Vasili Çuykov
Vasili Çuykov | |
---|---|
rus. Василий Иванович Чуйков | |
Şəxsi məlumatlar | |
Doğum tarixi | 31 yanvar (12 fevral) 1900[1][2][…] |
Doğum yeri |
|
Vəfat tarixi | 18 mart 1982[3][4][…] (82 yaşında) |
Vəfat yeri | |
Dəfn yeri | |
Vətəndaşlığı | |
Təhsili | |
Hərbi fəaliyyəti | |
Mənsubiyyəti | Rus |
Qoşun növü | |
Xidmət illəri | 1918–1982 |
Rütbəsi | Marşal |
Vəzifəsi | Sovet İttifaqı Marşalı |
Döyüşlər |
Rusiya vətəndaş müharibəsi Sovet-fin müharibəsi Qırmızı ordunun Polşa yürüşü (1939) Çin-yapon müharibəsi (1937–1945) Böyük Vətən müharibəsi |
Təltifləri |
|
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Vasili İvanoviç Çuykov (12 fevral 1900-cü il – 18 mart 1982-ci il) — Sovet İttifaqı Marşalı (1955). Sovet İttifaqı Qəhrəmanı (1944, 1945).[8]
Həyatı
Uşaqlığı
Vasili İvanoviç Çuykov[9] 12 fevral 1900-cü ildə çoxuşaqlı kəndli ailəsində (8 qardaşı və 4 bacısı olub.) indiki Moskva vilayətinin Serebryannıy Prud kəndində anadan olub.[10] Milliyyətcə rusdur [11]. Atası — İvan İonoviç Çuykov (3.03.1865 — 27.06.1958), Serebryannıy Prud kəndində kəndli olub. Anası — Yelizaveta Fyodorovna Çuykova (5.09.1865 — 29.03.1958) Şirobokov kəndində kəndli olub. Vasili Çuykov 4 sinifli kilsə məktəbini (1907 — 1911) bitirmiş, 12 yaşında Petroqrada getmiş, usta yanında şagird olmuşdur. 1917-ci ildə Kronştadt şəhərində xidmət etmişdir[12]. 1919-cu ildə Sov.İKP-nın üzvü olmuşdur.
Ailəsi
Həyat yoldaşı — Valentina Petrovna Çuykova (qızlıq soyadı: Pavlova) (1907—1984). Oğlu — Aleksandr Vasilyeviç Çuykov (1946—2012) heykəltəraş olub, Qızı Nelli Vasilyevna Çuykova (d. 1928). Nəvəsi — Vasili Konstantinoviç Timoşenko-Çuykov.[13]
Vətəndaş müharibəsi
Rusiya vətəndaş müharibəsi zamanı — 1918-ci ildə Vasili Çuykov atıcı rota komandirinin köməkçisi olmuşdur. 1921-ci ildə polka rəhbərlik etmişdir. Vətəndaş müharibəsi zamanı Vasili Çuykov 4 dəfə yaralandı: 1) 1919-cu ilin mayında Şərq cəbhəsində — əlindən yaralandı; 2) 1919-cu ilin iyulunda Şərq cəbhəsində (Muslimovo kəndində) — ayağından yaralndı; 3) 1920-ci ilin mayında Qərb cəbhəsində — ayağından yaralandı; 4) 1920-ci ilin sentyabrında Qərb cəbhəsində (Ostrov şəhərində) — çiynindən yaralandı.[14]
İştirak etdiyi döyüşlər
- Rusiya vətəndaş müharibəsi
- Sovet-fin müharibəsi
- Qırmızı ordunun Polşa yürüşü (1939)
- Çin-yapon müharibəsi (1937-1945)[15]
- Böyük Vətən müharibəsi[16]
- Stalinqrad döyüşü[17][18][19][20]
Böyük Vətən müharibəsinə qədər
1921-ci ilin iyulundan — 1922-ci ilin yanvarına qədər 4 nömrəli hərbi hissənin rəisi, Smolensk quberniyasının Velij şəhərinin qarnizon rəisi, 1922-ci ilin yanvarından polk komandiri olub. Vasili Çuykov 1918-ci ildə Moskvada hərbi təlimatçı kurslarını [12], 1925-ci ildə M.V.Frunze adına Hərbi Akademiyanı, 1927-ci ildə Akademiyanın Şərq fakültəsini [21], o cümlədən, 1936-cı ildə Fəhlə-Kəndli Qızıl Ordusu Mexanikləşdirmə və motorlaşdırma Hərbi Akademiyası yanında akademik kurslarını bitirmişdir. 1927-ci ilin noyabrında — Moskva hərbi dairəsi qərargahı rəisinin köməkçisi olmuşdur.
