Baxış Mehdiyev

Baxış Mehdiyev
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	5 may 1919
Doğum yeri	Şamlıq, Borçalı qəzası, Gürcüstan Demokratik Respublikası
Vəfat tarixi	3 mart 1993 (73 yaşında)
Vəfat yeri	Bakı, Azərbaycan
Dəfn yeri	Gəncə
Vətəndaşlığı	Azərbaycan SSR
Atası	Mehdiyev Mehdi
Anası	Mehdiyeva Zeynəb
Hərbi fəaliyyəti
Mənsubiyyəti	azərbaycanlı
Rütbəsi	polkovnik
Döyüşlər	İkinci Dünya müharibəsində Şərq cəbhəsi
Təltifləri

Baxış Mehdiyev (5 may 1919, Şamlıq, Borçalı qəzası – 3 mart 1993, Bakı) — Sovet Ordusunun Polkovnik-Leytenantı, Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının üzvü, Böyük Vətən müharibəsinin iştirakçısı, QULAQ əsiri, Sovet düşərgələrində müqavimətin əfsanəvi rəhbəri, azad edildikdən sonra Azərbaycan SSR DİN sistemində xidmət etmişdir. Polis polkovnikidir.

Həyatı

Ermənistanın Şamluq ərazisinin Yunan-Azərbaycan kəndində, Mehdi və Zeynəb Mehdiyevlərin ailəsində anadan olub. Atası Şamluq mis mədənində mədənçi olub. İbtidai yunan məktəbini bitirmişdir (kənddə bir çox yunanlar var idi). 13 yaşında Tbilisidə məktəbə daxil olaraq, orada rus dilində oxuyub, oradan da Bakıda pedaqoji texnikuma keçirilmişdi. Texnikumu 1937-ci ildə bitirmiş, bölgü üzrə Şəkiyə müəllim göndərilərək, axşam məktəbinin direktoru və riyaziyyat müəllimi sahəsində işləmişdir. Daha sonra İrəvan Rus Pedaqoji İnstitutunun dil və ədəbiyyat fakültəsinə daxil olur.

Böyük Vətən Müharibəsində iştirak

İrəvan şəhərinin Spandaryan Hərbi Komissarlığından avqustun 5-i 1941-ci ildə qırmızı orduya çağırıldı. 1942-ci ildən Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının üzvüdür.

Böyük Vətən müharibəsi illərində Azərbaycanda təşkil olunmuş 223-cü diviziyanın 1041-ci alayının komandiri, 1944-cü ilin avqustunda Yassı-Kişinyov əməliyyatı zamanı vermaxtın 6-cı ordusunun darmadağın edilməsində iştirak etmişdir.

Şimali Qafqaz cəbhəsində

1 avqust 1942-ci ildən Şimali Qafqaz cəbhəsində, Mozdokun kənarındakı Stoderevskaya kəndi uğrunda gedən döyüşlərdə iştirak etdi.

19 dekabr 1942-ci ildə aktiv düşmən atəş nöqtələrinin kəşf edilməsi, 28 dekabrda dayaq məntəqəsinin iki saatlıq müdafiəsinə və yanvarın 2-dən 3-nə keçən gecə növbəti uğurlu kəşfiyyatına görə "Qırmızı Bayraq" ordeni ilə və "Hərbi xidmətlərə görə" medalı ilə təltif olunmuşdur.

28 yanvar 1943-cü ildə iki döyüşçü ilə Labinsk kəndinə kəşfiyyata getmiş, orada bir neçə alman əsgəri və ober-leytenantı əsir götürmüş, partizanlarla əlaqə yaratmış, batalyonun hücumunu məharətlə apardı, nəticədə kənd azad edildi və Alman anbarı ələ keçirildi. 13 fevral tarixində, Krasnodar diyarının Dinsk rayonundakı döyüşlərdə, 1037 ilə 1041 alaylar arasında birləşməni təmin etdi. Onun təlim batalyonu rəqibin əks-hücumuna məruz qaldı və onu uğurla dəf etdi. Üstün bir rəqibi pulemyotçunu öldürüldüyü zaman Mehdiyev özü də pulemyot atəşinə tuş gəldi. Buna görə o, "Qırmızı Bayraq" ordeni ilə mükafatlandırıldı. Həmin il martın 2-də yüngül yaralanmışdı.

