Gelibolu müqaviləsi
 | Bu səhifədə iş davam etməkdədir. Müdaxilə etməyə tələsməyin!
|
| Gelibolu müqaviləsi | |
|---|---|
| Müqavilənin tipi | sülh və ticarət müqavilsi |
| İmzalanma tarixi | yanvar/fevarl 1403 |
| İmzalanma yeri | Gelibolu |
| Qüvvəyə minməsi | |
| • şərtləri | Süleyman Çələbi ilə Bizans imperiyası arasında ittifaq müqaviləsi; Süleyman Çələbi ilə Genuya, Venesiya və Yunanıstandakı mülkləri və vassalları arasında imzalanmış sülh və ticarət müqaviləsi |
| İmzalayanlar | |
| Tərəflər | Süleyman Çələbi, Bizans imperiyası, Genuya Respublikası, Venesiya Respublikası |
Gelibolu müqaviləsi (türk. Gelibolu Antlaşması) — 1403-cü ilin yanvar-fevralında imzalanmış sülh və ticarət müqaviləsi. Gelibolu müqaviləsi Balkanlardakı Osmanlı ərazilərinin hökmdarı Süleyman Çələbi ilə Bizans imperiyası, Genuya Respublikası, Venesiya Respublikası, Arxipelaq hersoqluğu və Hospitalyerlər ordeni arasında bağlanmış sülh müqaviləsi idi. Ankara döyüşündən sonra bağlanan bu müqavilə ilə Süleyman, qardaşları ilə varislik uğrunda mübarizədə öz mövqelərini möhkəmləndirməyə çalışarkən, itirdikləri torpaqları geri qaytaran və Osmanlı hökmdarı üzərində nominal üstünlük əldə edən xristian dövlətlərinə, xüsusilə Bizanslara böyük güzəştlər etdi. Qanunlar, Süleyman və Osmanlı varislik mübarizəsinin qalibi I Mehmed dövründə qüvvədə qaldı. Lakin 1421-ci ildə I Mehmedin ölümündən sonra müqavilə qüvvədən düşdü.
Arxa plan
[redaktə | mənbəni redaktə et]
26 iyul 1402-ci ildə baş verən Ankara döyüşündən sonra Osmanlı sultanı I Bəyazid türk-monqol sərkərdəsi Əmir Teymur tərəfindən məğlub edilərək əsir alındı. Bu mühüm hadisə I Bəyazid tərəfindən ələ keçirilən müstəqil türk bəyliklərinin əksəriyyətini yenidən quran Əmir Teymurun Anadoludakı Osmanlı torpaqlarını bölüşdürməsi bölgədəki güc balansını parçalamış oldu. Əmir Teymur Balkanlara müdaxilə etmədi: Ankaradan öncə Bizans imperiyasının son qalığı olan Konstantinopolla əlaqə kəsildi və Bəyazidin əlinə keçmə ərəfəsində idi.[1] Anadoludakı kimi, Osmanlıların gücünün qəfil zəifləməsi Balkanlarda da hakimiyyət boşluğu yaratdı. Osmanlı dövlətinə meydan oxumaq üçün bölgədəki müxtəlif xristian dövlətləri - Bizanslılar, Macarıstan krallığı, Venesiya Respublikası və bəzi kiçik hökmdarlar hər biri öz maraqlarını maksimum dərəcədə qorumağa çalışırdı.[2]
Bəyazidin böyük oğlu Süleyman Çələbi Ankaradakı məğlubiyyətdən sonra avqustun 20-də Geliboluya gəldi. Digər qardaşları Anadoluda Əmir Teymurla mübarizəni davam etdirib, bacardıqları qədər torpaqları geri almağa çalışarkən, Süleyman Balkanlardakı Osmanlı ərazilərini (Rumeli) nəzarət altına aldı. Vəziyyətinin güvənli olmadığı Süleyman Çələbinin vacib addımlarından biri Anadoluya qayıdıb qardaşları və digər rəqiblərinə qarşı mübarizə aparmaq idi. Məqsədi bölgənin xristian dövlətləri ilə atəşkəs yaratmaq idi.[3][4] Sentyabrın 22-də məsələ haqqında müzakirə aparan Venesiya Senatı Gelibolu üzərində nəzarəti ələ almağa çalışırdı. Venesiyalılar, Qərbdən kömək üçün Parisdə səfərdə olan Bizans imperatoru II Manuil ilə təmasa keçərək Manuilin qardaşı oğlu və regenti VII İohannın Venesiyanın dəniz və ticarətdə rəqibi Genuya Respublikasına rəğbət bəslədiyi üçün onu evə qayıtmağa çağırdılar.[5]
Aparılan danışıqlar nəticəsində Süleyman həm Venesiyaya, həm də Manuilə elçilər göndərərək mühüm güzəştlər etdi. Manuil 9 iyun 1403-cü ilə qədər Konstantinopola qayıtmayacaqdı və onun yoxluğunda üç ay yarım davam edən danışıqlardan sonra razılıq əldə olundu.[6] Afinanı ələ keçirmiş Florensiyalı I Antonio Akkiaiuoli ilə rəqabətini həll etmək üçün Osmanlının gücündən istifadə etmək istəyən Venesiyalılar ən təcrübəli diplomatları Pietro Zeno və Marko Qrimani danışıqlara,[7][8] Genuya isə Jan de Şatemorandı elçi göndərdi.[6]
Nəticəsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Kastritsis, 2007. səh. 1-2,5
- ↑ Kastritsis, 2007. səh. 5-8
- ↑ Dennis, 1967. səh. 72
- ↑ Setton, 1976. səh. 376
- ↑ Dennis, 1967. səh. 72-73
- ↑ 1 2 Dennis, 1967. səh. 73-74
- ↑ Miller, 1908. səh. 361
- ↑ Dennis, 1967. səh. 74
Mənbə
[redaktə | mənbəni redaktə et] | |
|---|---|
| Osmanlı imperiyasının yaranması (1299-1453) | |
| Osmanlı imperiyasının yüksəlişi (1453-1579) | |
| Osmanlı imperiyasının durğunluq dövrü | |
| Osmanlı imperiyasının dağılması (1792-1922) | Trablus • Tunis • Paris (1802) • Qaleyi Sultaniyyə • Buxarest (1812) • Ərzurum • Akkerman • Ədirnə (1829) • İstanbul (1832) • Hünkar-İskelesi • Kütahya (1833) • Balta-Liman • London (1840) • Boğazlar haqqında London konvensiyası (1841) • Paris (1856) • Şkoder (1862) • San-Stefano • Berlin • Kipr • Topxana • İstanbul (1897) • Uşi • London (1913) • İstanbul (1913) • Afina • İngilis - Alman konvensiyası • İstanbul (1914) • Brest-Litovsk • Trabzon • Ərzincan • Batum • Mudros • Sevr |
.svg){kind=small}