1927-ci ilin iyulunda — Çində hərbi məsləhətçi olmuşdur.[22][23] 1939-cu ilin dekabrında Sovet-Fin müharibəsi zamanı ordu komandanı olmuşdur.
Böyük Vətən müharibəsində (1941—1945) iştirakı
Vasili Çuykov 1942-ci ilin mayında Böyük Vətən müharibəsi zamanı 1-ci (iyuldan 64-cü) rezerv (ehtiyat) ordunun komandanı olmuşdur. 1942-ci il, 12 sentyabrdan 62-ci orduya komandanlıq etmiş,[24] Stalinqradın müdafiəsində mühüm rol oynamışdır. Stalinqradın müdafiəsində göstərdiyi igidliyə görə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görüldü, I dərəcəli Suvorov ordeni ilə təltif edildi.[25]. Böyük Vətən müharibəsi zamanı göstərdiyi rəşadətlərə görə 1944 və 1945-ci illərdə iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı fəxri adına, o cümlədən çoxsaylı orden və medallara layiq görülmüşdür.[26]
Böyük Vətən müharibəsindən sonrakı illər
Vasili Çuykov 1949—1953-cü illərdə Almaniyada sovet qoşunları qrupunun baş komandanı,[27] 1953—1960-cı illərdə Kiyev hərbi dairəsi qoşunlarının komandanı olmuşdur. Çuykov 1960-cı ildən SSRİ müdafiə nazirinin müavini və quru qoşunlarının baş komandanı, 1961-ci ildən SSRİ Mülki Müdafiə rəisinin müavini, 1964—1972-ci illərdə SSRİ Mülki Müdafiə rəisi, 1972-ci ildən isə SSRİ Müdafiə Nazirliyinin Baş inspektorlar qrupunun baş inspektoru olmuşdur. 1952—1961-ci illərdə Sov.İKP MK üzvlüyünə namizəd, 1961-ci ildən Sov.İKP MK-nın üzvü seçilmişdir. SSRİ Ali Sovetinin (2—10-cu çağırış) deputatı olmuşdur. 9 dəfə Lenin ordeninə layiq görülmüş, SSRİ hərb tarixində dərin iz buraxmış Vasili Çuykov 18 mart 1982-ci ildə Moskva şəhərində vəfat etmişdir.[28] Özünün vəsiyyəti ilə Stalinqrad döyüşündə həlak olanların, "Ana-vətən" abidəsinin yanında—Volqoqradda Mamayev kurqanında dəfn edilir.[29]
Hərbi rütbələri
- Briqada komandiri və ya kombriq (17.02.1938)
- Komdiv (23.07.1938)
- Komkor (9.02.1939)
- General-leytenant (4.06.1940)[30]
- General-polkovnik (27.10.1943)
- Ordu generalı (12.11.1948)
- Sovet İttifaqı Marşalı (11.03.1955)
Mükafatlar və adlar
SSRİ mükafatları
- İki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı (19.03.1944, 6.04.1945)[31]
- 9 dəfə Lenin ordeni (1943, 1944, 1945, 1950, 1960, 1970, 1975, 1978, 1980)
- Oktyabr İnqilabı ordeni (22.02. 1968)
- 4 dəfə Qırmızı Bayraq ordeni (1920, 1925, 1944, 1948)
- 3 dəfə Suvorov ordeni (1943, 1944, 1945)