Cənubi-Qərb cəbhəsində

20 mart 1943-cü ildə Çöl cəbhəsində, həmin il dekabrın 1-dən Cənub-Qərb cəbhəsində vuruşmuşdur. 1943-cü ilin sentyabr ayına qədər cənub-qərb cəbhəsinin 1041-ci atıcı alayının 223-cü diviziyasının qərargah kapitanı olmuşdur. 13 sentyabr 1943-cü ildə Mehdiyev 187,7 yüksəkliyə görə döyüşdə komandanlığı öz üzərinə götürərək bir qrup döyüşçü ilə hücuma keçərək yüksəklik zirvəsini fəth etdi..

2-ci Ukrayna Cəbhəsində

20 oktyabrda bir hissə ilə 2-ci Ukrayna Cəbhəsinə köçürüldü. 1943-cü ilin əvvəlində hələ də 223-cü atıcı diviziyasının 1041-ci alay mayoru idi. 3 noyabr 1943-cü ildə düşmənin müdafiə sərhədinin keçdiyi 135,6 yüksəklikdəki sahədə inadkar döyüşlər başladı. Hündürlük əhatə olunaraq, sabit tutulan radio stansiyası və silahlar ələ keçirildi. 5 noyabr şəxsən bir efraytorun əsirliyində ələ keçirərək, kəşfiyyatda avtomatçılar qrupunu gətirdi, onun bir hissəsinin itkisiz yerləşməsinə qayıtdı. Noyabrın 5-də şəxsən bir qrup pulemyotçunu kəşfiyyata apardı, bir korpusu ələ keçirərək itkisiz geri qayıtdı. Noyabrın 14–15-i tarixində 2-ci Ukrayna Cəbhəsinin Volçanka qəsəbəsi ərazisində hücumu zamanı əla döyüş idarəetməsinə şərait yaratmaqla qərargahın işinə dəqiq və bacarıqla rəhbərlik etmişdir. Buna görə ona 1-ci dərəcəli "Vətən müharibəsi" ordeni təqdim edilir.

10 mart 1944-cü ildə Mehdiyev kiçik bir döyüşçü dəstəsi ilə Qırmızı Ordunun ala bilmədiyi Kotovka kəndi yaxınlığındakı "Yüksək qəbirlər" ətrafında yuvarlaq bir manevr etdi. Düşmən cəbhələrindən 3 km məsafəni keçərək qəfildən düşmənin üzərinə hücum edərək, minimal itkilərlə "Yüksək qəbirləri" aldı.

QULAQ əsiri

Həbs

Həbs tarixi dəqiq məlum deyil, təxminən 1947-ci ilə aid edilə bilər. "Novaya qazeta" nın məlumatına görə, Mehdiyevi həbs ediblər, çünki o, dostlarının əhatəsində deyib ki, generalissimus adını başqasına yox, Georgi Jukova vermək lazım idi. Beləcə o, antisovet təbliğatında ittiham olunaraq və 10 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilir.

Nəticə

Reçlaq əməliyyatları idarəsinin məlumatına görə, Vorkutin üsyanı zamanı Mehdiyev tətil etməyən 5-ci düşərgə şöbəsində olub.

