov (1950-ci il, siyasi təqiblərə görə)
- Lətif Səfərov (1963-cü il)
- Fatma Qədri (1968-ci il, depressiya)
- Məsud Əlioğlu (1973-cü il)
- Sərdar Əsəd (1975-ci il]]
- Əhəd Rəcəbli (2013-cü il)
- Dəyanət Rzayev (2017-ci il)
- Mövlud Mövlud (2017-ci il)
- Rəşid Səməndər (2020-ci il)
Şübhəli hallar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Cəfər Cabbarlı (1934-cü il, rəsmi olaraq ürək iflicinə görə ölüb, təzyiqlərə dözməyərək intihar etdiyi Əbdülvahab Yurdsevər tərəfindən iddia edilir)
Ölkədə rezonans doğuranlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Fərizə Allahverdiyeva (1990-cı il, Qara Yanvar)
- İsa Şahmarlı (2014-cü il, işsizlik, borc və homofobiyaya görə)
- Elina Hacıyeva (2019-cu il, zorbalığa görə)
Terror aktları[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Bakı metrosunda partlayışlar (1994-cü il). Oktay Qurbanov intihar hücumu etmişdir. 14 nəfər həlak olmuş və 49 nəfər yaralanmışdır.
- Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasında terror hadisəsi (2009-cu il). Gürcüstan vətəndaşı Fərda Qədirov 12 nəfəri qətlə yetirdikdən və 13 nəfəri yaraladıqdan sonra intihar etmişdir.
Populyar mədəniyyətdə[redaktə | mənbəni redaktə et]
Kinematoqrafiyada[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Bir addım. Qarabağ müharibəsində gözlərini itirmiş Yusif intihar etmək qərarına gəlir.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "Criminal Code Article 125" (PDF). Government of Azerbaijan. 2019-09-26 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-08-13.
- ↑ 1 2 3 "Azərbaycanda intihar halları niyə artıb?". 2021-08-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-09-26.
- ↑ "2011-ci ilin intihar statistikası". 2019-09-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-09-26.
- ↑ "Azərbaycanda niyə intihar edirlər?". 2021-02-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-09-26.
- ↑ "İntiharların əsl səbəbləri və çıxış yolları - TƏHLİL". 2021-05-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-09-26.
- ↑ Bakı şəhərinin tarixi. Sara Aşurbəyli. Bakı, 2006. səh 145-146
- ↑ "Bakının intihar "məkanları"". 2019-09-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-09-27.
- ↑ "Suicide rates Data by country". World Health Organization. 2016. 14 April 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 September 2018.