- Qızıl fəxri silah (şaşka) (1968)
- 16 SSRİ medalı:
- "1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı
- "1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində qələbənin 20 illiyi" yubiley medalı
- "1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində qələbənin 30 illiyi" yubiley medalı
- "Moskvanın müdafiəsi uğrunda" medalı
- "Stalinqradın müdafiəsi uğrunda" medalı
- "Yaponiya üzərində qələbəyə görə" medalı
- "Berlinin alınmasına görə" medalı
- "Varşavanın azad edilməsinə görə" medalı
- "SSRİ Silahlı Qüvvələri veteranı" medalı
- "Döyüş əməkdaşlığını möhkəmləndirməyə görə" medalı
- "Xam torpaqlardan istifadə edilməsinə görə" medalı
- "Fəhlə-Kəndli Qırmızı Ordusunun XX illiyi" yubiley medalı
- "Sovet Ordu və Donanmasının 30 illiyi" yubiley medalı
- "SSRİ Silahlı Qüvvələrinin 40 illiyi" yubiley medalı
- "SSRİ Silahlı Qüvvələrinin 50 illiyi" yubiley medalı
- "SSRİ Silahlı Qüvvələrinin 60 illiyi" yubiley medalı
- "Moskvanın 800 illik xatirəsinə" medalı
- Vladimir İliç Leninin anadan olmasının 100 illiyi ilə əlaqədar yubiley medalı
Xarici medallar
- "Xalqlar dostluğu ulduzu" ordeni (ADR)
- "Qrünvald xaçı" ordeni (PXR)
- "Hərbi rəşadətə görə" (Virtuti Militari) qızıl xaçı (PXR)
- Suxe-Bator ordeni (MXR)
- "Çin-Sovet dostluğu" medalı
- Çinin 2 ordeni
Fəxri adlar
- Volqoqradın fəxri vətəndaşı
- Berlinin fəxri vətəndaşı (8 may 1965-ci ildən 29 sentyabr 1992-ci ilə qədər).
- Zaporojyanın fəxri vətəndaşı
- Ulan Udenin fəxri vətəndaşı
Xatirəsi
- Moskva vilayətinin Serebyannıy Prud şəhərində Vasili İvanoviç Çuykovun memorial ev-muzeyi,[32]
- Serebryannıy Prud şəhərində abidəsi (müəllifi — heykəltəraş Yevgeni Vuçetiç)
- Serebryannıy Prud şəhərində büstü (müəllifi — oğlu heykəltəraş Aleksandr Çuykov)
- Volqoqradın Mamayev kurqanında məzarı,
- Volqoqradda 62-ci ordu dənizkənarı parkında heykəli (müəllifi — oğlu heykəltəraş Aleksandr Çuykov)[33]
- Zaporojyanın Dneprovski rayonunda büstü[34]
- Zaporojya vilayətinin Smorodino kəndində xatirə nişanı[35]
- Polşanın Poznan şəhərində memorial lövhə
- Rusiyanın bir çox şəhərlərində (Moskva, Volqoqrad, Kazan, Çelyabinsk, Zaporojya, Nikolayev və s.), o cümlədən, Ukrayna və Belorusda adına küçə vardır.
- Moskvadakı 479 №-li və s. kimi məktəblər onun adınadır.[36][37]
- Perm hərbi institutu onun adınadır.