Azadlığı

İ. Qolts hesab edir ki, Mehdiyev 4 saylı şaxtanın (15 ədəd Reçlaq) yanındakı düşərgədən 1953-cü il mayın əvvəllərində azad edilib. Lakin Oleq Borovski xatırlayırdı ki, 1954–1955-ci ilin qışında o, şaxtadan 29-cu şaxtaya qədər yola düşəndə, o, laqer həbsxanasının yanında qurulmuş yeni növbənin qapısında dayanmışdı. O, gözlənilmədən həbsxanadan qovulmuş, 40 saylı şaxtanın düşərgəsində olan Baxış Mehdiyevlə görüşüb. Mehdiyev xahiş etdiː Məni burada gördüyünü orada (29-cu şaxtada) uşaqlara çatdır ki, mənim üçün çox da narahat olmasınlar.

SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Mərkəzi Komissiyasının sədri Aristovun Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsində notasına görə Mehdiyevin 1956-cı ilin yazında dəqiq şəkildə azadlığa buraxıldı. Aristov partiya rəhbərliyinə bildirdi:

"Mehdiyevə onun reabilitasiyası haqqında komissiyanın qərarı elan edildikdən sonra uzun müddət özünə gələ bilmədi və and içdi ki, onun heç vaxt Sovet hakimiyyəti haqqında heç bir pis fikri olmayıb, iş üzrə isə ədalətli qərara görə hökumətə və partiyanın Mərkəzi Komitəsinə dərin minnətdarlığını çatdırmağı xahiş etdi."

Azadlıqdan sonra

Vətənə qayıdan Baxış Mehdiyev polis işinə daxil oldu. Əvvəlcə Kirovabadda polis rəisi vəzifəsində çalışmışdır. Məlumat verildi ki, Mehdiyev cinayətkarların axtarışlarına şəxsən rəhbərlik etmiş, onların təqibində iştirak edərək, hətta atışmalara da daxil olmuşdur. Xüsusilə də təhlükəli cinayətkarların tutulmasına görə "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni ilə təltif edilmişdir.

1960-cı ilin dekabrında Baxış Mehdiyev polisin yüksək rütbəli zabitləri sırasına daxil olmuş, Respublikanın Daxili İşlər Naziri general Əli Kərimovla birgə əməliyyatlarda iştirak etmişdi. 1961-ci ildə yenidən Kirovobad polis idarəsinin rəisi vəzifəsini icra etdi.

1964–1967-ci illərdə Bakı şəhəri üzrə Polis İdarəsinin rəisi və polkovniki.

Ömrünün sonuna qədər əvvəlcə Azərbaycan SSR-də, Ədliyyə Nazirliyində, sonra müstəqil Azərbaycanda vəkillərin davamlı təhsil almasına rəhbərlik etmişdir.

1993-cü il mart ayının 3-də Baxış Mehdiyev vəfat edir və Gəncədə həyat yoldaşının məzarı yanında dəfn olunur.

Mükafatları

• 15 fevral 1943-cü ildə "Döyüş xidmətlərinə görə" medalı
• 4 aprel 1943-cü ildə "Qırmızı Bayraq" ordeni
• 1 oktyabr 1943-cü ildə "Qırmızı Ulduz" ordeni
• 4 dekabr 1943-cü il "Vətən müharibəsi" ordeni
• 17 may 1944-cü ildə "Qırmızı Bayraq" ordeni
• 17 oktyabr 1944-cü ildə "Suvorov" ordeni
• 28 sentyabr 1945-ci ildə "1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı
• 1961-ci ilə qədər "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni

Xatirəsi

• Mehdiyev B. 223-cü Qırmızı Bayraqlı Belqrad atıcı diviziyası. Bakı, 2000, 275 səh.
• Мехтиев Б. М. 223-я Краснознаменная Белградская. — Баку: Азернешр, 1983. — 286 с
• Мехтиев, Б. 223. Београдска-носилац ордена цровене заставе. Београд: Азенешр, 2012. 263 c

Mənbə

Şəmistan Nəzirli Azərbaycan generalları. Bakı: Gənclik, 1991, 208 səh

Baxış Mehdiyevin qardaşı qızı Gəncə şəhərin sakini Əlizadə Mələk Sima Müseyib qızı