Müasirlərinin fikirləri (rusca)
« Руководство войсками осуществляет умело и грамотно. Оперативно-тактическая подготовка хорошая. Умеет сплачивать вокруг себя подчинённых, мобилизуя их на твёрдое выполнение боевых задач. Лично энергичный, решительный, смелый и требовательный генерал. За последнее время у тов. Чуйкова нашли проявление элементы, граничащие с зазнайством и пренебрежением к противнику, что привело к благодушию и потере бдительности. Но, получив на этот счёт строгие указания, тов. Чуйков решительно изживает эти слабости. В целом генерал-полковник Чуйков боевой и решительно наступательный командарм, умеющий организовать современный прорыв обороны противника и развить его до оперативного успеха. — Командующий фронтом генерал армии Малиновский. Член военного совета генерал-лейтенант Желтов». — Hərbi xarakteristika 20 may 1944-cü il.
« Тов. Чуков всесторонне развитый и культурный генерал. Под его командованием армия прошла славный боевой путь от Сталинграда до Берлина, она одержала ряд серьёзных побед на р. Северный Донец, по освобождению Запорожья, в боях по форсированию рек Южный Буг, Висла, Одер и вышла к Эльбе. В прошедших боях армия показала высокую организованность, стремительность в преследовании, упорство в обороне и смелость при штурме укреплённых позиций. Тов. Чуйков в боях, независимо от сложности боевой обстановки, идет смело на рискованные решения. В боях проявляет исключительные храбрость и отвагу. В тяжелые периоды боя всегда находился на самых ответственных участках боевых действий войск армии. Настойчив, дисциплинирован, инициативен, энергичен, требователен к себе и подчинённым, смелый и храбрый, по характеру твёрдый, вспыльчивый. Заботу о подчинённых проявляет. Среди личного состава пользуется заслуженным авторитетом и уважением. Партии Ленина — Сталина и Социалистической Родине предан. — Главнокомандующий группой советских оккупационных войск в Германии Маршал Советского Союза Жуков. Член Военного совета генерал-лейтенант Телегин». 28 iyul 1945.
«С нашей первой встречи на Мамаевом Кургане я считал, что мне посчастливилось быть в Сталинграде начальником штаба у такого командарма, чуждого шаблонам (в той обстановке приверженность к ним могла бы погубить всё), до дерзости смелого в принятии решений, обладавшего поистине железной волей … Василий Иванович принадлежит к людям, которые выражают доброе отношение к товарищу, прежде всего, своими поступками, действиями, а не словами». — Sovet İttifaqı Marşalı Nikolay Krılov.
«С Василием Ивановичем Чуйковым я встретился впервые и сразу проникся к нему глубоким уважением. Ещё в юношеские годы мне нравились люди честные, смелые, решительные, обладающие прямолинейным характером. Таким представился мне Чуйков. Был он грубоват, но на войне, тем более в условиях, в каких ему приходилось находиться, пожалуй, трудно быть другим. Только такой, как он, мог выстоять и удержать в руках эту кромку земли. Мужество и самоотверженность командарма были живым примером для подчиненных, и это во многом способствовало той стойкости, которую проявил весь личный состав армии, сражавшийся в городе за город. На меня этот человек произвел сильное впечатление, и с первого же дня знакомства мы с ним сдружились». — Sovet İttifaqı Marşalı Konstantin Rokossovski.
«Сам командарм — воплощение энергии. Перед началом наступления он носится по плацдарму в своём вездеходе и не дай бог, если заметит непорядок: несдобровать нерадивцу. О требовательности, иногда даже о крутом нраве командарма хорошо известно всем. Но за внешней грубоватостью В. И. Чуйкова скрывается любовь к простому солдату, к своему военному ремеслу. Генерал дорожит репутацией армии, и его требовательность, горячность объясняется прежде всего стремлением выполнить поставленную задачу как можно лучше.» — Zirehli qüvvələrin marşalı Mixail Katukov.
«Около полудня неожиданно приехал командующий 8-й гвардейской армией В. И. Чуйков. О Василии Ивановиче, его храбрости, воле, оперативном искусстве я был наслышан со времен Сталинграда, но судьба нас свела впервые… Василий Иванович попросил рассказать, как шло только что завершившееся отражение неприятельской контратаки, и осмотрел места боёв. Немногословно поблагодарив, собрался уезжать. Я предложил ему охрану — бронетранспортёр. „Перебьюсь и так“, — недовольно буркнул он и умчался на юг». — Zirehli qüvvələrin baş marşalı Amazasp Babacanyan
Ədəbiyyat
- Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası. X cild. Bakı, 1987. səh. 383
- «Ташкент» — Ячейка стрелковая / [под общ. ред. А. А. Гречко]. — М. : Военное изд-во М-ва обороны СССР, 1976. — 690 с. — (Советская военная энциклопедия : [в 8 т.] ; 1976—1980, т. 8).
- Герои Советского Союза: Краткий биографический словарь / Пред. ред. коллегии И. Н. Шкадов. — М.: Воениздат, 1988. — Т. 2 /Любов — Ящук/. — 863 с. — 100 000 экз. — ISBN 5-203-00536-2.
- Великая Отечественная война 1941—1945. Энциклопедия / под ред. М. М. Козлова. — М.: Советская энциклопедия, 1985. — 832 с. — 500 000 экз.
- В. А. Егоршин «Фельдмаршалы и маршалы». М., 2000.
- Маршалы Советского Союза: личные дела рассказывают. М., 1996.
- Сталинградская эпопея. М.: Наука, 1968.
- Коллектив составителей и редакторов. Военный совет при народном комиссаре обороны СССР. 1938, 1940 гг.: Документы и материалы.. — М.: РОССПЭН, 2006. — 336 с. — 1000 экз. — ISBN 5-8243-0694-X.
- Ларин М. Ю., Хватов А. В. Неизвестные войны России. — М.: ООО «Дом Славянской книги», 2012. — 480 с.
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq istinad şablonları ilə göstərilməlidir. |
- ↑ Bibliothèque nationale de France Vasilii Ivanovich Chuĭkov // BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ Vasily Ivanovich Chuikov // TracesOfWar.
- ↑ Vasily Chuikov // Encyclopædia Britannica (ing.).
- ↑ Wassili Iwanowitsch Tschuikow // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
- ↑ Чуйков Василий Иванович // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Информационно-публицистический еженедельник «Истоки»: Информационно-публицистический еженедельник «Истоки».
- ↑ Василий Иванович Чуйков — герой Сталинграда.
- ↑ Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası. X cild. Bakı, 1987 səh 383.
- ↑ Vasili Çuykov - Ordu əfsanəsi
- ↑ Marşal Çuykovun həyatı
- ↑ Биография В. И. Чуйкова на сайте «Герои страны».
- ↑ 1 2 Советская военная энциклопедия
- ↑ Vasili Çuykov haqqında sənədli film
- ↑ Bax: Rusiya vətəndaş müharibəsi
- ↑ Чуйков В. И. От Пекина до Берлина. 1927—1945. (Сборник всех воспоминаний) — М., Алгоритм, 2015.
- ↑ John Keegan. The Battle for History: Re-fighting World War Two (Barbara Frum lecture series), Vintage Canada, Toronto, 1995. Republished by Vintage Books, New York, 1996, p. 121
- ↑ Сталинградская эпопея. М.: Наука, 1968.
- ↑ Craig, William (1973). Enemy at the Gates: the Battle for Stalingrad. New York: Penguin Books, ISBN 0-14-200000-0, pp. 90, 91
- ↑ Antoni Beevor (1998). Stalingrad. New York: Viking, ISBN 0-14-024985-0, pp. 128, 129
- ↑ Чуйков В. И. От Сталинграда до Берлина. — М.: Воениздат, 1980. — 672 с., 22 л. ил.
- ↑ Pavel Quserin. M.V. Frunze adına Hərbi Akademiyanın Şərq fakültəsi. — Saarbrükken: LAP LAMBERT Academic Publishing, 2014. — С. 51. — ISBN 978-3-659-37302-2.
- ↑ Чуянов, Алексей Семёнович. На стремнине века. Записки секретаря обкома|ответственный дание. Москва, Политиздат, 1976
- ↑ Чуйков В. И. Миссия в Китае. — М.: Воениздат, 1983.
- ↑ Vasili Çuykov - Mən 62-ci ordudanam
- ↑ Герои Сталинградской битвы: окопный генерал Чуйков / Губернские Вести.
- ↑ Чуйков В. И. Конец третьего рейха. — М.: Советская Россия, 1973.
- ↑ Jochen Hellbeck: Die Stalingrad Protokolle. S. Fischer Verlag, Frankfurt a. M. 2012, ISBN 978-3-10-030213-7, Kapitel Armeegeneral Wassili Tschuikow, S. 319–348.
- ↑ С молитвой в партбилете и сердцем в Сталинграде. Путь маршала Чуйкова.
- ↑ Могилы знаменитостей. Чуйков Василий Иванович (1900—1982).
- ↑ General-leytenant Vasili Çuykov
- ↑ Sovet İttifaqı Qəhrəmanlarının siyahısı (V)
- ↑ Дом-Музей В. И. Чуйкова — Серебряно Прудский район.
- ↑ Памятник Чуйкову в Волгограде — фото.
- ↑ Памятник Герою Советского Союза.
- ↑ Герой Советского Союза Желтов Алексей Сергеевич. «Герои страны».
- ↑ Положение о музейном комплексе «Боевой путь 62-8-й гвардейской ордена Ленина армии» государственного образовательного учреждения системы Департамента образования города Москвы.
- ↑ Vasili Çuykovun abidəsinin açılışı
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- 12 fevralda doğulanlar
- 1900-cü ildə doğulanlar
- Rusiya imperiyasında doğulanlar
- 18 martda vəfat edənlər
- 1982-ci ildə vəfat edənlər
- 82 yaşında vəfat edənlər
- Moskvada vəfat edənlər
- M. V. Frunze adına Hərbi Akademiyanın məzunları
- Sovet İttifaqı Qəhrəmanları
- "Lenin" ordeni ilə təltif edilənlər
- "Oktyabr inqilabı" ordeni ilə təltif edilənlər
- "Qırmızı bayraq" ordeni ilə təltif edilənlər
- I dərəcəli "Suvorov" ordeni kavalerləri
- "Qırmızı ulduz" ordeni ilə təltif edilənlər
- "Moskvanın müdafiəsinə görə" medalı ilə təltif edilənlər
- "Stalinqradın müdafiəsinə görə" medalı ilə təltif edilənlər
- "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı ilə təltif edilənlər
- "Yaponiya üzərində qələbəyə görə" medalı ilə təltif edilənlər
- "Berlinin alınmasına görə" medalı ilə təltif edilənlər
- "Varşavanın azad edilməsinə görə" medalı ilə təltif edilənlər
- "SSRİ Silahlı Qüvvələri veteranı" medalı ilə təltif edilənlər
- "Döyüş əməkdaşlığını möhkəmləndirməyə görə" medalı ilə təltif edilənlər
- "Xam torpaqlardan istifadə edilməsinə görə" medalı ilə təltif edilənlər
- "Fəhlə-Kəndli Qırmızı Ordusunun XX illiyi" yubiley medalı ilə təltif edilənlər
- 2-ci dərəcəli "Qrünvald xaçı" ordeni ilə təltif olunanlar
- "Vətənə xidmətə görə" qızıl ordeni kavalerləri
- Polşanın İntibah ordeninin ulduzlu komandoru kavalerləri
- "Suxe-Bator" ordeni kavalerləri
- Əlifba sırasına görə hərbi xadimlər